Nowy system rozliczania prosumenta

Zmiana przepisów

Wprowadzenie net-billingu, czyli systemu wartościowego rozliczenia nadwyżki energii wyprodukowanej przez prosumenta, to najważniejsza zmiana w ramach nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii z dnia 29 października 2021 r. 

Wprowadzone rozwiązanie umożliwia dalszy, zrównoważony rozwój prosumentyzmu w Polsce. Mając na względzie prawa nabyte, dotychczasowi prosumenci oraz ci, którzy do 31 marca 2022 r. złożyli wniosek do Operatora Sieci Dystrybucyjnej (OSD) o przyłączenie mikroinstalacji do sieci, pozostaną w systemie opustów, z którego będą korzystać przez 15 lat. Natomiast, system net-billingu będzie dotyczyć nowych prosumentów, którzy złożą wniosek o przyłączenie do sieci od 1 kwietnia 2022 r.

- "Nowy system rozliczeń będzie wspierał dalszy stabilny rozwój energetyki obywatelskiej w Polsce. System net-billingu, to mechanizm prosty i sprawiedliwy społecznie. Polska jest jednym z europejskich liderów w rozwoju OZE, a w szczególności instalacji fotowoltaicznych. To efekt świadomych działań rządu, których celem jest transformacja energetyczna, oparta o technologie zeroemisyjne, jak również zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju" – powiedział Ireneusz Zyska, wiceminister klimatu i środowiska, pełnomocnik rządu ds. OZE.

System net-billingu jest dla prosumenta równie prostym i nieabsorbującym czasowo mechanizmem rozliczeń, co funkcjonujący obecnie system opustów. Obliczanie wartości nadwyżki energii na koncie prosumenta będzie realizował operator w oparciu o algorytm wynikający z przepisów ustawy. Rozliczenie będzie dotyczyło wartości, a nie ilości - jak obecnie, energii elektrycznej, i będzie dokonywane w pieniądzu (PLN), a nie w kilowatogodzinach (kWh). Podstawowym celem net-billingu jest obniżenie rachunków za energię elektryczną w gospodarstwie domowym prosumenta.

Nowe rozwiązania wdrażają przepisy UE obowiązujące państwa członkowskie w tym zakresie. Zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej, zmieniającą dyrektywę 2012/27/UE (tzw. dyrektywa rynkowa), wszyscy uczestnicy rynku energii, w tym prosumenci, muszą ponosić opłaty sieciowe. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 11 grudnia 2018 r.  w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (tzw. dyrektywa RED II) przewiduje obowiązek umożliwienia prosumentom otrzymywania wynagrodzenia odzwierciedlającego wartość rynkową energii. System net-billingu wprowadza te rozwiązania w życie.

Zdaniem resortu klimatu, system net-billingu ma stanowić zachętę dla prosumentów do większej autokonsumpcji energii. Nowoczesny prosument to aktywny uczestnik rynku energii, który korzysta z urządzeń służących do magazynowania i zarządzania energią w gospodarstwie domowym, ale również reaguje na bodźce cenowe w celu optymalizacji wysokości swoich rachunków.

Nowelizacja ustawy o OZE wprowadza także pojęcie prosumenta zbiorowego i wirtualnego. Dzięki wprowadzonym zmianom  prosumentami będzie mogło zostać blisko 14 mln nowych gospodarstw domowych.

Jednocześnie, Ministerstwo Klimatu i Środowiska wyraża gotowość podjęcia działań, które pozwolą na realizację projektów parasolowych i grantowych finansowanych w ze środków Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) na lata 2014-20. Ministerstwo Klimatu i Środowiska w toku konsultacji przeprowadzonych z udziałem przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego opracowało projekt odpowiednich regulacji, umożliwiających osobom, które zawrą w terminie do 31 marca 2022 r. umowę na dofinansowanie albo zakup lub montaż mikroinstalacji z jednostką samorządu terytorialnego lub innym uprawnionym podmiotem, realizującym projekt dofinansowany w ramach RPO, a także złożą wniosek o przyłączenie mikroinstalacji w terminie do 31 grudnia 2023 r., dokonywanie rozliczenia wytworzonej i pobranej energii elektrycznej w oparciu o system opustów.

