Odpowiedź prawnika: Jak odzyskać niesłusznie pobraną składkę zdrowotną?
Opinia prawna Niniejsza opinia prawna zostanie sporządzona w oparciu o przepisy: -ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2013.1442 j.t. dalej u.s.u.s.), - ustawy z dnia 27 sierpnia 2007 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U.2008.164.1027 j.t. dalej u.ś.f.ś.p), - ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U.2013.267 j.t. dalej k.p.a.), - ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.
U.2012.270 j.t. dalej p.s.a)
oraz aktualne poglądy doktryny i orzecznictwo sądowe.
Stosownie do art. 24 ust. 6d u.s.u.s. nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi
w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku płatnika składek o ich zwrot. Jeżeli nienależnie
opłacone składki nie zostaną zwrócone w terminie określonym w powyższym terminie,
podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od
zaległości podatkowych, od dnia złożenia wniosku.
Na tle obowiązujących przepisów prawnych, indywidualne sprawy z zakresu
ubezpieczenia zdrowotnego rozpatruje dyrektor oddziału wojewódzkiego Funduszu (art. 109
ust. 1 u.ś.f.ś.p.). Dyrektor ma obowiązek rozpatrzeć sprawę w terminie nie dłuższym niż 30
dni od dnia ich wniesienia wydając decyzję. Odwołanie od takiej decyzji wnosi się do Prezesa
Funduszu w terminie 7 dni od dnia jej utrzymania. Zgodnie z art. 109 ust. 6 w sprawach
indywidualnych z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego, w zakresie nieuregulowanym ustawą
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, stosuje się
przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. W konsekwencji zastosowanie znajdzie
art. 35 § 3 k.p.a. zgodnie z którym w postępowaniu odwoławczym sprawa powinna być
załatwiona w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania.
Zgodnie z przepisami ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie
w sprawach skarg na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania (art. 3 § 2 pkt 8
p.s.a.). Skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego
przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi. Aby jednak wnieść skargę do
sądu wpierw trzeba wyczerpać procedurę z art. 37 k.p.a.:
§ 1. Na niezałatwienie sprawy w terminie określonym w art. 35, w przepisach szczególnych,
ustalonym w myśl art. 36 lub na przewlekłe prowadzenie postępowania stronie służy
zażalenie do organu wyższego stopnia, a jeżeli nie ma takiego organu - wezwanie do
usunięcia naruszenia prawa.
§ 2. Organ wymieniony w § 1, uznając zażalenie za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin
załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych
niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby także podjęcie środków
zapobiegających naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości. Organ stwierdza
jednocześnie, czy niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem
prawa.
Takie stanowisko prezentuje także Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 24maja 2001 r., IV SA 572/99:
„Wniesienie zażalenia w trybie art. 37 § 1 k.p.a. jest wyłącznie warunkiem formalnym
wystąpienia przez osobę zainteresowaną ze skargą do sądu administracyjnego na bezczynność
organu (…) Stanowisko organu wyższego stopnia wyrażone w trybie art. 37 § 1 k.p.a. ma
charakter wpadkowy (incydentalny) i powinno mieć formę postanowienia, na które stronie nie
przysługuje prawo wniesienia zażalenia. Niezależnie od pozytywnego lub negatywnego
stanowiska zajętego przez organ wyższego stopnia strona może wnieść skargę na
bezczynność organu i w sądowym postępowaniu ze skargi na bezczynność może ewentualnie
podważać stanowisko organu wyrażone w trybie art. 37 § 1 k.p.a.”.
Zatem w pierwszej kolejności konieczne jest wezwanie prezesa NFZ do usunięcia
naruszenia prawa. Dopiero po skorzystaniu z tego środka zaskarżenia możliwe będzie
wniesienie skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Co do zasady w postępowaniu przed sądem administracyjnym strona może działać
zarówno przez pełnomocnika, jak i samodzielnie (art. 34 p.s.a.). Jedynie wyjątkowo
ustanawiany jest przymus adwokacki oznaczający konieczność sporządzenia pisma przez
profesjonalnego pełnomocnika (np. przy skardze kasacyjnej). Dla wniesienia skargi na
przewlekłość postępowania nie jest przewidziany przymus adwokacki, zatem może Pan
samodzielnie wnieść przedmiotową skargę (nie jest konieczne korzystanie z pomocy
prawnika).
W przypadku pozytywnego rozpoznania sprawy sąd zobowiąże organ do wydania w określonym terminie aktu lub interpretacji lub dokonania czynności lub stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów praw. Ponadto sąd będzie mógł ukarać organ grzywną w wysokości do wysokości dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów.
W przypadku pozytywnego rozpoznania sprawy sąd zobowiąże organ do wydania w określonym terminie aktu lub interpretacji lub dokonania czynności lub stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów praw. Ponadto sąd będzie mógł ukarać organ grzywną w wysokości do wysokości dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów.
