Jakie zmiany w Krajowej Radzie Sądownictwa zaproponował Prezydent?

27.9.2017

Projekt nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa

Prezydencki projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw zakłada istotną zmianę zasad wyboru sędziów do składu Krajowej Rady Sądownictwa. Kandydatury sędziów będą zgłaszane m.in. przez obywateli, którzy w ten sposób uzyskają wpływ na kształt organu, którego konstytucyjną rolą jest przedstawianie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o powołanie na urząd sędziego.

Jak argumentuje Prezydent, polskie społeczeństwo nie ufa sądom, kwestionuje niezawisłość i bezstronność sędziów i zasadnie domaga się zmian. Współudział społeczeństwa w kreowaniu składu Krajowej Rady Sądownictwa powinien sprzyjać zniesieniu nadmiernej separacji sędziów od obywateli.

Zwiększenie transparentności pracy Krajowej Rady Sądownictwa

Do podmiotów uprawnionych do zgłoszenia kandydatów na członków Rady nowa ustawa ma zatem zaliczyć grupę co najmniej 2.000 obywateli Rzeczypospolitej Polskiej oraz grupę co najmniej 25 sędziów w stanie czynnym. Aprobata takiej regulacji spowoduje zwiększenie demokratycznej legitymacji członków Krajowej Rady Sądownictwa powoływanych z grona sędziów, wzmocni transparentność oraz umożliwi publiczną debatę nad kandydaturami. Sędziowie wchodzący w skład Rady posiadać powinni odpowiednią legitymację środowiska sędziowskiego oraz takie kwalifikacje i walory osobiste, by mogli tej funkcji odpowiednio podołać.

Obowiązkiem Marszałka Sejmu będzie ustalenie, w drodze zarządzenia, wzoru zgłoszenia oraz wzorów wykazu obywateli i wykazu sędziów zgłaszających kandydata na członka Rady. Zarządzenie Marszałka Sejmu podlegać będzie publikacji w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

Ostatecznego wyboru spośród zgłoszonych kandydatów dokona Sejm kwalifikowaną większością 3/5 głosów, tak, by członkowie organu stojącego na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów byli wyłaniani nie tylko przez większość parlamentarną, ale również przez pozostałe ugrupowania, co sprawi, że stworzony zostanie konsensus różnych ugrupowań zasiadających w parlamencie.

Jeśli zawarcie porozumienia pomiędzy reprezentowanymi w Sejmie ugrupowaniami politycznymi okaże się niemożliwe i nie nastąpi wybór kwalifikowaną większością piętnastu członków Rady, projekt zakłada wprowadzenie procedury dodatkowego wyboru członków Rady w formie głosowania imiennego. Szczegółowy tryb tej formy głosowania określa Regulamin Sejmu. Zastosowanie głosowania imiennego ma uniezależnić skład Rady od woli aktualnej większości parlamentarnej i – jak należy przypuszczać – uwypukli osobiste atrybuty poszczególnych kandydatów.

Proponuje się wprowadzenie regulacji zapewniającej reprezentację w Radzie, w miarę możliwości, sędziów należących do poszczególnych rodzajów i szczebli sądów. Przepis ten pozwoli na uniknięcie nadmiernej reprezentacji, wśród członków Rady, sędziów sądów wyższych instancji, jaka miała miejsce do tej pory.

Propozycje zawarte w projekcie wychodzą naprzeciw oczekiwaniom społecznym co do transparentności i przejrzystości procedowania organów państwowych, w tym organu stojącego na straży niezależności sądów oraz niezawisłości sędziów. Wprowadzenie możliwości transmisji obrad Krajowej Rady Sądownictwa za pośrednictwem Internetu przyczyni się do zwiększenia zaufania obywateli do prac tego organu.

Przyspieszeniu procedowania Krajowej Rady Sądownictwa służyć ma możliwość podejmowania decyzji w trybie obiegowym. W uzasadnionych przypadkach Przewodniczący Rady będzie mógł zarządzić przeprowadzenie głosowania w trybie obiegowym za pośrednictwem poczty elektronicznej. Przewodniczący Rady przekaże materiały zawierające dane osobowe w sposób zapewniający ich ochronę, a także powiadomi członków Rady o sposobie oddania głosu oraz o nieprzekraczalnym terminie, w którym oświadczenie o oddaniu głosu „za”, głosu „przeciw” albo o wstrzymaniu się od głosu powinno zostać przekazane na adres poczty elektronicznej wskazany przez Przewodniczącego Rady. Głosowanie w trybie obiegowym będzie skuteczne, jeżeli w terminie wskazanym do zajęcia stanowiska głos odda co najmniej połowa członków Rady.

Kolejną zmianą mającą na celu zwiększenie transparentności pracy Krajowej Rady Sądownictwa jest przepis precyzujący dyrektywy, jakie powinny być wzięte pod uwagę przy określaniu trybu działania Krajowej Rady Sądownictwa, stawiający na pierwszym miejscu zapewnienie dostępności informacji o postępowaniu przed Radą oraz informacji o kandydatach i powodach, dla których przedstawiono wniosek o powołanie danej osoby na stanowisko sędziego. Takie ujęcie powyższych dyrektyw odpowiada oczekiwaniom społecznym co do sposobu ustalenia procesu decyzyjnego w zakresie opiniowania kandydatur na stanowiska sędziów. Powinno się to przełożyć na zwiększenie zaufania społecznego zarówno do Krajowej Rady Sądownictwa, jak i kandydatów na urząd sędziego.

W ramach procedury przedstawiania przez Krajową Radę Sądownictwa wniosków o powołanie sędziów Rada będzie zobowiązana do przedkładania Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o powołanie konkretnych sędziów wraz z uzasadnieniem, jak i informacji o pozostałych kandydatach wraz z oceną wszystkich kandydatów. Regulacja ta ma na celu umożliwienie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej dokonania prawidłowej decyzji, poprzez zapewnienie całościowego oglądu sprawy. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej powinien mieć bowiem możliwość analizy wszystkich zgłoszonych kandydatur i oceny zaopiniowanego kandydata na tle pozostałych wniosków.

Projekt wskazuje, iż obecni członkowie Krajowej Rady Sądownictwa, wybrani spośród sędziów, pełnią swoją funkcję do dnia rozpoczęcia wspólnej kadencji nowych członków Rady wybranych spośród sędziów na podstawie nowych przepisów. Proponowana regulacja związana jest z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 czerwca 2017 r., sygn. akt K 5/17, w którym stwierdzono, że art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa rozumiany w ten sposób, że kadencja członków Krajowej Rady Sądownictwa wybieranych spośród sędziów sądów powszechnych ma charakter indywidualny, jest niezgodny z art. 187 ust. 3 Konstytucji. Przewidziana w projekcie ustawy zmiana sposobu wyboru członków Rady, zgodnie z powyższym wyrokiem, wprowadza konieczność ustalenia wspólnej kadencji dla członków Rady wybieranych spośród sędziów.

W prezydenckich projektach o SN i KRS nie ma przepisów, które mogłyby w naszym przekonaniu budzić wątpliwości konstytucyjne - powiedział wiceszef Kancelarii Prezydenta RP Paweł Mucha.

Jak stwierdził Prezydent - "Krajowa Rada stała się reprezentacją sędziowskiej elity. Tam się na ogół spotykało prezesów sądów. Posłowie wybierając nowych członków mogą jej zapewnić większą reprezentatywność. Na dokładkę ja proponuję, aby kandydatów mogli zgłaszać obywatele. Może się okazać, że do KRS wejdą prawnicy naprawdę wspierani przez ludzi. Wymiar sprawiedliwości może stać się bardziej społeczny".

Pliki do pobrania: