Nowe Prawo zamówień publicznych to ustawa, która kompleksowo reguluje materię zamówień publicznych, ma zwiększyć konkurencyjność na rynku zamówień publicznych i zwiększyć dostęp do rynku zamówień dla małych i średnich przedsiębiorstw, lepiej zarządzać całym procesem zakupowym, zwiększyć rolę współpracy zamawiającego i wykonawcy, usprawnić systemy odwoławcze, system kontroli, pozwolić na identyfikację zamówień strategicznych i tych zamówień, które mają charakter innowacyjny.
Ma ono wejść w życie w 2021 r.
Kierunki zmian
Wzrost innowacyjności polskiej gospodarki – taki ma być jeden z najważniejszych efektów nowego Prawa zamówień publicznych.
Najważniejsze kierunki zmian ujęte w nowym Prawie zamówień publicznych to w szczególności:
- rozwiązania kładące nacisk na lepsze przygotowanie zamówienia;
- wprowadzenie uproszczeń proceduralnych, w szczególności w odniesieniu do zamówień o wartości poniżej progów unijnych;
- zwiększenie konkurencyjności i dostępu do rynku zamówień;
- zrównoważenie pozycji zamawiających i wykonawców;
- większa transparentność postępowań;
- zaproponowanie mechanizmu pozasądowego rozwiązywania sporów;
- zmiany dotyczące umów o zamówienia publiczne, w tym regulacja kwestii waloryzacji kontraktów.
Ustawa – Prawo zamówień publicznych ma zwiększyć konkurencyjność na rynku zamówień publicznych, dostęp do rynku zamówień dla małych i średnich przedsiębiorstw i rolę współpracy zamawiającego i wykonawcy, umożliwić lepsze zarządzanie całym procesem zakupowym, usprawnić systemy odwoławcze i kontroli, pozwolić na identyfikację zamówień strategicznych i tych o charakterze innowacyjnym.
Nowe prawo zamówień publicznych powinno usprawnić procedury udzielania zamówień publicznych szczególnie w postępowaniach o wartości poniżej progów unijnych. Pozwala precyzyjnie określić zasady współdziałania prowadzenia katalogu klauzul zakazanych, jeśli chodzi o treści umowy. Wprowadza też nowe zasady waloryzacji wynagrodzenia, a także obowiązek stosowania zaliczek lub częściowych płatności w umowach powyżej 12 miesięcy. W ustawie zwrócono też uwagę na szczegółowe zasady dotyczące zabezpieczenia należytego wykonania umowy, przewidziano, że zabezpieczenie ustala się w wysokości nieprzekraczającej 5% ceny całkowitej. Dla uproszczenia prowadzenia postępowań o udzielenie zamówienia publicznego wprowadzono zasadę fakultatywności wadium, stosowaną do wszystkich postępowań prowadzonych na mocy ustawy.
Zmieniono również zbiór rozwiązań w procedurach konkursowych. Wzmocniono rolę prezesa Urzędu Zamówień Publicznych w przygotowaniu i propagowaniu dobrych praktyk, które będą wspierały zamawiających.
– "Podpisanie przez prezydenta nowego PZP to bardzo dobra wiadomość dla polskich przedsiębiorców i polskiej gospodarki, a dla mojego resortu - powód do satysfakcji. Nasza ustawa odpowiada na kluczowe bolączki obecnego systemu. Przewidziana w niej zasada efektywności spowoduje, że zamawiający, zamiast przywiązywać uwagę tylko do najniższej ceny, będą również uwzględniali jakość towarów i usług, czy ich znaczenie dla środowiska. Pozwoli to odnaleźć się na rynku małym przedsiębiorcom, którzy oferują dobre usługi, ale nie są w stanie konkurować niską ceną" – powiedziała minister przedsiębiorczości i technologii Jadwiga Emilewicz.
I kontynuowała: – "Dziś często pojawiają się problemy z rosnącymi cenami materiałów budowlanych, przez co, w trakcie wykonywania umów, wykonawcy muszą ponosić dużo większe koszty niż początkowo zakładali. Skutkuje to czasem zrywaniem kontraktów i zatrzymaniem prac przy ważnych inwestycjach, np. drogowych. Nowe PZP nakazuje zawarcie w umowie mechanizmów, które ochronią firmy przed takimi sytuacjami – jeżeli wzrosną ich koszty, wzrośnie również ich wynagrodzenie. Z kolei jeżeli ceny mocno spadną, wykonawcy także podzielą się zyskiem z zamawiającym".
Wiceminister Marek Niedużak, który nadzorował prace nad projektem, dodał: – "Firmy realizujące przetargi obecnie często tracą przez wygórowane kary umowne. Nowa ustawa zakazuje umów, które będą przewidywały kary za błędy, które nie są winą wykonawcy. Nakazuje też określenie z góry, jaka będzie maksymalna wysokość kar, żeby firmy mogły przygotować się na wykonywanie umowy. Nowe PZP zrywa z koniecznością oczekiwania na zapłatę za wykonanie pracy aż do końca umowy. W dłuższych umowach wykonawcy będą otrzymywać zaliczki i wynagrodzenie za wykonane etapy prac, dzięki czemu poprawi się ich płynność finansowa. Wykonawcy będą też wnosić mniejsze gwarancje i wadia - zmniejszamy ich maksymalną wysokość w dużej części przypadków o połowę - to również oznacza mniejsze koszty i większą płynność".
Jak wskazał: – "Ustawa przewiduje nowy tryb przetargów w odniesieniu do zamówień nieobjętych prawem unijnym - w przypadku robót budowlanych kontrakty o wartości nawet do 23 mln złotych będą organizowane w prostszej procedurze, łatwiejszej do stosowania zarówno dla zamawiających jak i firm startujących w przetargach. Wprowadzamy też do zamówień najlepsze praktyki zakupowe z rynku prywatnych firm - dokonywanie wnikliwych analiz przed organizacją przetargów i ocenę błędów po wykonaniu zamówienia - tak aby przetargi stały się prostsze i bardziej atrakcyjne dla firm".
Z kolei prezes Urzędu Zamówień Publicznych, Hubert Nowak podkreślił: – "Podpisanie przez prezydenta Andrzeja Dudę nowego Prawa zamówień publicznych to dobra wiadomość dla wszystkich uczestników rynku. Liczymy, że zaproponowane i szeroko konsultowane rozwiązania, takie jak np. uproszczenie procedury dla zamówień o mniejszej wartości zachęci większą liczbę firm do udziału w postępowaniach, przez co staną się one bardziej konkurencyjne niż dotychczas. Z uwagi na znaczenie proponowanych rozwiązań, przewidziany został długi okres vacatio legis, tak aby uczestnicy rynku mieli czas na zaznajomienie się z nowymi przepisami. Mając na względzie charakter wprowadzanych zmian, Urząd Zamówień Publicznych szykuje cykl szkoleń w zakresie nowych regulacji".
– "Chcemy, by ułatwienia przewidziane w nowym PZP pomogły zmienić obecną sytuację, w której system zamówień to swoisty „klub dla wybranych”. Braki i wady obecnie obowiązujących przepisów powodują, że system ten z roku na rok jest coraz mniej konkurencyjny. Średnia liczba ofert składanych w przetargach w 2018 r. wynosiła raptem 2,19, gdy w 2017 r. było to 2,38; w roku 2016 - 2,87; a w 2015 – 2,90. Tymczasem w systemie zamówień co roku państwo wydaje ogromne kwoty. Mówimy o ok. 163,2 mld zł w 2017 r. i aż 202 mld w 2018 r. Chcemy, aby te pieniądze – zamiast, jak dotychczas, trafiać do wąskiego grona beneficjentów - służyły wzmocnieniu polskich firm. Aby zwiększały innowacyjność naszej gospodarki i pomagały nam osiągać strategiczne cele gospodarcze i społeczne" – skonkludowała minister Jadwiga Emilewicz.
