Rozdzielność majątkowa na żądanie wierzyciela małżonka

Zgodnie Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, rozdzielność majątkowa może być wprowadzona albo przez umowę majątkową małżeńską (często zwaną intercyzą), albo na mocy orzeczenia sądu. Do dnia 20 stycznia 2008 roku w obu tych przypadkach do ustanowienia rozdzielności zawsze potrzebna była wola samych małżonków - w przypadku umowy oczywiście ich obojga, w przypadku orzeczenia sądowego - przynajmniej jednego z nich. Obecnie jednak ustanowienia rozdzielności majatkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków. Nowelizacja ta została omówiona w opracowaniu: Zmiany ważne dla uprawnionych i zobowiązanych do alimentów!

Z czego wierzyciel może żądać zaspokojenia, gdy dług zaciągnięty został bez zgody współmałżonka? 

Gdy między małżonkami istnieje ustrój wspólności majątkowej, mamy do czynienia z trzema majątkami: majątkiem wspólnym (objętym wspólnością) oraz dwoma majątkami osobistymi każdego z małżonków. 

Wspólność majątkowa małżeńska jest wspólnością bezudziałową. Jak sama nazwa wskazuje, nie występują tu udziały, jak to ma miejsce w przypadku "zwykłej" współwłasności ułamkowej. Nie można zatem powiedzieć, iż mąż czy żona posiadają 1/2 udziału w nieruchomości, która należy do ich majątku wspólnego.

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 41 § 2), jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z:

  • majątku osobistego dłużnika,

  • wynagrodzenia za pracę lub,

  • dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,

  • korzyści uzyskanych z jego praw twórcy,

  • a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

Wierzyciel nie może zatem sięgnąć do majątku wspólnego. A zdarza się, że to właśnie majątek wspólny jest dla wierzyciela atrakcyjny, jeśli akurat małżonek-dłużnik nie pracuje ani nie uzyskuje dochodów, a jego majątek osobisty jest niewielki. Dopiero ustanie wspólności majątkowej i podział majątku doprowadziłby do tego, że małżonek-dłużnik uzyska w drodze podziału część majątku wspólnego, z którego można by prowadzić egzekucję.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej na żądanie wierzyciela

Wierzyciel nie musi czekać aż między małżonkami ustanie wspólność majątkowa. Stosownie do przepisu art. 52 § 1a K.r.o. ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków.

Warto zwrócić uwagę, iż małżonek może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej "z ważnych powodów" (§ 1), podczas gdy wierzyciel - tylko w ww. okolicznościach. Wierzyciel musi zatem posiadać tytuł wykonawczy.

Ponadto przepis wymaga, by "uprawdopodobnił", że zaspokojenie jego wierzytelności wymaga dokonania podziału majątku wspólnego. Uprawdopodobnienia nie należy mylić z udowodnieniem. Pojęcie to nie zostało zdefiniowane w przepisach; przepis art. 243 k.p.c. stanowi jedynie, iż zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym nie jest konieczne, ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu. Sąd Najwyższy, definiując to pojęcie, stwierdził, że sąd może uznać jakieś twierdzenie za uprawdopodobnione tylko wtedy, gdy nabierze przekonania, iż prawdopodobnie tak właśnie było lub jest (wyrok z dnia 19 czerwca 1951 r., sygn. akt C. 398/51, OSN 1951/III poz. 89; wyrok z dnia 9 września 1961 r. 4, sygn. akt CZ 54/61, OSNCP 1963/6 poz. 114 i z dnia 13 lipca 1966 r., sygn. akt II CZ 74/66, OSPiKA 1967/3 poz. 68) - nie musi natomiast nabierać pewności, że tak jest lub było. Uprawdopodobnienie oznacza zatem znacznie mniej niż udowodnienie.

Celem powództwa z art. 52 § 1a k.r.o. ma być uzyskanie przez wierzyciela możliwości zaspokojenia jego wierzytelności. Powództwo może być uwzględnione tylko wówczas, jeśli wierzyciel uprawdopodobni, że w wyniku podziału majątku wspólnego dłużnika i jego małżonka nastąpi chociażby częściowe zaspokojenie jego wierzytelności. Instytucja z art. 52 § 1a k.r.o. - jako ingerująca w wolność i swobodę małżonków - powinna być stosowana z dużą ostrożnością, a zawarte w tym przepisie przesłanki należy interpretować ściśle, a nie rozszerzająco. W szczególności nie można dopuścić do sytuacji, w której powództwo zostanie wniesione nie w celu zaspokojenia należności wierzyciela, ale szykanowania małżonka, bądź też małżonków (zob. wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 15 października 2013 r., sygn. III Ca 464/13).

Sprawa o ustanowienie rozdzielności majątkowej jest sprawą majątkową i należy do właściwości rzeczowej sądu rejonowego, bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Zniesienie wspólności majątkowej jeszcze nie oznacza, iż wierzyciel może sięgać do tych przedmiotów, które tą wspólnością były objęte. O tym, jakie kroki powinien podjąć wierzyciel, można przeczytać w artykule: Jak wyegzekwować dług z majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej?

 

Podstawa prawna:

Porady prawne

Masz inne pytanie do prawnika?

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika