Odpowiedź prawnika: Zasądzone należności kosztem uzyskania przychodów
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wskazanych w przepisach. Przyjmuje się, iż podatnik ma możliwość odliczenia od przychodów wszelkich kosztów ich uzyskania, jeżeli mają one związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, a ich poniesienie ma, bądź też może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu. Kosztami będą zarówno koszty pozostające w bezpośrednim związku z uzyskaniem przychodu, jak i pozostające w związku pośrednim, a więc te, które wiążą się z prowadzoną przez podatnika działalnością. Warunkiem jest jednak wykazanie przez podatnika, że poniesione wydatki są racjonalne co do zasady i co do wysokości.
Zgodnie z powyższą zasadą, organy podatkowe na ogół przyjmują, że roszczenia o zapłatę - z jakichś względów sporne pomiędzy stronami, jednak których zasadność i obowiązek zapłaty rozstrzygnął sąd spełniają ten warunek i są uznawane za koszty uzyskania przychodów w momencie ich poniesienia (por. Informacja Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 31 grudnia 2004 r., BI/005-0993/03). Oczywiście są wyjątki od tej zasady ogólnej; przykładowo za koszty uzyskania przychodów nie zalicza się kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług (art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).
Niestety w przypadku strony pozwanej (dłużnika), która przegrała sprawę i w związku z tym musi ponieść koszty sądowe i koszty zastępstwa procesowego drugiej strony (wierzyciela), wydatki te nie mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Jak stwierdziła Izba Skarbowa w Poznaniu Ośrodek Zamiejscowy w Kaliszu (pismo z 29 kwietnia 2005 r., sygn. A1-D-415-41/05), przywołując art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wyjaśniła: "kosztami uzyskania przychodów nie mogą być poniesione przez podatnika (jako dłużnika) wydatki z tytułu pokrycia kosztów procesu (.
..). U dłużnika koszty procesu, zarówno poniesione przez samego dłużnika, jak i zwrócone wierzycielowi w wyniku zasądzenia ich przez sąd nie stanowią kosztów uzyskania przychodów, bowiem nie są związane z osiągnięciem przychodu". Podobnie Pierwszy Urząd Skarbowy Łódź Bałuty w informacji z 4 lipca 2005 r. (sygn. I USB-II-423/2/05) odmówił zaliczenia tych wydatków do kosztów podatkowych i wyjaśnił: "w orzecznictwie sądowym utrwaliło się stanowisko, że koszty związane z działalnością gospodarczą jednostki muszą być wynikiem racjonalnego i celowego działania oraz że nie należy obciążać budżetu skutkami zaniedbań powodujących zmniejszenie jego wpływów. Szpital był stroną pozwaną przez dostawców usług. To wierzyciele dochodzili przed organem wymiaru sprawiedliwości swoich należności. W świetle powyższego zasądzone wyrokiem sądowym koszty procesowe (koszty sądowe oraz koszty zastępstwa procesowego) nie służą w szpitalu osiągnięciu przychodów, nie mogą więc być uznane za koszty uzyskania przychodów". Na tej samej zasadzie za koszty uzyskania przychodów u dłużnika nie mogą być uznane odsetki wypłacone wierzycielowi na podstawie wyroku sądu.
