Prawomocne orzeczenie sądu karnego a później ujawnione czyny

Pytanie o zakres powagi rzeczy osÄ…dzonej w ewentualnym kolejnym postÄ™powaniu karnym powstaje w każdej sytuacji, w której sÄ…d, któremu przychodzi nastÄ™pnie orzekać w przedmiocie odpowiedzialnoÅ›ci karnej za zachowania nie objÄ™te uprzednim prawomocnym skazaniem stwierdzi, iż zachowania bÄ™dÄ…ce aktualnie przedmiotem skargi, wraz z zachowaniem, choćby jednostkowym, co do którego istnieje już prawomocne orzeczenie, ukÅ‚ada siÄ™ w przewidzianÄ… w art. 12 k.k. konstrukcjÄ™ czynu ciÄ…gÅ‚ego. Problem ten stanie przed sÄ…dem orzekajÄ…cym niezależnie od tego, czy zachowania, za które oskarżony zostaÅ‚ uprzednio prawomocnie skazany, popeÅ‚nione byÅ‚y w czasie objÄ™tym aktualnie wniesionym aktem oskarżenia, czy też wykraczajÄ… poza jego ramy temporalne. Dla przyjÄ™cia konstrukcji ciÄ…gÅ‚oÅ›ci czynu decydujÄ…ce bowiem znaczenie ma - obok innych przesÅ‚anek wskazanych w art. 12 k.k. – to, czy wszystkie wchodzÄ…ce w jego skÅ‚ad zachowania podjÄ™te zostaÅ‚y w wykonaniu z góry powziÄ™tego zamiaru.

Co to jest „czyn ciÄ…gÅ‚y”?

 

Zgodnie z art. 12 Kodeksu karnego (k.k.), dwa lub wiÄ™cej zachowaÅ„, podjÄ™tych w krótkich odstÄ™pach czasu w wykonaniu z góry powziÄ™tego zamiaru, uważa siÄ™ za jeden czyn zabroniony; jeżeli przedmiotem zamachu jest dobro osobiste, warunkiem uznania wieloÅ›ci zachowaÅ„ za jeden czyn zabroniony jest tożsamość pokrzywdzonego.  

Czy za później ujawnione zachowania należące do czynu ciÄ…gÅ‚ego można skazać osobno? 

Z art. 17 § 1 pkt 7 Kodeksu postÄ™powania karnego (k.p.k.) wynika zaÅ›, że konsekwencjÄ… prawomocnego zakoÅ„czenia postÄ™powania karnego jest niedopuszczalność ponownego postÄ™powania, co do tego samego czynu tej samej osoby. Powaga rzeczy osÄ…dzonej to rozstrzygniÄ™cie co do istoty sprawy zawarte w prawomocnym wyroku sÄ…dowym, które stanowi okoliczność wyÅ‚Ä…czajÄ…cÄ… ponowne rozpoznanie danej sprawy. Co do zasady wiÄ™c w sytuacji, w której pierwsze skazanie nastÄ…piÅ‚o z zastosowaniem art. 12 k.k., powaga rzeczy osÄ…dzonej stoi na przeszkodzie ponownemu postÄ™powaniu o później ujawnione zachowania, bÄ™dÄ…ce elementami przypisanego skazanemu czynu ciÄ…gÅ‚ego. 

Powaga rzeczy osÄ…dzonej jest jednak nastÄ™pstwem materialnej prawomocnoÅ›ci orzeczenia, w zwiÄ…zku z czym nie może być mowy o jakiejkolwiek powadze rzeczy osÄ…dzonej poza zakresem tego, o czym prawomocnie orzeczono. Materialna prawomocność osÄ…du czynów ujÄ™tych jako przestÄ™pstwo ciÄ…gÅ‚e nie obejmuje nowo ujawnionych czynów, które w razie ich wczeÅ›niejszego ujawnienia weszÅ‚yby w skÅ‚ad osÄ…dzonego przestÄ™pstwa ciÄ…gÅ‚ego. 

W związku z powyższym uznać należy, iż prawomocne skazanie rodzi powagę rzeczy osądzonej jedynie w takim zakresie, w jakim sąd orzekł o odpowiedzialności karnej za zachowania będące przedmiotem zarzutu. Jedynie wówczas, gdy sąd uznał, że objęte jednolitym zamiarem zachowania oskarżonego stanowią jeden czyn zabroniony w rozumieniu art. 12 k.k., zakres powagi rzeczy osądzonej wyznaczony jest ustalonym w wyroku skazującym lub warunkowo umarzającym czasem jego popełnienia (tak: uchwała z SN z dnia 15 czerwca 2007 r., sygn. akt I KZP 15/07). Nie można zatem powoływać się na zarzut powagi rzeczy osądzonej wówczas, gdy po uprawomocnieniu się orzeczenia, w którym nie przyjęto konstrukcji prawnej przewidzianej w przepisie art. 12 k.k., oskarżono sprawcę o dalsze zachowania, które weszłyby w skład czynu ciągłego, gdyby orzekano o nich łącznie z poprzednimi, za które sprawcę już prawomocnie skazano. Nie ma przy tym znaczenia to, czy pierwotne skazanie dotyczyło czynu jednostkowego, wielu czynów, czy też przyjęto, że przypisane sprawcy zachowania stanowią ciąg przestępstw w rozumieniu art. 91 k.k.

