Jakie kary są nakładane na przedsiębiorców za naruszenie reguł konkurencji?

Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów UOKiK może nakładać na przedsiębiorców kary pieniężne za naruszenia reguł konkurencji.

Przyjmuje się bowiem, iż konkurencja sprzyja rozwojowi przedsiębiorczości i produktywności. Jest korzystna dla przedsiębiorców i konsumentów, ponieważ zapewnia niższe ceny, lepszą jakość produktów, większy wybór, innowacje oraz rozwój gospodarczy. Reguły konkurencji są wiążące dla przedsiębiorców i dla osób zarządzających. Obejmują one zakaz zawierania antykonkurencyjnych porozumień (praktyki wielostronne) oraz zakaz nadużywania pozycji dominującej (praktyki jednostronne).

Kompetencje Prezesa UOKiK

Na początek warto przypomnieć informacje o kompetencjach Prezesa UOKiK w zakresie ochrony konkurencji i stosowanych w tym celu narzędziach.

Podstawowym zadaniem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest dbałość o właściwe funkcjonowanie konkurencji, jako dobra publicznie pożądanego. Konieczność rywalizacji na rynku sprawia, że przedsiębiorcy redukują koszty, zwiększają wydajność i rozwijają nowe produkty. Dzięki temu konsumenci mają dostęp do szerszej gamy lepszych jakościowo oraz tańszych towarów i usług. W rezultacie efektywna konkurencja wpływa na wzrost konkurencyjności całej gospodarki, co nie pozostaje bez znaczenia dla dynamiki wzrostu gospodarczego oraz zatrudnienia.

Prezes UOKiK przeciwdziała praktykom ograniczającym konkurencję, do których należą działania przedsiębiorców, polegające na zawieraniu niedozwolonych porozumień oraz nadużywaniu pozycji dominującej. Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów posiadanie pozycji dominującej nie jest zabronione. Niedozwolone jest natomiast jej nadużywanie, między innymi poprzez bezpośrednie lub pośrednie narzucanie nieuczciwych cen (w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich), stosowanie uciążliwych warunków umów przynoszących nieuzasadnione korzyści, a także działania mające na celu niedopuszczenie do wejścia na rynek nowych podmiotów gospodarczych bądź rozwoju już działających.

Do nadużywania dominującej pozycji rynkowej może dochodzić w sytuacji, gdy przedsiębiorca osiąga taką przewagę nad konkurentami, dzięki której nie musi obawiać się konkurencji z ich strony ani liczyć się z kontrahentami i konsumentami. Domniemywa się, że taką pozycję przedsiębiorcy wyznacza jego 40-procentowy udział w rynku. W praktyce jednak każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie i w określonych przypadkach uzyskanie takiego udziału jeszcze nie pozwala na dominację, w innych natomiast udział znacznie niższy ją zapewnia (na przykład 30-procentowy udział w rynku wobec znacznie rozdrobnionej konkurencji).

Podstawowe narzędzia stosowane w celu ochrony konkurencji:

• postępowania administracyjne (antymonopolowe) przeciwko przedsiębiorcom łamiącym zakaz praktyk ograniczających konkurencję. Praktyki te polegają na nadużywaniu pozycji dominującej oraz zawieraniu porozumień antykonkurencyjnych. W wyniku postępowania Prezes Urzędu może wydać decyzję nakazującą zaniechanie działań sprzecznych z prawem oraz nałożyć karę w wysokości do 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary
• kontrola koncentracji przedsiębiorców - uprawnienie to ma na celu uniknięcie sytuacji, w której w wyniku fuzji może dojść do istotnego ograniczenia konkurencji na rynku, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej przedsiębiorcy, pozwalającej mu działać w oderwaniu od konkurentów, kontrahentów i konsumentów,
• postępowania antymonopolowe w ramach UE -  od dnia akcesji Polski do Unii Europejskiej Prezes UOKiK ma możliwość bezpośredniego stosowania Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Oznacza to, że wszczyna postępowanie antymonopolowe na podstawie art. 101 i 102 TFUE, gdy badana praktyka może mieć wpływ na handel między Państwami Członkowskimi UE.
  W takiej sytuacji Prezes Urzędu stosuje równolegle przepisy krajowego i unijnego prawa konkurencji. Dodatkowo, może nałożyć karę pieniężną na przedsiębiorcę naruszającego te przepisy,
• działania w ramach Europejskiej Sieci Konkurencji (ang. European Competition Network - ECN), będącej płaszczyzną współpracy KE oraz organów ochrony konkurencji wszystkich Państw Członkowskich.

Kary nakładane na przedsiębiorców za naruszenie reguł konkurencji

Jak wspomniano, maksymalna wysokość kary, jaka może zostać nałożona na przedsiębiorcę, wynosi 10% obrotu osiągniętego przez niego w roku obrotowym poprzedzającym rok wydania decyzji stwierdzającej stosowanie praktyki ograniczającej konkurencję.

W celu zwiększenia transparentności w zakresie metodologii ustalania wysokości kar opracowano „Wyjaśnienia dotyczące ustalania wysokości kar pieniężnych w sprawach związanych z naruszeniem zakazu praktyk ograniczających konkurencję”. Dokument ten pozwala przedsiębiorcom na samodzielne, wstępne oszacowanie kary, którą jest zagrożone działanie niezgodne z prawem (zob. niżej). 

Przy ustalaniu wysokości kary istnieją okoliczności łagodzące i obciążające

Okoliczności łagodzące, które mogą wpłynąć na obniżenie wysokości sankcji, to:

1. działanie pod przymusem,
2. dobrowolne usunięcie przez przedsiębiorcę skutków naruszenia,
3. zaniechanie przez przedsiębiorcę z własnej inicjatywy stosowania niedozwolonej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu,
4. podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków
   oraz
5. współpraca z Urzędem w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania.

Okoliczności obciążające, jakie mogą wpłynąć na podwyższenie wysokości kary, to:

1. rola lidera lub inicjatora porozumienia ograniczającego konkurencję lub nakłanianie innych przedsiębiorców do uczestnictwa w porozumieniu,
2. przymuszanie, wywieranie presji lub stosowanie środków odwetowych w stosunku do innych przedsiębiorców lub osób w celu wprowadzenia w życie lub kontynuowania naruszenia,
3. dokonanie uprzednio podobnego naruszenia,
4. umyślność naruszenia.

Możliwość rozłożenia kary pieniężnej na raty

UOKiK może uchylić odroczenie uiszczenia kary pieniężnej lub rozłożenie jej na raty, jeżeli ujawniły się nowe lub nieznane wcześniej okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia lub jeżeli rata nie została uiszczona w terminie. Na powyższe rozstrzygnięcie nie przysługuje zażalenie.

W uzasadnionych okolicznościach kara pieniężna podlega zwrotowi

W przypadku uchylenia bądź zmiany prawomocnej decyzji, których następstwem jest uchylenie kary pieniężnej lub obniżenie jej wysokości, uiszczona kara podlega zwrotowi w części albo w całości w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania do zwrotu tej kary wraz z odpisem orzeczenia sądu i w uzasadnionym przypadku stwierdzeniem jego prawomocności. Przy zwrocie kary nie nalicza się odsetek.

Pliki do pobrania:

• Wyjaśnienia dotyczące ustalania wysokości kar pieniężnych w sprawach związanych z naruszeniem zakazu praktyk ograniczających konkurencję (2015)

Na podst. uokik.gov.pl

A.J.
Zespół e-prawnik.pl