Odpowiedź prawnika: Darowizna udziału w spółce cywilnej
Wspólnik spółki cywilnej, który przekazuje swój udział w spółce innej osobie, dokonuje darowizny tego udziału ze wszystkimi tego konsekwencjami (w tym podatkowymi). Nie pozostawia tego udziału w spółce "za darmo", ale nieodpłatnie przekazuje go osobie, która nie była dotychczasowo wspólnikiem w spółce, a która w drodze darowizny uzyskała określone przysporzenie majątkowe w postaci udziału w spółce. Gdy przedmiotem darowizny przedsiębiorcy wycofującego się ze spółki cywilnej na rzecz członka najbliższej rodziny (np. małżonki) jest udział w spółce cywilnej zdaniem wielu organów podatkowych wystąpi podatek od darowizny, bez możliwości skorzystania ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 10 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z tym przepisem, zwalnia się od podatku nabycie przez małżonka lub zstępnych w drodze spadku lub darowizny zakładu wytwórczego, budowlanego, handlowego, usługowego lub jego części, pod warunkiem, że zakład ten będzie prowadzony przez nabywcę w stanie niepogorszonym przez okres co najmniej 5 lat od dnia przyjęcia spadku lub darowizny; niedotrzymanie tych warunków powoduje utratę zwolnienia od podatku, z wyjątkiem niemożności dalszego prowadzenia tej działalności na skutek zdarzeń losowych; w wypadkach tych podatek obniża się proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności przez spadkobiercę lub obdarowanego.
Przykładowo Izba Skarbowa w Rzeszowie w decyzji z dnia 1 marca 2006 r. (sygn. IS.I/24361/1/06) stwierdziła, że przepis art. 4 ust. 1 pkt 10 ustawy nie ma w tym wypadku zastosowania, gdyż przepis ten mówi o darowiźnie zakładu. Przepis nie definiuje pojęcia zakładu, ale zdaniem Izby należy przez to rozumieć przedsiębiorstwo, o którym mowa w art. 551 kodeksu cywilnego, czyli zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Spółka cywilna natomiast to umowa, w której wspólnicy zobowiązują się do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego, przez działanie w sposób oznaczony, a w szczególności przez wniesienie wkładów. Izba Skarbowa wysnuła wniosek, że następcy dotychczasowego wspólnika otrzymują w darowiźnie prawa o charakterze majątkowym, które nie mieszczą się w pojęciu zakład (przedsiębiorstwo). Nabycie w darowiźnie udziałów w spółce cywilnej (czyli prawa majątkowego) nie jest tożsame z nabyciem określonej masy majątkowej (w tym wypadku zakładu). Konsekwentnie darowizna nie korzysta ze zwolnienia, ale jest opodatkowana na zasadach ogólnych.
Z powyższym restrykcyjnym podejściem nie zgadzają się przedstawiciele doktryny, według których darowizna udziału w spółce cywilnej może być uznana za darowiznę zakładu, zwolnioną z podatku od spadków i darowizn (por. A. Koleśnik, Udział w spółce to nie zakład, Rzeczpospolita z 18 maja 2006 r.). Rozważania te stracą od 1 stycznia 2007 r. na znaczeniu na skutek zmian do ustawy o podatku od spadków i darowizn wprowadzonych ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dziennik Ustaw Nr 222, poz. 1629). Nowelizacja wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2007 r. i stosuje się co do zasady do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło po dniu wejścia w życie nowych przepisów. W zakresie podatku od darowizn najważniejsze stanie się nowe zwolnienie od podatku dla najbliższych - bez względu na wartość darowizny (przy spełnieniu pewnych warunków - w szczególności zgłoszenia nabycia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, chyba że darowizna zostanie dokonana w formie aktu notarialnego - wtedy zgłoszenia dokona notariusz). Zwolnieniem tym będą objęte darowizny na rzecz m.in. małżonka. Zatem, aby darowizna udziału w spółce cywilnej na rzecz małżonka była zwolniona od opodatkowania podatkiem od darowizny, darowizna powinna nastąpić najwcześniej w dniu 1 stycznia 2007 r.