Skoro konstrukcja jednego czynu zabronionego, o którym mowa w art. 12 k.k. istnieć może w przestrzeni prawnej tylko o tyle, o ile przyjÄ™to jÄ… w orzeczeniu sÄ…du, zatem nie może być mowy o zrodzeniu powagi rzeczy osÄ…dzonej w wyniku uprawomocnienia siÄ™ innego orzeczenia niż takie, w którym prawomocnie przypisano sprawcy czyn ciÄ…gÅ‚y. JeÅ›li zatem nawet sprawca stanÄ…Å‚ pod zarzutem popeÅ‚nienia czynu ciÄ…gÅ‚ego ocenionego tak przez oskarżyciela w jego skardze, a sÄ…d go od tego zarzutu uniewinniÅ‚, to powaga rzeczy osÄ…dzonej dotyczyć może wyÅ‚Ä…cznie tych zachowaÅ„ (czynów w ontologicznym znaczeniu), które oskarżyciel w przyjÄ™tej przezeÅ„ konstrukcji ciÄ…gÅ‚oÅ›ci wymieniÅ‚. Skoro bowiem prawomocnoÅ›ciÄ… i w konsekwencji powagÄ… rzeczy osÄ…dzonej objÄ™te jest ustalenie ciÄ…gÅ‚oÅ›ci stanowiÄ…cej podstawÄ™ zastosowania art. 12 k.k., to nie przypisujÄ…c sprawcy zarzuconych mu skargÄ… czynów, sÄ…d nie przesÄ…dza o jakiejkolwiek jednoÅ›ci zamiaru ani o speÅ‚nieniu innych przesÅ‚anek prowadzÄ…cych do przyjÄ™cia ciÄ…gÅ‚oÅ›ci. 

Czy w tym zakresie są różnice w skutkach wyroków skazujących od skutków wyroków uniewinniających?

 

W zakresie przestÄ™pstw ciÄ…gÅ‚ych konieczne jest  - zdaniem SÄ…du Najwyższego - Å›cisÅ‚e rozróżnienie skutków wyroków skazujÄ…cych od skutków wyroków uniewinniajÄ…cych. Przy skazujÄ…cym wyroku zasada rzeczy osÄ…dzonej dotyczy wszystkich, nawet nieujawnionych fragmentów dziaÅ‚ania. Przy uniewinniajÄ…cym wyroku dziaÅ‚anie rozdziela siÄ™ na szereg pojedynczych czynów, co do których zakaz ponownego sÄ…dzenia lub karania (zasada ne bis in idem) stosuje siÄ™ tylko o tyle, o ile zostaÅ‚y osÄ…dzone jako samodzielne przestÄ™pstwa. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie, by inne, przy pierwszem sÄ…dzeniu nieznane czyny staÅ‚y siÄ™ przedmiotem nowego postÄ™powania, przy którym może sÄ…d ustalić, ale tylko miÄ™dzy nimi ciÄ…gÅ‚ość dziaÅ‚ania.  

Przykład:

  • Jeżeli sÄ…d uniewinni oskarżonego od popeÅ‚nienia czynów wskazanych w skardze jako zachowania stanowiÄ…ce elementy przestÄ™pstwa ciÄ…gÅ‚ego, to orzeczenie to zrodzi powagÄ™ rzeczy osÄ…dzonej jedynie w odniesieniu do tych jednostkowych czynów, tylko bowiem w kwestii odpowiedzialnoÅ›ci za te wÅ‚aÅ›nie czyny sÄ…d orzekÅ‚. W przyszÅ‚oÅ›ci zatem możliwe bÄ™dzie postawienie sprawcy zarzutu, odnoszÄ…cego siÄ™ do innych zachowaÅ„ oskarżonego, mieszczÄ…cych siÄ™ w tym samym czasokresie, którego dotyczyÅ‚o poprzednie orzeczenie, nawet gdyby owe nowe zachowania, wraz z tymi, od popeÅ‚nienia których sprawcÄ™ prawomocnie uniewinniono, ukÅ‚adaÅ‚y siÄ™ w konstrukcjÄ™ czynu ciÄ…gÅ‚ego, o którym mowa w art. 12 k.k.  

Niektórzy autorzy uważają jednak inaczej, twierdząc, iż powyższa koncepcja jest zdumiewająca, gdyż nie można odmiennie traktować wyroków skazujących i uniewinniających w aspekcie kreowanej przez nie powagi rzeczy osądzonej, wychodząc z założenia, że konstrukcja przestępstwa ciągłego ma charakter materialny, a zatem obiektywny i w związku z tym nie może mieć żadnego znaczenia, czy sąd wydając wyrok traktuje je jako ciągłe, czy też nie. Tę jednak argumentację Sąd Najwyższy odrzuca, wychodząc z założenia, że konstrukcja czynu ciągłego ma służyć racjonalizacji karania, nie zaś destrukcji wymiaru sprawiedliwości.

Podstawa prawna:


A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika