Odpowiedź prawnika: Pełnomocnik z urzędu w sprawie rozwodowej
Ustanowienie pełnomocnika (adwokata lub radcy prawnego z urzędu wiąże się ze zwolnieniem od kosztów sądowych). Kwestie te regulują przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z jego treścią – artykuł 117 kpc - strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części ma prawo zgłosić wniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego.
Sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny. O wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego sąd zwraca się do właściwej rady adwokackiej lub okręgowej izby radców prawnych. Instytucja ta ma zastosowanie także do takiej osoby, która będąc stroną w postępowaniu korzysta z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych i oświadczeniem wykaże, że nie może bez uszczerbku dla utrzymania swojego i rodziny ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Od sądu zależy uznanie oświadczenia, o którym mowa w zdaniu poprzednim za dostateczne do ustanowienia adwokata lub radcy prawnego. Jak wynika z przestawionych powyżej przepisów, ustanowienie adwokata (radcy prawnego) może nastąpić tylko na rzecz strony zwolnionej od kosztów sądowych w całości lub w części. Zatem chcąc ubiegać się o pełnomocnika z urzędu, należy ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych.
Sąd rozważając taki wniosek weźmie pod uwagę rozważania, czy istnieje faktycznie potrzeba udziału adwokata w sprawie. Udział adwokata (radcy prawnego) w sprawie będzie potrzebny zazwyczaj wtedy, gdy strona wnosząca o jego ustanowienie jest nieporadna, ma trudności z samodzielnym podejmowaniem czynności procesowych albo gdy sprawa jest skomplikowana pod względem faktycznym lub prawnym. Możliwym jest zatem, iż pomimo spełnienia pierwszego warunku – zwolnienia od kosztów sądowych – są nie przychyli się do wniosku o przydzielenie pełnomocnika z urzędu. Proszę pamiętać jednak, że nawet w przypadku osoby bardzo nieporadnej życiowo sąd nie ustanowi adwokata dla strony zwolnionej od kosztów sądowych sam (nie do dokona tej czynności z urzędu). Do tego konieczny jest wniosek. Nie ma ograniczeń co do czasu ubiegania się przez stronę i przyznania pełnomocnika z urzędu, bowiem ustanowienie adwokata (radcy prawnego) dla strony zwolnionej od kosztów może nastąpić jeszcze przed wytoczeniem sprawy albo dopiero przed sądem odwoławczym. Z tego wynika, że wnioskować o pełnomocnika z urzędu można de facto w każdym czasie postępowania. Istotne w skutkach dla strony jest brzmienie artykułu 118 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z nim ustanowienie adwokata lub radcy prawnego dla strony zwolnionej od kosztów sądowych jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego. Bardzo ważnym jest także to, iż zgłoszenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, jak również wniesienie środka odwoławczego od odmowy zwolnienia od kosztów sądowych nie wstrzymuje biegu toczącego się postępowania, chyba że chodzi o zwolnienie powoda od kosztów sądowych na skutek wniosku zgłoszonego w pozwie lub przed wytoczeniem powództwa. Sąd może jednak wstrzymać rozpoznanie sprawy aż do prawomocnego rozstrzygnięcia wniosku i w związku z tym nie wyznaczać rozprawy, a wyznaczoną rozprawę odwołać lub odroczyć.
