Co pozostanie moim majątkiem odrębnym nawet po zawarciu małżeństwa - opinia prawna
Stan faktyczny
Planuję zawrzeć małżeństwo. Kupiłam mieszkanie z zarobionych przez siebie pieniędzy. Chciałabym się dowiedzieć, czy w momencie zawarcia związku małżeńskiego mieszkanie to wejdzie do wspólnoty majątkowej obojga małżonków? Jeśli nie, to czy w przypadku sprzedaży tego mieszkania w trakcie małżeństwa pieniądze uzyskane ze sprzedaży tego mieszkania i wydatkowane na zakup nowego mieszkania będą stanowiły wspólną własność majątkową? Czy w akcie notarialnym zakupu mieszkania w trakcie trwania małżeństwa można zaznaczyć iż pieniądze w części pochodziły z dorobku uzyskanego przeze mnie przed ślubem? Chciałabym, aby mieszkanie kupione przed ślubem lub pieniądze uzyskane ze sprzedaży tego mieszkania nie weszły do wspólności majątkowej. Czy mają do tego zastosowanie przepisy dotyczące intercyzy ograniczonej i co z nich wynika?
Opinia prawna
Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:
Ustawa z dnia 25 lutego 1965 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r. Nr 9 poz. 59 z późn. zmianami)
Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność majątkowa. Powstaje ona z mocy prawa i obejmuje ich dorobek. Wspólność tego rodzaju to wspólność ustawowa – przewidziana przez ustawodawcę, jeżeli strony nie zawarły intercyzy. Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków. Małżonkowie mogą na podstawie umowy (tzw. intercyzy) tę wspólność:
rozszerzyć,
ograniczyć,
wyłączyć.
W związku z przedstawionym stanem faktycznym, a w szczególności celem, który chce Pani osiągnąć, zastanówmy się najpierw nad ustrojem wspólności ustawowej. Ustrój wspólności majątkowej jest ustrojem, który – w założeniu ustawodawcy – w sposób optymalny realizuje uzasadnione interesy małżonków. Jego istota charakteryzuje się tym, że powstaje z mocy prawa i obejmuje dorobek małżonków.
Wspólność ustawowa trwa do ustania lub unieważnienia małżeństwa, chyba że w czasie trwania związku małżeńskiego nastąpił któryś z poniższych wypadków:
małżonkowie zawarli małżeńską umowę majątkową,
z ważnych powodów na żądanie jednego z małżonków sąd orzekł zniesienie wspólności,
wspólność ustała z mocy prawa na skutek całkowitego lub częściowego ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków.
Do majątku wspólnego należą majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków oraz środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków. Jeżeli stosunki majątkowe małżonków poddane są ustrojowi wspólności ustawowej, w małżeństwie występują trzy masy majątkowe:
majątek wspólny,
odrębny majątek męża,
odrębny majątek żony.
Prawami należącymi do majątku odrębnego każdy z małżonków dysponuje samodzielnie. Nie stoi to na przeszkodzie korzystaniu z przedmiotów należących do majątku odrębnego przez oboje małżonków, a także innych członków rodziny. Przedmioty takie mogą służyć zaspokajaniu potrzeb rodziny. Przykładowo mieszkanie stanowiący składnik majątku odrębnego może służyć do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych rodziny, która została założona w wyniku zawarcia małżeństwa. Wyodrębnienie majątków odrębnych ma charakter prawny. W czasie trwania małżeństwa, przy jego normalnym funkcjonowaniu, między trzema masami majątkowymi zachodzi wiele związków wyrażających się wspomnianym już korzystaniem przez oboje małżonków z przedmiotu należącego do majątku odrębnego, a także np.
dokonywaniem nakładów z majątków odrębnych na majątek wspólny, lub z majątku wspólnego na majątek odrębny. Rozliczenia z tytułu dokonanych nakładów możliwe są do przeprowadzenia w zasadzie dopiero po ustaniu wspólności. W praktyce wszystkie te masy majątkowe często traktowane są jako całość. Małżonek ma pełną swobodę w zakresie samodzielnego zarządzania należącym do niego majątkiem odrębnym. Składniki tego majątku może skutecznie zbywać lub obciążać bez zgody współmałżonka.
O przynależności do majątku odrębnego decyduje czas oraz sposób nabycia danego przedmiotu oraz jego przeznaczenie lub charakter.
Do majątku odrębnego wchodzą przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej. Ponadto należą do niego przedmioty nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej lub za przedmioty uzyskane przez dziedziczenie, zapis albo darowiznę i stanowiące majątek odrębny. Celem takiego unormowania jest pozostawienie w ramach majątku odrębnego nie tylko tych przedmiotów, które zostały nabyte przed zawarciem małżeństwa oraz – po jego zawarciu – w drodze dziedziczenia, zapisu i darowizny, ale także tego, co zostało nabyte w zamian tych przedmiotów. Ze względu na sposób nabycia majątek odrębny stanowią przedmioty nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że:
spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Do majątku odrębnego należą też:
przedmioty służące wyłączenie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. ubranie, bielizna, zegarek itp.);
przedmioty służące do wykonywania zawodu, jeżeli nabyto je ze środków należących do majątku odrębnego i nie stanowią przedmiotu, który służy do prowadzenia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków.
Odnosząc się do kwestii kupna mieszkania w trakcie trwania małżeństwa w sytuacji, gdy część środków na jego kupno pochodzi z majątku odrębnego, a część z majątku wspólnego, należy stwierdzić, że w umowie sprzedaży nieruchomości, zresztą jak w każdej umowie, jest zapis dotyczący stron tej umowy. W umowie jest wskazany wyraźnie zarówno kupujący, jak i sprzedający. Ponadto w akcie notarialnym znajdzie się z pewnością oświadczenie dotyczące tego, za jakie pieniądze: czy pochodzące z majątku odrębnego, czy pochodzące z majątku wspólnego małżonków, jest nabywana nieruchomość. Sporządzając akt notarialny rejent ustali, czy osoba kupująca pozostaje w związku małżeńskim, a jeśli tak, to czy kupuje nieruchomość za pieniądze z majątku odrębnego czy z majątku wspólnego. Jednakże gdyby złożone zostało oświadczenie, iż zakupu dokonano za pieniądze z majątku odrębnego lub z majątku wspólnego, a nie byłoby to zgodne z rzeczywistością, w takiej sytuacji będzie przysługiwało roszczenie o zwrot nakładów do tej masy majątkowej, z której istotnie pochodziły pieniądze na zakup nieruchomości. Istnieje również możliwość, że małżonkowie umówią się, iż określony udział we własności nieruchomości będzie wchodził do majątku odrębnego jednego z małżonków.
W świetle powyższego zawieranie przez Panią intercyzy nie jest konieczne. Jeżeli jej Pani nie zawrze, mieszkanie wejdzie w skład Pani majątku odrębnego. Jeżeli zdecyduje się Pani mieszkanie później sprzedać, pieniądze lub to, co Pani za nie nabędzie (np. inna nieruchomość) wejdą do Pani majątku odrębnego na zasadach wyżej przedstawionych. Jeżeli jednak mieszkanie byłoby przez Panią wynajmowane, to dochód pochodzący z tego tytułu wejdzie do majątku wspólnego. Jeżeli chciałaby Pani, aby czynsz za wynajmowane mieszkanie wchodził do Pani majątku odrębnego, konieczne jest zawarcie intercyzy o odpowiedniej treści. Umowę intercyzy można zawrzeć także przed zawarciem małżeństwa i jak zostało już wspomniane musi ona mieć formę aktu notarialnego co wiąże się z wizytą u dowolnego notariusza. Jeżeli nie jest Pani zainteresowana, aby wspomniany dochód wchodził w skład Pani majątku odrębnego to – jak już zostało wspomniane – zawieranie intercyzy nie jest konieczne, gdyż interesy, których ochroną jest Pani zainteresowana są i tak chronione.
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?