22.8.2013
Zespół
e-prawnik.pl
W dniu 23 sierpnia 2013 roku wchodzi w życie ustawa z dnia z dnia 12 lipca 2013 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o związkach zawodowych (Dz. U. 2013 rok, nr 896). Nowelizacja zawiera w sobie zmiany w Kodeksie pracy, wprowadzające tzw. elastyczny czas pracy. Od chwili pojawienia się projektu tej nowelizacji, budziła ona skrajne emocje obserwatorów życia publicznego, ekspertów jak również pracodawców i pracowników. Nowelizacja budziła akceptację ze strony pracodawców, oczekujących na możliwości ograniczenia kosztów pracy w czasach kryzysu. Z drugiej strony pracownicy obawiali się osłabienia funkcji ochronnej prawa pracy, wydłużania czasu pracy bez rekompensaty oraz ogólnego pogorszenia sytuacji słabszej strony stosunku pracy. Padały nawet emocjonalne zarzuty o powrocie do XIX wiecznych standardów prawa pracy czy restauracji niewolnictwa. Wobec tak skrajnych emocji i zarzutów przeciwko przedmiotowej nowelizacji, warto przyjrzeć się jej przepisom i na chłodno dokonać analizy, w jaki sposób zmieni ona świat prawa pracy w Polsce.

Poddając ocenie każdą nowelizację przepisów prawa warto zapoznać się z treścią uzasadnień przygotowanych przez podmioty procesu legislacyjnego. Zgodnie z wstępem do uzasadnienia rządowego projektu nowelizacji (druk sejmowy nr 1105): „Projektowana ustawa ma na celu wprowadzenie do Kodeksu pracy rozwiązań, które pozwolą na bardziej elastyczną organizację czasu pracy w zakładach pracy. Powinno to umożliwić bardziej racjonalną organizację czasu pracy, wpłynąć na zwiększenie konkurencyjności firm, a poprzez to ułatwić zachowanie dotychczasowych i tworzenie nowych miejsc pracy. Ponadto umożliwi pracownikom - poprzez korzystanie z ruchomego czasu pracy - łatwiejsze godzenie życia zawodowego z osobistym, zwiększy przestrzeń porozumień zawieranych przez pracodawców i reprezentację pracowników". Powyższe zgrabne określenia nie mówią wiele o naturze nowelizacji. Sugerują, że zmiany w kodeksie pracy w rzeczywistości jednakowo sprzyjają obu stronom stosunku pracy (pracodawcom i pracownikom). Znacznie bardziej konkretne sformułowana znajdują się w treści poselskiego projektu przedmiotowej nowelizacji (druk sejmowy nr 1116). Możemy w nich wyczytać, że: Największym dobrem dla każdego człowieka jest praca. Aby mogła być jednak w sposób możliwie nieograniczony dostępna, należy dbać nie tylko o utrzymanie istniejących miejsc pracy, ale również stymulować powstawanie nowych. By osiągnąć ten cel konieczne jest stosowanie całego katalogu instrumentów, ale wśród nich niewątpliwie zasadniczą rolę odgrywają przepisy prawa pracy. One bowiem odpowiadają za to, czy system prawa nadąża za praktyką i potrzebami cywilizacyjnie zmieniających się społeczeństw i gospodarek, czy też nie. Niestety, już na wstępie uzasadnienia do niniejszej ustawy należy stwierdzić, iż polskie przepisy prawa pracy pozostają w tyle za procesem cywilizacyjnych zmian, których głównym zapotrzebowaniem jest – elastyczność. Z powyższego wyłania się bardziej radykalna ocena celów nowelizacji kodeksu pracy – dostosowanie standardów polskiego prawa pracy do nowych wyzwań cywilizacyjnych w zmieniającym się społeczeństwie. Z takich sformułowań można wywnioskować chęć dokonania znaczącej zmiany w zakresie regulowania czasu pracy w kodeksie pracy. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie z proponowanych przez Sejm zmian zostały ostatecznie uchwalone oraz weszły w życie – tyczy się to zmian w definicji doby pracowniczej, wydłużenia niepłatnej przerwy w pracy oraz obniżenia stawek wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, które ostatecznie nie zostały objęte nowelizacją i nie wchodzą w życie (przynajmniej na mocy omawianej nowelizacji). .
Analiza przepisów noweli pozwala na stwierdzenie, że sprowadza się ona zasadniczo do dwóch obszarów zagadnień regulujących czas pracy w kodeksie pracy:
- zmiany w zakresie długości dopuszczalnych okresów rozliczeniowych czasu pracy oraz zasad ich przedłużania;
- uregulowanie ruchomego czasu pracy.
Poniżej przedstawiam pełną treść przepisów nowelizujących kodeks pracy:
Art. 1.
W ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) art. 129 otrzymuje brzmienie:
„Art. 129. § 1. Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem art. 135–138, 143 i 144.
§ 2. W każdym systemie czasu pracy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy, okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 12 miesięcy, przy zachowaniu ogólnych zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.
§ 3. Rozkład czasu pracy danego pracownika może być sporządzony – w formie pisemnej lub elektronicznej – na okres krótszy niż okres rozliczeniowy, obejmujący jednak co najmniej 1 miesiąc. Pracodawca przekazuje pracownikowi rozkład czasu pracy co najmniej na 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który został sporządzony ten rozkład.
§ 4. Pracodawca nie ma obowiązku sporządzania rozkładu czasu pracy, jeżeli:
1) rozkład czasu pracy pracownika wynika z prawa pracy, obwieszczenia, o którym mowa w art. 150 § 1, albo z umowy o pracę,
2) w porozumieniu z pracownikiem ustali czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w § 1; w takim przypadku rozkład czasu pracy ustala pracownik,
3) na pisemny wniosek pracownika stosuje do niego rozkłady czasu pracy, o których mowa w art. 1401,
4) na pisemny wniosek pracownika ustali mu indywidualny rozkład czasu pracy.
§ 5. Jeżeli w danym miesiącu, ze względu na rozkład czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, pracownik nie ma obowiązku wykonywania pracy, przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę ustalane na podstawie odrębnych przepisów; w przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy wysokość tego wynagrodzenia ustala się proporcjonalnie do tego wymiaru czasu pracy.”;
2) w art. 139:
a) § 3 otrzymuje brzmienie:
„§ 3. System przerywanego czasu pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego pracodawcy, z zastrzeżeniem § 4.”,
b) dodaje się § 5 w brzmieniu:
„§ 5. Jeżeli nie jest możliwe uzgodnienie treści porozumienia, o którym mowa w § 3, ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, pracodawca uzgadnia treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 24125a.”;
3) po art. 140 dodaje się art. 1401 w brzmieniu:
„Art. 1401. § 1. Rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy.
§ 2. Rozkład czasu pracy może przewidywać przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla pracownika dniem pracy.
§ 3. Wykonywanie pracy zgodnie z rozkładami czasu pracy, o których mowa w § 1 i 2, nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w art. 132 i 133.
§ 4. W rozkładach czasu pracy, o których mowa w § 1 i 2, ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.”;
4) art. 150 otrzymuje brzmienie:
„Art. 150. § 1. Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, z zastrzeżeniem § 2–5 oraz art. 139 § 3 i 4.
§ 2. Pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, a także pracodawca, u którego zakładowa organizacja związkowa nie wyraża zgody na ustalenie lub zmianę systemów i rozkładów czasu pracy oraz okresów rozliczeniowych czasu pracy, może stosować okres rozliczeniowy czasu pracy, o którym mowa w art. 135 § 2 i 3 – po uprzednim zawiadomieniu właściwego okręgowego inspektora pracy.
§ 3. Przedłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy zgodnie z art. 129 § 2 oraz rozkłady czasu pracy, o których mowa w art. 1401, ustala się:
1) w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi; jeżeli nie jest możliwe uzgodnienie treści porozumienia ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, pracodawca uzgadnia treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 24125a, albo
2) w porozumieniu zawieranym z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy – jeżeli u pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe.
§ 4. Pracodawca przekazuje kopię porozumienia w sprawie przedłużenia okresu rozliczeniowego czasu pracy, o którym mowa w § 3, właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy w terminie 5 dni roboczych od dnia zawarcia porozumienia.
§ 5. Rozkłady czasu pracy, o których mowa w art. 1401, mogą być także stosowane na pisemny wniosek pracownika, niezależnie od ustalenia takich rozkładów czasu pracy w trybie określonym w § 3.
§ 6. Zastosowanie do pracownika systemów czasu pracy, o których mowa w art. 143 i 144, następuje na podstawie umowy o pracę.
§ 7. Do obwieszczenia, o którym mowa w § 1, stosuje się odpowiednio art. 1043.”;
5) w art. 151 po § 2 dodaje się § 21 w brzmieniu:
„§ 21. Nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych czas odpracowania zwolnienia od pracy, udzielonego pracownikowi, na jego pisemny wniosek, w celu załatwienia spraw osobistych. Odpracowanie zwolnienia od pracy nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w art. 132 i 133.”.
Każda z nowelizowanych oraz dodawanych instytucji w zakresie czasu pracy wymaga wnikliwej analizy, oceny natury zmiany oraz jej skutków dla stron stosunku pracy. W dalszych artykułach przedstawię omówienie poszczególnych zagadnień regulacji czasu pracy w kodeksie pracy, zmienianych lub wprowadzanych przez przedmiotową nowelizację wraz z próbą oceny praktycznych skutków dla pracodawców i pracowników.
Michał Włodarczyk
radca prawny
e-prawnik.pl

Potrzebujesz porady prawnej?
Elastyczny czas pracy - dłuższy okres rozliczeniowy oraz zasady jego wprowadzania cz. I
Jedną z „flagowych” zmian wprowadzonych na mocy nowelizacji kodeksu pracy z dnia 12 lipca 2013 roku, które weszły w życie 23 sierpnia 2013, roku jest możliwość wydłużenia przez pracodawców okresu rozliczeniowego maksymalnie do 12 miesięcy. Warto zapoznać się (...)
Nowe uprawnienia niepełnosprawnych
Z jakich nowych uprawnień np. do świadczeń medycznych mogą teraz skorzystać niektóre osoby niepełnosprawne? Jakie prawa zyskali rodzice niepełnosprawnych dzieci? - Przeczytaj. Rehabilitacja osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności niepełnosprawny, wyroby medyczne, osoba (...)
Elastyczny czas pracy - dłuższy okres rozliczeniowy oraz zasady jego wprowadzania cz. I
Jedną z „flagowych” zmian wprowadzonych na mocy nowelizacji kodeksu pracy z dnia 12 lipca 2013 roku, które weszły w życie 23 sierpnia 2013, roku jest możliwość wydłużenia przez pracodawców okresu rozliczeniowego maksymalnie do 12 miesięcy. Warto zapoznać się (...)
Nowe uprawnienia niepełnosprawnych
Z jakich nowych uprawnień np. do świadczeń medycznych mogą teraz skorzystać niektóre osoby niepełnosprawne? Jakie prawa zyskali rodzice niepełnosprawnych dzieci? - Przeczytaj. Rehabilitacja osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności niepełnosprawny, wyroby medyczne, osoba (...)
Na jaki czas zawrzeć umowę o pracę na czas określony?
Jednym z rodzajów umowy o pracę jest umowa o pracę na czas określony (obok umowy na czas nieokreślony oraz na czas wykonywania określonej pracy). W ramach umowy o pracę na czas określony wyróżnia się dodatkowo umowę na czas zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej (...)
