Odpowiedź prawnika: Kara umowna a odsetki maksymalne
20.7.2007
Odsetki pełnia funkcję wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Rozróżniamy odsetki ustawowe i umowne. Odsetki ustawowe należą się w przypadku kiedy strony w drodze czynności prawnej nie ustaliły odsetek umownych. Ustawodawca ogranicza swobodę stron w ustalaniu wysokości odsetek umownych w stosunku rocznym do czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP (na dzień dzisiejszy to 22% w skali roku).
Kara umowna stanowi natomiast rodzaj odszkodowania za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego. Oznacza to, że kary umownej nie można zastrzec jako zabezpieczenie zapłaty sumy pieniężnej. W przypadku ustanowienia kary umownej dotyczącej zobowiązania pieniężnego zastrzeżenie kary umownej jest nieważne. Pojawiają się jednak poglądy, że zastrzeżenie kary umownej przy zobowiązaniu pieniężnym ma ten skutek, że traktowane jest jako zastrzeżenie odsetek umownych.
Strony mogą w umowie dowolnie określić wysokość kary umownej. Co więcej obowiązek zapłaty kary umownej nie jest uzależniony od wysokości poniesionej przez wierzyciela szkody. W odróżnieniu więc do uregulowania odsetek umownych, przy ustalaniu wysokości kary umownej ustawodawca nie ograniczył swobody stron w tej kwestii. Instytucja kary umownej jest odrębną instytucją od instytucji odsetek od sumy pieniężnej. Wobec tego uregulowania dotyczące odsetek od kwoty pieniężnej nie mają zastosowania do kary umownej.
Strona zobowiązana do zapłaty kary umownej może jednak żądać zmniejszenia wysokości kary umownej, powołując się na rażąco wygórowaną wysokość kary umownej. Obniżenia wysokości kary umownej strona zobowiązana może domagać się przed sądem.
W praktyce może się jednak zdarzyć, że zastrzeżenie nazwane w umowie karą umowna w rzeczywistości pełni funkcję odsetek. Zgodnie z art. 65 § 2 Kodeksu cywilnego w umowach należy badać jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, niż opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Mimo więc, że strony zastrzeżenie umowne określą jako karę umowną, mimo że jego treść będzie odpowiadała instytucji odsetek umownych, do tak sformułowanej kary umownej będzie miał zastosowanie przepis dotyczący odsetek maksymalnych.
Ponadto przyjęła się linia orzecznicza Sądu Najwyższego, zgodnie z którą zastrzeżenie w umowie kary umownej w wysokości trzykrotności wysokości odsetek ustawowych należy uznać za ustalenie odsetek umownych.
Reasumując, do instytucji kary umownej nie stosujemy przepisów dotyczących odsetek maksymalnych, jednakże zastrzegając karę umowną i ustalając treść tego zastrzeżenia należy postępować bardzo ostrożnie, aby zawarte w umowie zastrzeżenie kary umownej nie zostało w rzeczywistości uznane za odsetki umowne.
