Odpowiedź prawnika: Informacje na temat spółki z o.o.
Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie przepisów:
1) ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16 poz. 93 z późn. zm. – dalej k.c.)
2) ustawy Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. Nr 94 poz. 1037 z późn. zm. – dalej k.s.h.)
3) ustawy ordynacja podatkowa (Dz. U. 1997 r. Nr 137 poz. 926 z późn. zm. – dalej o.p.) 4) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1998 r. Nr 137 poz. 887 z późn. zm. – dalej u.s.u.s.)
oraz aktualnych komentarzy doktryny i orzecznictwa sądów polskich odnoszących się do rozpatrywanych kwestii.
Przedmiotem niniejszej opinii prawnej jest rozważenie, jak kształtuje się odpowiedzialność udziałowców spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Podamy, czy i jakie ryzyka wiążą się z udziałem w zarządzie takiej spółki i jakie są możliwe formy współpracy w zarządzie - na jakiej podstawie można wówczas sprawować swoją funkcję.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością należy do kategorii tzw. spółek kapitałowych. W porównaniu do spółek osobowych, w których akcent kładziony jest na substrat osobowy (wspólników spółki), spółki kapitałowe muszą być wyposażone w kapitał zakładowy o określonej wysokości, który dla spółki z o.o. wynosi minimum 5.000 zł.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością została uregulowana w art. 151 – 300 k.s.h.. Zgodnie z pierwszym ze wskazanych artykułów spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Jest to istotna cecha istotna, bowiem umożliwia Panu samodzielne założenie spółki z o.o., bez konieczności współdziałania z innymi podmiotami.
Zasadniczą cechą spółek kapitałowych, w tym spółki z o.o., jest to, że wspólnicy są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki, a po drugie nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Jak zauważa bowiem M. Rodzynkiewicz: Brak odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki (art. 151 § 4) wyraża jedną z podstawowych zasad prawnoustrojowych spółek kapitałowych. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest odrębną od wspólnika osobą prawną i odrębnym podmiotem odpowiedzialności cywilnoprawnej. Ryzyko gospodarcze wspólnika ogranicza się do wniesienia określonego wkładu na kapitał zakładowy spółki. Wyjątek od regulacji art. 151 § 4 stanowi art. 13 § 2, dotyczący solidarnej odpowiedzialności wspólnika (akcjonariusza) kapitałowej spółki w organizacji za zobowiązania spółki, jednakże tylko do wysokości równej wartości wkładu niewniesionego jeszcze na pokrycie udziałów albo akcji1 .
W praktyce oznacza to, że wierzyciel nie będzie miał możliwości egzekucji należności przypadającej mu od spółki od jej wspólników. W tym zakresie będzie mógł jedynie sięgnąć do majątku spółki. Właśnie ta okoliczność sprawia, że spółka taka, szczególnie dla osób rozpoczynających dopiero prowadzenie działalności gospodarczej, jest bardzo korzystna. Natomiast wskazany wyżej wyjątek określony w art. 13 § 1 k.s.h. dotyczy spółki w organizacji, tzn. takiej, która została już zawiązana (na co składa się m.in. podpisanie umowy, wniesienie udziałów na pokrycie wkładów w kapitale zakładowym itd.), ale jeszcze nie została zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. W tym okresie wspólnicy odpowiadają solidarnie ze spółką, co oznacza, że potencjalny wierzyciel będzie miał prawo prowadzenia egzekucji albo w stosunku do spółki, albo wspólników (wszystkich, kilku lub jednego wedle jego wyboru). Przy czym okres ten może trwać maksymalnie pół roku, albowiem zgodnie z art. 169 k.s.h. jeżeli zawiązanie spółki nie zostało zgłoszone do sądu rejestrowego w terminie sześciu miesięcy od dnia zawarcia umowy spółki albo jeżeli postanowienie sądu odmawiające zarejestrowania stało się prawomocne, umowa spółki ulega rozwiązaniu.
Nie ma natomiast w spółce z o.o. takiej możliwości, aby od chwili zarejestrowania spółki jej wierzyciel mógł sięgać bezpośrednio do majątku wspólnika, tak jak ma to np. miejsce w spółce jawnej, gdzie wprawdzie odpowiedzialność wspólników ma charakter subsydiarny (najpierw wierzyciel musi spróbować egzekucji z majątku spółki), ale odpowiadają oni w sposób nieograniczony całym swoim majątkiem. Co równie istotne, z mocy egzekucyjnego zajęcia udziałów dłużnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wierzyciel nie może wykonywać uprawnień do uczestnictwa w zgromadzeniu wspólników i do głosowania nad uchwałami podejmowanymi przez wspólników2 .
Odpowiedzialność majątkowa wspólników spółki z o.o. kształtuje się natomiast następująco:
I. Odpowiedzialność za zobowiązania cywilnoprawne spółki. Zagadnienie odpowiedzialności wspólników za zobowiązania cywilnoprawne spółki z o.o., a więc za zobowiązania w przeważającej mierze wynikające z umów (np. sprzedaży, najmu, dzierżawy,
zlecenia etc.) uregulowana została w art. 151 § 4 k.s.h., zgodnie z którym wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Wyjątek od tej zasady, chociaż nie wprost, przewiduje art. 299 § 1 k.s.h., zgodnie z którym jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.
Rozważając wzajemną relację art. 151 § 4 i art. 299 § 1 k.s.h. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lutego 2003 r. (IV CKN 1779/2000, OSNC 2004/5 poz. 76) wskazał: Przepis art. 151 § 4 k.s.h. nie wyłącza przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. odpowiedzialności w stosunku do członków zarządu, będących zarazem wspólnikami spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Tym samym wspólnik spółki z o.o. będzie odpowiadał za jej cywilnoprawne zobowiązania wyłącznie wówczas, gdy będzie pełnił funkcję członka jej zarządu. Może jednakże zwolnić się z tej odpowiedzialności wykazując, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.
II. Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spółki.
Kwestia odpowiedzialności wspólników zobowiązania podatkowe spółki z o.o. została uregulowana podobnie jak w przypadku zobowiązań cywilnoprawnych. Tym samym należy stwierdzić, iż wspólnicy co do zasady nie ponoszą odpowiedzialności za te zobowiązania, chyba że są jednocześnie członkami zarządu tejże spółki. Zgodnie bowiem z art. 116 § 1 o.p., za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Odpowiedzialność ta jest jednakże ograniczona do zaległości podatkowych, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.
Ponadto, tak jak w przypadku zobowiązań cywilnoprawnych członek zarządu może zwolnić się od odpowiedzialności wykazując, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy. Uwolnienie od odpowiedzialności może nastąpić również w przypadku wskazania przez członka zarządu mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.
III. Odpowiedzialność za nieopłacone przez spółkę składki z tytułu ubezpieczeń społecznych.
Zasady odpowiedzialności wspólników za zaległości spółki z o.o. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne kształtują się na takich samych zasadach jak odpowiedzialność wspólników spółki za jej zobowiązania podatkowe. Wniosek ten wynika z art. 31 u.s.u.s., który odsyła do przepisów ordynacji podatkowej, w tym art. 116 o.p. Wspólnik będzie zatem odpowiadał za nieopłacone przez spółkę składki ZUS tylko wówczas, gdy będzie jednocześnie członkiem zarządu spółki a ponadto może zwolnić się z tej odpowiedzialności na powyżej określonych zasadach.
IV. Odpowiedzialność za szkodę spowodowaną nie wniesieniem wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 i 2 p.u.n. dłużnik jest zobowiązany do zgłoszenia do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie do dwóch tygodni od dnia wystąpienia podstawy dla jej ogłoszenia. W przypadku natomiast podmiotów posiadających osobowość prawną, a więc spółce z o.o., obowiązek złożenia takiego wniosku spoczywa na każdym, kto ma prawo reprezentować spółkę sam lub łącznie z innymi osobami.
Tym samym będzie on spoczywał na członkach zarządu spółki lub jej prokurencie. Wspólnicy natomiast nie są uprawnieni do reprezentacji spółki, toteż nie są zobligowani do złożenia takiego wniosku.
Niewywiązanie się z powyższego obowiązku skutkuje przy tym powstaniem odpowiedzialności odszkodowawczej za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie. Z uwagi jednakże na fakt, iż obowiązek ten nie dotyczy wspólników spółki niebędących członkami jej zarządu, toteż nie ponoszą oni odpowiedzialności odszkodowawczej za nieterminowe złożenie wniosku.
Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, iż wspólnik spółki z o.o. nie ponosi zasadniczo odpowiedzialności za zobowiązania spółki, zarówno o charakterze cywilno- jak i publiczno-prawnym. Mógłby natomiast ponosić taką odpowiedzialność w przypadku, gdyby pełnił jednocześnie funkcję członka zarządu tej spółki i nie był w stanie wykazać okoliczności zwalniających go z tej odpowiedzialności.
Odnosząc się natomiast do ostatniej kwestii – tj. podstawy powołania do zarządu spółki z o.o., to jest ona zawsze ta sama – tj. uchwała właściwego organu spółki o powołaniu konkretnej osoby na stanowisko członka zarządu (bądź decyzja innego osoby w tym przedmiocie, jeżeli umowa spółki przyznaje uprawnienie do powołania członka zarządu danej osobie). Inną natomiast kwestią jest wynagrodzenie z tytułu pełnienia funkcji członka zarządu, czy szerzej świadczenia na rzecz spółki z o.o. usług doradczych/zarządczych. W tym wypadku tytułem do otrzymania wynagrodzenia może być:
1) uchwała właściwego organu spółki w przedmiocie określenia wynagrodzenia członka jej zarządu,
2) umowa o pracę,
Z uwagi na różny sposób opodatkowania i oskładkowania każdej z powyżej wskazanych podstaw wypłaty wynagrodzenia, wybór właściwego rozwiązania w tym zakresie winien być poprzedzony gruntowną analizą prawno-podatkową, z której uwagi na niewskazanie przez Pana warunków Pana zatrudnienia, w ramach niniejszej opinii przeprowadzić niestety nie możemy.