Tempo powstawania nowych instalacji prosumenckich w Polsce jest dynamiczne dzięki dedykowanym programom wsparcia oraz spadającym cenom technologii. W ciągu zaledwie 5 lat moc instalacji OZE w Polsce wzrosła blisko dwukrotnie. Na koniec września 2021 r. wynosiła ona ponad 15 200 MW. Najbardziej rozwijającą się technologią OZE jest fotowoltaika. Od grudnia 2015 r. do września 2021 r. jej moc wzrosła blisko 60-krotnie ze 108 do 6 304,2 MW. Rośnie również liczba prosumentów. Na koniec grudnia 2015 r. było ich zaledwie 4 tys., podczas gdy na koniec września 2021 r. takich osób było już ponad 700 tys. Nowy system net-billingu stwarza warunki do dalszego dynamicznego rozwoju energetyki prosumenckiej.

Nowy system rozliczania, tzw. net-billing

Net-billing, czyli nowe rozwiązanie polegające na wartościowym rozliczeniu energii wyprodukowanej przez prosumenta w oparciu o wartość energii ustaloną docelowo wg ceny z Rynku Dnia Następnego (RDN), weszło w życie 1 kwietnia 2022 r. 

Nowe regulacje dotyczą prosumentów, którzy przyłączą mikroinstalacje do sieci od 1 kwietnia 2022 r. lub samodzielnie zdecydują o przejściu do nowego modelu rozliczeń. Net-billing to opłacalny, sprawiedliwy system, który zapewni dalszy, stabilny rozwój energetyki obywatelskiej, zachęci do zwiększenia autokonsumpcji energii wyprodukowanej przez prosumenta i zmagazynowania jej nadwyżek. Wprowadzany system, będący zgodny z prawem unijnym, poprawi bezpieczeństwo pracy sieci elektroenergetycznych.

Net-billing nie wprowadza dodatkowych obowiązków dla obecnych prosumentów, korzystających z systemu opustów, związanych z przekazywaniem jakichkolwiek oświadczeń w sprawie dalszego funkcjonowania na tych zasadach. Założeniem jest uwzględnienie praw nabytych prosumentów, aby mogli nadal korzystać z dotychczasowych rozliczeń bez składania dodatkowych oświadczeń.

Jedyny obowiązek złożenia oświadczenia do sprzedawcy energii dotyczy sytuacji, w której prosument korzystający z systemu opustu chciałby zmienić system rozliczeń na net billing, czyli rozliczenia z uwzględnieniem wartości rynkowej energii elektrycznej.

Zgodnie z nowelizacją ustawy o odnawialnych źródłach energii z 29 października 2021 r.  dotychczasowi prosumenci, jak również ci, którzy do 31 marca 2022 r. złożą kompletne i poprawne zgłoszenie do Operatora Sieci Dystrybucyjnej (OSD) o przyłączenie mikroinstalacji do sieci, pozostaną w systemie opustów. Będą mogli z niego korzystać przez okres kolejnych 15 lat.

Warunkiem uzyskania prawa do rozliczenia w systemie opustu jest dokonanie kompletnego i poprawnego zgłoszenia o przyłączenie mikroinstalacji w terminie do 31 marca 2022 r. Dla nabycia tego prawa nie ma natomiast znaczenia wymiana licznika, przyłączenie mikroinstalacji, wytworzenie energii elektrycznej oraz przekazanie jej do sieci. Prosument przed złożeniem zgłoszenia o przyłączenie mikroinstalacji, powinien dokonać montażu mikroinstalacji. Są to czynności techniczne, które wpłyną na moment rozpoczęcia działalności prosumenckiej, bez wpływu na nabycie prawa do rozliczania się w systemie opustu.

Pytania praktyczne

Czy aby zostać w starym systemie rozliczeń prosumenckich tzw. systemie opustów muszę złożyć oświadczenie w sprawie dalszego funkcjonowania na tych zasadach?

Nowe regulacje nie wprowadzają dodatkowych obowiązków dla obecnych prosumentów, korzystających już z systemu opustów, związanych z przekazywaniem jakichkolwiek oświadczeń w sprawie dalszego funkcjonowania na tych zasadach. Założeniem jest uwzględnienie praw nabytych prosumentów, aby mogli oni nadal korzystać z dotychczasowych rozliczeń bez składania dodatkowych oświadczeń. Jedyny obowiązek złożenia oświadczenia do sprzedawcy energii dotyczy sytuacji, w której prosument korzystający z systemu opustu chciałby zmienić system rozliczeń na net billing, czyli rozliczenia z uwzględnieniem wartości rynkowej energii elektrycznej (podstawa prawna - art. 4 ust. 1b ustawy o oze - wchodzi w życie  1 kwietnia 2022 r.).

Do kiedy można było zostać prosumentem rozliczającym się na starych zasadach w tzw. systemie opustów?

Zgodnie z nowelizacją ustawy o odnawialnych źródłach energii z 29 października 2021 r. dotychczasowi prosumenci, jak również ci, którzy do 31 marca 2022 r. złożyli kompletne i poprawne zgłoszenie do Operatora Sieci Dystrybucyjnej (OSD) o przyłączenie mikroinstalacji do sieci, pozostaną w systemie opustów. Będą mogli z niego korzystać przez okres kolejnych 15 lat. W przypadku gdy zgłoszenie jest niekompletne lub niepoprawne, to operator wzywa prosumenta do uzupełnienia lub poprawienia zgłoszenia w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania z pouczeniem, że niewykonanie wezwania w wyznaczonym terminie spowoduje brak możliwości skorzystania z rozliczenia w systemie opustu (podstawa prawna - art. 4d ust. 2 i 3 ustawy o oze). Dla nabycia tego prawa nie ma natomiast znaczenia wymiana licznika, przyłączenie mikroinstalacji, wytworzenie energii elektrycznej oraz przekazanie jej do sieci. Są to czynności techniczne, które wpłyną na moment rozpoczęcia działalności prosumenckiej, bez wpływu na nabycie prawa do rozliczania się w systemie opustu.

Czy jeśli chciałbym rozbudować istniejącą przed 1 kwietnia 2022 r. mikroinstalację już po wejściu w życie nowego systemu rozliczeń prosumenckich tzw. systemu net-billingowego nadal będę mógł rozliczać się w starym systemie tzw. systemie opustów?

W przypadku rozbudowy istniejącej przed 1 kwietnia 2022 r. instalacji fotowoltaicznej, obowiązującym dla prosumenta systemem rozliczeń jest system opustów. Należy pamiętać że, dokonując modyfikacji instalacji fotowoltaicznej, na wytwórcy energii elektrycznej ciąży obowiązek zgłoszenia rozbudowy instalacji fotowoltaicznej do operatora sieci. Zgodnie z art. 20 ust. 2 pkt 2 ustawy o odnawialnych źródłach energii, wytwórca (prosument), którego mikroinstalacja jest podłączona do sieci operatora sieci dystrybucyjnej ma obowiązek poinformować operatora o zmianie mocy zainstalowanej mikroinstalacji w terminie 14 dni od dnia dokonanej zmiany. Niedopełnienie tego obowiązku wiąże się z karą w wysokości 1000 zł (podstawa prawna - art. 168 pkt 23 w zw. z art. 170 ust. 7 pkt 2 ustawy o oze).

Chciałbym rozbudować istniejącą przed 1 kwietnia 2022 r. mikroinstalację na budynku, który ma przypisany odrębny numer punktu poboru energii (PPE), niż  ten PPE do którego przynależy istniejąca już mikroinstalacja. Czy w opisanym przypadku, nowa mikroinstalacja zamontowana po 1 kwietnia 2022 r. będzie rozliczana w starym systemie tzw. systemie opustów?

Zgłoszenie o przyłączenie nowej mikroinstalacji jest bezpośrednio połączone z danym PPE, więc jeśli na danym PPE nie została zamontowana mikroinstalacja, to należy taką sytuację traktować jako przyłączenie nowej mikroinstalacji, a nie rozbudowę mikroinstalacji. W związku z powyższym, jeśli zdecydujemy się na złożenie do OSD kompletnego i poprawnego zgłoszenia o przyłączenie mikroinstalacji w terminie do 31 marca 2022 r., to wówczas nabywamy prawo do rozliczenia się w systemie opustów. Dokonanie ww. zgłoszenia o przyłączenie nowej mikroinstalacji złożone po 1 kwietnia 2022 r., spowoduje nabycie praw do rozliczania się w nowym systemie rozliczeń tzw. systemie net billingowym.

Jestem prosumentem rozliczającym się na podstawie systemu opustów czy w przypadku zmiany taryfy za energię elektryczną po 1 kwietnia 2022 r. zmieni się mój system rozliczeń na tzw. system net-billingowy?

Nowe regulacje nie przewidują, aby okoliczność zmiany taryfy u prosumenta wpływała na zmianę systemu rozliczeń. Dotychczasowi prosumenci, jak również ci, którzy wejdą do systemu do 31 marca 2021 r., mają zagwarantowane prawa nabyte. Będą mogli korzystać z systemu opustów przez 15 lat od chwili wytworzenia w instalacji fotowoltaicznej i wprowadzenia do sieci elektroenergetycznej pierwszej kWh. Rozliczenia w systemie opustów będą obowiązywać dla:

• • mikroinstalacji przyłączonych po 31 marca 2022 r. na podstawie kompletnego i poprawnego zgłoszenia, złożonego w terminie do 31 marca 2022 r.;
  • mikroinstalacji przyłączonych do 31 marca 2022 r., ale w przypadku których wprowadzenie energii elektrycznej do tej sieci nastąpiło po raz pierwszy po 31 marca 2022 r. (podstawa prawna - art. 4d ust. 2 ustawy o oze).

