Kiedy dokonane przez Ciebie czynności prawne stają się bezskuteczne, a kiedy nieważne?

Kiedy dokonane przez Ciebie czynności prawne stają się bezskuteczne, a kiedy nieważne?

W prawie cywilnym wielokrotnie można spotkać się z pojęciami nieważności czy bezskuteczności określonej czynności prawnej. We wszystkich tych przypadkach chodzi o określone sankcje jakie powstają w przypadku gdy dana czynność jest wadliwa. Wyróżnia się następujące rodzaje tych sankcji:

  • nieważność bezwzględna,
  • nieważność względna,
  • bezskureczność zawieszona,
  • bezskuteczność względna.

Kiedy dokonana czynność staje się bezwzględnie nieważna?

Czynność prawna będzie nieważna, gdy zostanie dokonana w ściśle określonych w przepisach prawa cywilnego przypadkach. Po prostu dokonanie jakiejś wadliwej czynności obarczone jest sankcją nieważności. System prawny uznaje za nieważne czynności w sytuacji gdy :

  • strona dokonująca czynności prawnej nie ma odpowiedniej zdolności do czynności prawnych,
  • nie została zachowana odpowiednia forma czynności prawnej (np. pisemna, notarialna), której niedochowanie spowoduje nieważność (tzw. skutek ad solemnitatem),
  • czynność dotknięta jest wadami oświadczenia woli takimi jak: brak świadomości i swobody (z wyłączeniem uznania dziecka) oraz pozorność; jeśli zaś chodzi o testament nieważność powstaje przy wszystkich wadach oświadczenia woli,
  • czynność jest sprzeczna z ustawą albo ma na celu obejście ustawy, albo jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Co cechuje nieważność bezwzględną?

Czynność prawna dotknięta sankcją bezwzględnej nieważności nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Każdy i zawsze może się na nią powoływać. Taka nieważność istnieje z mocy samego prawa co powoduje, że sąd uwzględni ją z urzędu (nawet w sytuacji, gdy żadna ze stron się na nią nie powoła). I wreszcie nieważność powoduje, że czynność prawna dotknięta nią nie może zostać konwalidowana (czyli uzdrowiona). Gdy strona chce osiągnąć ten sam skutek, musi dokonać nowej niewadliwej czynności, jeśli jest to w ogóle prawnie dopuszczalne. Od zakazu konwalidacji bezwzględnie nieważnej czynności istnieją jednak w prawie cywilnym następujące wyjątki:

  • zawarcie umowy przez osobę nie mającą pełnej zdolności do czynności prawnej, która to umowa należy do umów zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego powoduje, że staje się ona ważna z chwilą jej wykonania; generalnie bowiem umowy zawierane przez osoby nie mające zdolności do czynności prawnych są nieważne,
  • dokonanie darowizny bez zachowania formy aktu notarialnego będzie ważne dla dokonującego jej, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione; nie dotyczy to przypadków gdy inne przepisy przewidują dla danej darowizny szczególną formę ze względu na jej przedmiot (np. darowizna nieruchomości),
  • powoływanie się na wady oświadczenia woli przy testamencie (groźba, błąd, wyłączenie świadomości) po upływie trzech lat od dnia, gdy osoba mająca w tym interes dowiedziała się o tej wadzie powoduje konwalidację nieważnego testamentu; a w każdym przypadku po upływie dziesięciu lat od otwarcia spadku.

Na czym polega nieważność względna?

Nieważność względna powoduje, że czynność prawna dotknięta tą sankcją wywołuje określone w jej treści skutki prawne dopóki uprawniony podmiot ich nie uchyli w określonym przez prawo terminie. W polskim systemie prawnym nieważność ta występuje w dwóch przypadkach :

  1. do unieważnienia czynności prawnej potrzebne jest pozasądowe oświadczenie woli uprawnionego podmiotu; sytuacja taka powstaje w przypadku błędu, podstępu lub groźby; aby uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem tych wad trzeba jednak posłużyć się pismem (nie wystarczy ustne oświadczenie),
  2. do unieważnienia czynności prawnej potrzebne jest orzeczenie sądowe np. unieważnienie przetargu, uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni, uznania dziecka.

Uprawnienie do unieważnienia danej czynności jest możliwe tylko w określonych przez przepisy terminach, które mają charakter zawity (patrz – porada o terminach zawitych).

Czym różni się nieważność względna od bezwzględnej?

Podstawowa różnica jest taka, że czynność bezwzględnie nieważna jest bezskuteczna z mocy samego prawa (ex lege).

Porady prawne

Masz inne pytanie do prawnika?

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika