Kiedy i jak małżonkowie mogą wspólnie rozliczyć się z podatku dochodowego?

16.4.2009

Formularze PIT-37 i PIT-36 przeznaczone są zarówno dla podatników rozliczających się indywidualnie, jak i wspólnie z małżonkiem albo w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Wybór sposobu opodatkowania podatnicy wskazują w poz. 6, zaznaczając odpowiedni kwadrat.

Podatnicy, którzy opodatkowują swoje dochody indywidualnie albo w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci, w zeznaniu nie wypełniają pozycji "małżonek".

Kto może skorzystać z współnego rozliczenia?

Ogólną zasadą jest, że małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu od osiąganych dochodów. Przepisy ustawy o p.d.o.f. dopuszczają jednak możliwość wspólnego rozliczenia się osób pozostających w związku małżeńskim od sumy swoich dochodów.

Złożenie wspólnego zeznania może przynieść korzyści, zwłaszcza W wypadku dużej dysproporcji dochodów małżonków, tj. gdy dochody małżonków mieszczą się w różnych przedziałach skali podatkowej albo dochód jednego z niech nie przekroczył w roku podatkowym kwoty wolnej od opodatkowania (czyli w roku 2008 - do 3.091 zł).

Prawo do wspólnego opodatkowania swoich dochodów przysługuje małżonkom, którzy łącznie spełnią następujące warunki:

oboje podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (ale zobacz niżej);
pozostawali w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy;
istnieje między nimi przez cały rok podatkowy wspólność majątkowa;
żaden z małżonków w roku podatkowym nie korzystał z opodatkowania według 19% stawki podatku od dochodów z działalności gospodarczej;
do żadnego z małżonków w roku podatkowym nie miały zastosowania przepisy ustawy dotyczące podatku liniowego, karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, bądź zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych; warunek ten nie dotyczy jednak opodatkowania ryczałtem ewidencjonowanym przychodów z najmu, podnajmu, dzierżawy lub umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej;
wyrażony w zeznaniu podatkowym wniosek o wspólne opodatkowanie dochodów został przez małżonków złożony nie później niż w terminie określonym do złożenia zeznania za rok podatkowy, czyli za 2008 r. do 30 kwietnia 2009 r.

Nieograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób, które mają miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Dochody tych osób bez względu na to, czy zostały osiągnięte w Polsce, czy za granicą, podlegają w całości opodatkowaniu w Polsce. Ta zasada jest stosowana z uwzględnieniem umów w sprawie zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu.

Aby móc się wspólnie rozliczyć, małżeństwo musi trwać przez cały rok podatkowy (kalendarzowy), czyli od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. Wspólne opodatkowanie nie jest dopuszczalne, jeżeli małżeństwo zostało zawarte w trakcie roku podatkowego lub ustało w trakcie roku podatkowego (np.: rozwód, separacja), chyba że ustanie to było wynikiem zgonu współmałżonka (wówczas można roliczyć się wspólnie ze zmarłym w ciągu roku podatkowego współmałżonkiem).

Począwszy od rozliczenia za 2006 r. stosuje się jednak dodany do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nowy art. 6a, który już wyraźnie stanowi, iż wniosek o łączne opodatkowanie dochodów małżonków, między którymi istniała w roku podatkowym wspólność majątkowa, może być także złożony przez podatnika, który:

zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego,
pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego.

Wspólność majątkowa powstaje automatycznie z chwilą zawarcia małżeństwa, chyba że małżonkowie sporządzą umowę majątkową małżeńską wyłączającą wspólność ustawową. Owa współność majątkowa musi istnieć przez cały rok podatkowy.

Istnieje również możliwość łącznego opodatkowania, jeśli jeden z małżonków osiągnął dochody opodatkowane na zasadach ogólnych według skali podatkowej, a dochody drugiego są opodatkowane w sposób zryczałtowany, na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (np.: z tytułu wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych czy otrzymania nagród związanych ze sprzedażą premiową, a także ze sprzedaży nieruchomości lub otrzymanej dywidendy). Dochodów tych nie łączy się jednak z innymi dochodami wykazywanymi we wspólnym zeznaniu podatkowym.

Jeżeli małżonkowie spełnili wszystkie powyższe warunki, mogą - na swój wniosek - być opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów, po uprzednim odliczeniu odrębnie przez każdego z małżonków, kwot podlegających odliczeniu od dochodu. Wniosek o wspólne opodatkowanie zostaje złożony przez zaznaczenie odpowiedniego kwadratu na pierwszej stronie zeznania podatkowego PIT-37 lub PIT-36 oraz przez złożenie podpisów przez obojga małżonków na końcu tego zeznania. Brak podpisu choćby jednego z małżonków jest równoznaczny z brakiem złożenia wniosku przez tego małżonka. Uniemożliwia to łączne opodatkowanie nawet wtedy, gdy pozostałe warunki zostaną spełnione.

Kiedy nie można się współnie rozliczyć?

Wspólne opodatkowanie nie jest możliwe, gdy chociażby do jednego z małżonków mają zastosowanie przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne w zakresie:

ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,
karty podatkowej lub
zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych.

Wspólne opodatkowanie nie jest możliwe także wtedy, gdy chociażby do jednego z małżonków mają zastosowanie przepisy dotyczące opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej lub z działów specjalnych produkcji rolnej opodatkowanej według liniowej 19%-owej stawki podatku.

Nie ma jednak przeszkód do wspólnego opodatkowania, gdy małżonkowie lub jeden z małżonków opodatkowuje ryczałtem tylko najem majątku niezwiązanego z działalnością gospodarczą, np. własnego mieszkania.

Poza tym, od 2007 r. łączny sposób opodatkowania nie jest możliwy w sytuacji, gdy chociażby do jednego z małżonków mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym.

Wspólne rozliczenie również dla nierezydentów

Już w rozliczeniu za 2008 rok z możliwości wspólnego rozliczenia mogą skorzystać dodatkowo:

małżonkowie, którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,
małżonkowie, z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej

- jeżeli osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przychody w wysokości stanowiącej łącznie co najmniej 75 % całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym i udokumentowali certyfikatem rezydencji (tzn. specjalnym urzędowym zaświadzeniem) miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Za całkowite przychody uważa się przy tym przychody osiągnięte ze źródeł określonych w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, bez względu na miejsce położenia tych źródeł przychodów.

Warunkiem zastosowania wspólnego rozliczenia małżonków jest istnienie podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej podatnicy rozliczający się wspólnie są obowiązani udokumentować wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym, przedstawiając zaświadczenie wydane przez właściwy organ podatkowy innego niż Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub innego państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej, w którym osoby te mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych lub inny dokument potwierdzający wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym.

Wniosek o łączne opodatkowanie dochodów będzie mógł złożyć także nierezydent, którego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego oraz nierezydent, którego małżonek zmarł po zakończeniu roku podatkowego, za które jest składane zeznanie podatkowe, lecz przed jego złożeniem.

Jak małżonkowie wypełniają zeznanie roczne?

Podatnicy wnoszący o łączne opodatkowanie dochodów z dochodami małżonka wypełniają zarówno pozycje "podatnik", jak również pozycje "małżonek", w kolejności przez nich ustalonej. Kolejność tę należy zachować we wszystkich częściach zeznania oraz składanych wraz z zeznaniem załącznikach.

W jaki sposób dokonuje się wspólnego rozliczenia?

Wspólne zeznanie roczne małżonków obejmuje tylko tę część ich własnych dochodów, która jest opodatkowana na zasadach ogólnych według skali podatkowej, np. ze stosunku pracy i z działalności gospodarczej opodatkowanej na zasadach ogólnych (z podatkową księgą przychodów i rozchodów oraz bez wyboru opodatkowania liniowego).

Przy wspólnym opodatkowaniu, podatek dochodowy oblicza się następująco:

od dochodów każdego z małżonków odrębnie odejmuje się przysługujące mu odliczenia od dochodu (np.: składki na ubezpieczenie społeczne, wydatki na cele rehabilitacyjne itd.),
sumuje się pozostałe po odliczeniach dochody,
odejmuje się wydatki poniesione przez małżonków na cele mieszkaniowe, odliczane od dochodu,
uzyskaną kwotę dzieli się przez dwa,
od tak ustalonej połowy dochodu zaokrąglonej do pełnych złotych (podstawa opodatkowania) oblicza się podatek według skali podatkowej,
uzyskaną kwotę mnoży się razy dwa.

W tym przypadku podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków, z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany (np. od wygranych w grach liczbowych, dywidend, odsetek od lokat bankowych itp.). Powyższa zasada obliczania podatku ma zastosowanie również wówczas, gdy jeden z małżonków w roku podatkowym nie uzyskał przychodów ze źródeł, z których dochód jest opodatkowany na ogólnych zasadach, lub osiągnął dochody w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku (w 2008 r. - 3.091 zł.).

Tak obliczony podatek jest podatkiem łącznym obojga małżonków. Podatek ten, w pierwszej kolejności, podlega zmniejszeniu o składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne w Nrodowym Funduszu Zdrowia lub w innym kraju UE czy EOG, a następnie o inne ulgi polegające na odliczeniu od podatku.

Do którego urzędu skarbowego złożyć deklarację?

Wspólne zeznanie roczne małżonkowie składają w urzędzie skarbowym właściwym według ich miejsca zamieszkania (decydujące jest miejsce zamieszkania z 31 grudnia 2008 roku).

Jeśli małżonkowie mają różne miejsca zamieszkania, wspólne zeznanie podatkowe składa się tylko w jednym urzędzie skarbowym (zgodnie z wyborem) - właściwym według miejsca zamieszkania męża albo żony, wskazanym w zeznaniu.

Pamiętaj, że:

Ze złożeniem wspólnej deklaracji rocznej nie wolno się spóźnić. Po upływie obowiązującego terminu (30 kwietnia 2009 r.) małżonkowie tracą prawo do wspólnego opodatkowania.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 1993 r., Nr 90, poz. 416, ze zm.);

Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. Nr 144, poz. 930 ze zm.)

Udostępnij

Tweet

A.J.
Zespół e-prawnik.pl