Co to jest czas pracy? Czas pracy jest to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Co to jest rozkład czasu pracy czas pracy, okres rozliczeniowy, wymiar czasu pracy, okresy odpoczynku
Czym jest zadaniowy czas pracy? Zadaniowy czas pracy jest to taki system czasu pracy, w którym uregulowanie wymiaru czasu pracy następuje nie poprzez wskazanie określonej liczby godzin, a przez wskazanie zakresu zadań powierzonych pracownikom. zadaniowy czas pracy, systemy czasu pracy
Pięciodniowy tydzień pracy Nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Nauczycielom dokształcającym się, wykonującym inne ważne społecznie zadania lub - jeżeli to wynika z organizacji pracy w szkole - dyrektor szkoły może ustalić czterodniowy (...)
Rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych powinien być dostosowany do potrzeb ludności i zapewniać dostępność świadczeń również w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy. Rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych na danym terenie ustala zarząd (...)
Czym jest praca w ruchu ciągłym? Jest to sytuacja w której mamy do czynienia ze stosowaniem takiej organizacji czasu pracy, która zapewnia nieprzerwany przebieg procesu pracy przez 24 godziny na dobę i 7 dni w tygodniu, także w niedziele i święta. Słowem chodzi tu o pracę, która nie może (...)
Na jaki czas zawrzeć umowę o pracę na czas określony?
Jednym z rodzajów umowy o pracę jest umowa o pracę na czas określony (obok umowy na czas nieokreślony oraz na czas wykonywania określonej pracy). W ramach umowy o pracę na czas określony wyróżnia się dodatkowo umowę na czas zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej (...)
Co to jest czas pracy? Czas pracy jest to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Co to jest rozkład czasu pracy czas pracy, okres rozliczeniowy, wymiar czasu pracy, okresy odpoczynku
Czym jest zadaniowy czas pracy? Zadaniowy czas pracy jest to taki system czasu pracy, w którym uregulowanie wymiaru czasu pracy następuje nie poprzez wskazanie określonej liczby godzin, a przez wskazanie zakresu zadań powierzonych pracownikom. zadaniowy czas pracy, systemy czasu pracy
Pięciodniowy tydzień pracy Nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Nauczycielom dokształcającym się, wykonującym inne ważne społecznie zadania lub - jeżeli to wynika z organizacji pracy w szkole - dyrektor szkoły może ustalić czterodniowy (...)
Rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych powinien być dostosowany do potrzeb ludności i zapewniać dostępność świadczeń również w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy. Rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych na danym terenie ustala zarząd (...)
Czym jest praca w ruchu ciągłym? Jest to sytuacja w której mamy do czynienia ze stosowaniem takiej organizacji czasu pracy, która zapewnia nieprzerwany przebieg procesu pracy przez 24 godziny na dobę i 7 dni w tygodniu, także w niedziele i święta. Słowem chodzi tu o pracę, która nie może (...)
Ewidencja czasu pracy - jak prowadzić ewidencję czasu pracy?
Czy konieczny jest harmonogram czasu pracy? Zgodnie z Kodeksem pracy, czas pracy jest to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Czas pracy ma charakter planowany. W związku z tym czas pracy, pracodawca, (...)
Czas pracy kierowców - akty prawne regulujące czas pracy kierowców
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało szereg konsekwencji prawnych w zakresie regulacji czasu pracy kierowców. Obecnie kwestię tę normują : Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. Nr 92, poz. 879 czas pracy, kierowcy, przewóz drogowy, (...)
Jak ustalić pracownikom czas pracy?
Obowiązek pracodawcy Ustalanie i rozliczanie pracownikom czasu pracy należy do kompetencji pracodawcy, który jednak musi w tym zakresie stosować przepisy ochronne, zawarte w dziale szóstym Kodeksu pracy zatytułowanym „Czas p praca nadliczbowa, czas pracy, pracodawca, pracownik
Jak rozliczyć czas pracy pracowników?
Rozliczanie czasu pracy pracownika Jeśli w okresie rozliczeniowym pracownik pracował dodatkowo, poza normalnym czasem pracy, to konieczne jest rozliczenie czasu pracy pracownika w celu ustalenia rekompensaty dodatkowo przepracowanych godzin. Przypomnieć nale czas pracy, pracownik, pracodawca, rozliczenie, (...)