Czy jako prosument energii odnawialnej w przypadku nieuwzględnienia reklamacji w sprawie rozliczania energii przez przedsiębiorstwo energetyczne, posiadam możliwość pozasądowego rozwiązania sporu z niezależnym podmiotem?

Przy Prezesie URE działa Koordynator do spraw negocjacji, który prowadzi postępowania w sprawie pozasądowego rozwiązywania sporów m.in. między odbiorcami energii elektrycznej a przedsiębiorstwami energetycznymi, a także między prosumentami energii odnawialnej, prosumentami wirtualnymi energii odnawialnej lub prosumentami zbiorowymi energii odnawialnej będącymi konsumentami a przedsiębiorstwami energetycznymi, wynikłych z umów:

• o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, gazowej lub ciepłowniczej, w tym o przyłączenia mikroinstalacji;
• o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej lub gazu ziemnego;
• o świadczenie usług przesyłania i dystrybucji ciepła;
• sprzedaży;
• kompleksowych (podstawa prawna - znowelizowany art. 31a ust. 1 ustawy-Prawo energetyczne, który wejdzie w życie 1 kwietnia 2022 r.).

Warunkiem wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania przed Koordynatorem jest podjęcie próby kontaktu z przedsiębiorstwem energetycznym i bezpośredniego rozwiązania sporu. Jeśli przedsiębiorstwo energetyczne, nie uwzględniło reklamacji prosumenta energii odnawialnej, prosumenta wirtualnego energii odnawialnej lub prosumentów zbiorowych, mogą oni w terminie do 14 dni od dnia otrzymania powiadomienia o nieuwzględnieniu reklamacji, złożyć wniosek o pozasądowe rozwiązanie sporu do Koordynatora do spraw negocjacji.

Czy jako prosument energii odnawialnej mam obowiązek posiadać umowę kompleksową z Operatorem Systemu Dystrybucyjnego (OSD)?

Zgodnie z nowelizacją ustawy o odnawialnych źródłach energii z 29 października 2021 r., sprzedawca zobowiązany dokonuje rozliczenia z odbiorcą końcowym na podstawie umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży (podstawa prawna: znowelizowany art. 40 ust. 1a ustawy o oze, który wejdzie w życie 1 kwietnia 2022 r.). Ustawa nie przewiduje wyłącznego obowiązku zawierania umowy kompleksowej ze sprzedawcą zobowiązanym.

Czy w związku ze zmianą systemu rozliczeń prosumenckich od 1 kwietnia 2022 r., przewidziane będą dofinansowania na przydomowe magazyny energii?

W zakresie wspierania przydomowych magazynów energii na przełomie I i II kwartału zostanie uruchomiona czwarta edycja programu „Mój Prąd” Nowa edycja programu będzie uwzględniała dofinansowanie dodatkowych elementów do instalacji PV czyli ładowarek samochodów elektrycznych, magazynów energii, systemów zarządzania energią. Planowane wsparcie inwestycyjne na zakup przydomowego magazynu energii z czwartej edycji programu „Mój prąd" jest spójne z reformą systemu prosumenckiego, która zakłada dla nowych prosumentów od 1 kwietnia 2022 r. wprowadzenie rozliczeń w systemie net-billing, który ma wspierać autokonsumpcję wytwarzanej przez prosumentów energii elektrycznej.

Środki na zakup i instalację przydomowych magazynów energii elektrycznej przewidziane są także w Krajowym Planie Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO s. 373-374). Proponowana w KPO kwota 123 mln EUR pozwoli na zagwarantowanie środków finansowych na udzielenie finansowania na blisko 28 000 jednostek magazynów energii elektrycznej o pojemności 4-5kWh każdy. Proponuje się dostęp do pożyczki na przydomowe magazyny energii elektrycznej w wysokości (kwota całkowita) 123 mln EUR w horyzoncie do 2026 r.

Zob.: 

• informator dot. nowych zasad rozliczania prosumentów
• Prosument – nowy system rozliczania (FILM)
• Nowy system rozliczeń dla prosumentów – szczegóły oraz harmonogram (ANIMACJE)
• Prosument - nowy system rozliczeń (INFOGRAFIKI)

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r., poz. 2376).