Wykonalność bankowego tytułu egzekucyjnego - opinia prawna

Stan faktyczny

Jakiś czas temu zaciągnąłem poprzez firmę zajmującą się pośrednictwem kredytowym kredyt ratalny na okres 2 lat w pewnym banku. Kredyt był spłacany w miarę regularnie. Ostatnio jednak pojawił się u mnie komornik z tytułem wykonawczym wydanym na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego. Z tytułu tego wynika, że bank wypowiedział mi umowę kredytu i określił zaległość na kwotę 1500 zł + odsetki. Byłem pewien, że kredyt jest w całości spłacony (ostatnią ratę zapłaciłem w grudniu ubiegłego roku). Muszę jednak zaznaczyć, że niestety nie mam żadnego potwierdzenia spłat. Czy jest jakiś sposób na wstrzymanie egzekucji tytułu? Klauzulę wykonalności nadał tytułowi egzekucyjnemu sąd, w okręgu którego nigdy nie byłem zameldowany. W umowie kredytu bank zawarł postanowienie, że spory będą rozstrzygane przez sąd właściwy dla siedziby banku. Czy jest to dopuszczalne? Czy może być tak, że nie dostaję wcześniej żadnego zawiadomienia tylko od razu przychodzi do mnie komornik?

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zmianami).

Klauzula wykonalności

Zgodnie z art. 840 § 1 zd. 1 Kodeksu postępowania cywilnego dłużnik może w drodze procesu żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli (powództwo przeciwegzekucyjne). Taka obrona ma miejsce w związku z całkowicie lub częściowo nieuzasadnioną egzekucją sądową ze strony banku. Jest ona uzasadniona, gdy powołujemy się na np. nieistnienie lub istnienie, ale w innej wysokości dochodzonego roszczenia, czy też na to, że roszczenie banku nie jest jeszcze wymagalne. Co się tyczy możliwości wykazania przed sądem dokonania spłaty kredytu, to mimo iż nie posiada już Pan dowodów wpłat poszczególnych rat kredytu, istnieje szansa udowodnienia swojego twierdzenia. Mianowicie może Pan zawnioskować o przeprowadzenie dowodu z ksiąg i dokumentów banku (art. 249 § 1 kodeksu postępowania cywilnego).

Właściwość sądu

Zgodnie z art. 781 § 2 kodeksu postępowania cywilnego tytułom egzekucyjnym pochodzącym od sądu administracyjnego oraz innym tytułom klauzulę wykonalności nadaje sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika, tzn. sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Jeżeli tej właściwości nie można ustalić, klauzulę nadaje sąd rejonowy, w którego okręgu ma być wszczęta egzekucja, a gdy wierzyciel zamierza wszcząć egzekucję za granicą - sąd rejonowy, w którego okręgu tytuł został sporządzony.

Miejsce zamieszkania ustala się na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, według którego miejscem zamieszkania jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Trzeba przy tym odróżnić miejsce zamieszkania od miejsca zameldowania, które nie przekłada się bezpośrednio na miejsce zamieszkania. Miejsce zameldowania może pomóc w ustaleniu miejsca zamieszkania, ale o tym nie przesądza. Jeżeli w umowie kredytu określiłby Pan swoje miejsce zamieszkania w okręgu sądu, który nadał klauzulę wykonalności, miejsce Pana zameldowania nie ma znaczenia.

W umowie kredytowej zasadniczo może znajdować się postanowienie, zgodnie z którym w razie sporów na tle wykonania umowy kredytowej strony ustaliły właściwy do ich rozstrzygnięcia sąd właściwy dla siedziby banku (tzw. umowa o właściwość sądu, umowa prorogacyjna). Taką możliwość daje art. 46 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym strony mogą umówić się na piśmie o poddanie sądowi pierwszej instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy, sporu już wynikłego lub sporów mogących w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego. Sąd ten będzie wówczas wyłącznie właściwy, jeżeli strony nie postanowiły inaczej. Strony mogą również ograniczyć umową pisemną prawo wyboru powoda pomiędzy kilku sądami właściwymi dla takich sporów. Strony nie mogą jednak zmieniać właściwości wyłącznej. Cytowany jednak wyżej art. 781 § 2 kpc jest wyjątkiem od tej zasady. Pogląd ten potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego:

• Uchwała SN z 24 stycznia 2003 r., III CZP 90/2002, zgodnie z którą przepis art. 781 § 2 kpc wyłącza dopuszczalność umownego ustalenia właściwości miejscowej sądu w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu.

• Uchwała składu 7 sędziów SN z 31 marca 2004, III CZP 110/2003, zgodnie z którą w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu przepis art. 46 § 1 kpc nie ma zastosowania.

Bez względu na postanowienia umowy klauzula wykonalności powinna zostać wydana przez sąd właściwy dla Pana miejsca zamieszkania (nie – zameldowania).

W uzasadnieniu uchwały 7 sędziów SN przywołał także argument odnoszący się do konsumentów. Otóż narzucanie w umowie danego sądu jako właściwego może nawet być uznane za niedozwoloną klauzulę umowną (art. 385[1] w związku z art. 385[3] pkt 23 kc). Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wskazuje, że obowiązkiem sądu w sprawach dotyczących konsumentów jest badanie z urzędu właściwości miejscowej sądu, nawet gdy przepisy procesowe przewidują takie badanie tylko na zarzut pozwanego (por. orzeczenie z dnia 27 czerwca 2000 r. w połączonych sprawach Oceano Grupo Editorial S. A. przeciwko Rocio Marciano Quintero C-240/98 oraz Salvat Editores S. A. przeciwko Jose M. Sanchez i inni C-241-244/98).

Rozpoznanie sprawy przez sąd niewłaściwy miejscowo nie powoduje jednak nieważności postępowania o nadanie klauzuli wykonalności. Zgodnie z art. 379 kodeksu postępowania cywilnego nieważność postępowania zachodzi:

• jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna,

• jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany,

• jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona,

• jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy,

• jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw,

• jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Zasadne jest jednak, jak wskazano na początku, złożenie powództwa przeciwegzekucyjnego.

Zespół
e-prawnik.pl