Problemy do rozwiązania
Główne problemy, które ma rozwiązać nowe Prawo zamówień publicznych, to:
- nieproporcjonalnie mały, w stosunku do potencjału, udział MŚP w rynku zamówień publicznych;
- niska konkurencyjność i zmniejszające się zainteresowanie wykonawców rynkiem zamówień publicznych (w 2017 r. w ok. 43% postępowań złożono tylko jedną ofertę);
- brak równowagi w pozycji zamawiającego i wykonawcy;
- brak powiązania wydatków na zamówienia publiczne z realizacją polityki oraz celów strategicznych państwa, m.in. wzrostu innowacyjności;
- wybieranie rozwiązań najtańszych, zamiast najbardziej efektywnych w dłuższym okresie;
- koncentracja zamawiających na spełnieniu wymogów formalnych, zamiast na uzyskaniu najlepszego jakościowo produktu lub usługi;
- ograniczona dostępność do środków odwoławczych do Krajowej Izby Odwoławczej (KIO) oraz skarg na wyroki KIO do sądów powszechnych, niejednolitość orzecznictwa KIO i sądów powszechnych;
- nieefektywny system kontroli zamówień publicznych.
Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?
Nowe przepisy wejdą w życie w 2021 r.
Ustawa - Przepisy wprowadzające ustawę Prawo zamówień publicznych wychodzi więc naprzeciw oczekiwaniom zarówno podmiotów publicznych, jak i wykonawców ubiegających się o zamówienia publiczne poprzez kompleksową regulację tej materii zastępującą przepisy z 2004 r.
Celem ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych jest umożliwienie funkcjonowania ustawy z dnia ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych (zwanej dalej „PZP”). Ustawa – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych (zwana dalej „PWPZP”) określa termin wejścia w życie PZP. Ustawodawca przyjął, że nowe regulacje dotyczące zamówień publicznych wejdą w życie – co do zasady – z dniem 1 stycznia 2021 r.
Zgodnie z założeniem ustawodawcy, ustawa ma na celu zachowania spójności i przejrzystości poprzez wyraźne rozdzielenie przepisów stanowiących trzon ogólnego prawa od przepisów dostosowujących, przejściowych i zmieniających. Największą grupę przepisów stanowią przepisy zmieniające.
W związku z wejściem w życie PZP, uchylona zostanie ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych. W konsekwencji ustawodawca nowelizuje ponad 80 ustaw.
W PWPZP uregulowano także kwestie intertemporalne związane z wejściem w życie nowych przepisów merytorycznych w zakresie zamówień publicznych, a także związane z tymi przepisami kwestie dostosowujące. W ustawie rozstrzygnięto problemy intertemporalne związane w szczególności z:
- postępowaniami o udzielanie zamówienia oraz konkursami będącymi w toku w dniu wejścia w życie PZP;
- umowami w sprawie zamówienia publicznego oraz umowami ramowymi, zawartymi w następstwie postępowań o udzielenie zamówienia wszczętych przed dniem wejścia w życie PZP;
- postępowaniami odwoławczymi i postępowaniami toczącymi się na skutek wniesienia skargi do sądu, wszczętymi i niezakończonymi przed dniem wejścia w życie PZP, a także postępowaniami wszczętymi wprawdzie po dniu wejścia w życie PZP, ale dotyczącymi postępowań o udzielenia zamówienia wszczętych przed dniem 1 stycznia 2021 r.;
- procedurą ugodowego rozwiązywania sporów powstałych w związku z wykonywaniem udzielonego zamówienia publicznego (postępowanie koncyliacyjne);
- będącą w toku - w dniu wejścia w życie PZP - kontrolą udzielenia zamówień publicznych;
- postępowaniami o udzielenie zamówienia, prowadzonymi na podstawie innych ustaw;
- postępowaniami o zawarcie umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi oraz umowami koncesji na roboty budowlane lub usługi;
- czasowym utrzymaniem w mocy przepisów wykonawczych wydanych na podstawie uchylanej ustawy.
W PWPZP przewidziano, że do postępowań o udzielenie zamówienia, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia z życie PZP, stosować się będzie przepisy dotychczasowe. Podobnie będzie w przypadku konkursów będących w toku w dniu wejścia w życie PZP, a także w przypadku umów w sprawie zamówienia publicznego oraz umów ramowych zawartych w następstwie postępowania o udzielenie zamówienia wszczętego przed dniem wejścia w życie PZP.
PWPZP wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2021 r., z wyjątkiem:
- art. 85 pkt 5, który wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia;
- art. 88, który wchodzi w życie z dniem 1 marca 2020 r.
