Wymuś na dłużniku wykonanie orzeczonej czynności, czyli egzekucja świadczeń niepieniężnych
Jak przebiega egzekucja, gdy obowiązkiem dłużnika jest dokonanie określonej czynności?
Tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko dłużnikowi może określać obowiązek wykonania przez dłużnika określonej czynności. Może nią być np. namalowanie określonego obrazu, wybudowanie budynku, wykonanie urządzenia, zaprzestanie działalności gospodarczej w określonym punkcie handlowym. Ze względu na charakter różnego rodzaju czynności możemy wyróżnić czynności, które może wykonać wyłącznie dłużnik osobiście (np. namalowanie obrazu) – tzw. czynności niezastępowalne, oraz czynności, które zamiast dłużnika może wykonać osoba trzecia, z takim samym co dłużnik skutkiem (np. wybudowanie budynku) – tzw. czynności zastępowalne.
Tytuł wykonawczy zobowiązujący dłużnika do dokonania określonej czynności zastępowalnej, może przyznawać jednocześnie wierzycielowi uprawnienie do wykonania tej czynności na koszt dłużnika, na wypadek gdyby w określonym przez sąd terminie czynności tej nie wykonał. Jeżeli tytuł wykonawczy nie zawiera takiego uprawnienia, wierzyciel może wystąpić do sądu z wnioskiem, aby wezwał dłużnika do wykonania tej czynności. Jeżeli dłużnik w terminie wyznaczonym przez sąd czynności nie wykona, wierzyciel może tym razem wystąpić do sądu z wnioskiem o udzielenie umocowania do dokonania czynności na koszt dłużnika, oraz o przyznanie od dłużnika potrzebnej sumy na wykonanie czynności. Jeżeli przyznana suma nie wystarczy na pokrycie kosztów czynności, wierzyciel może wystąpić do sądu o przyznanie dodatkowej sumy.
Powyższe zasady mogą mieć np. zastopowanie w sytuacji, gdy dłużnik zobowiązał się wybudować wierzycielowi określony budynek. Jeżeli tytuł wykonawczy określa obowiązek dłużnika wykonania tego rodzaju prac, a dłużnik mimo wezwania sądu nie przystąpił do wykonania robót budowlanych, wierzyciel może zwrócić się o upoważnienie dokonania czynności na koszt dłużnika. Po wydaniu postanowienia w tym przedmiocie wierzyciel może wynająć inną firmę budowlaną, która dokończy budowę. Koszty dokończenia budowy obciążać będą wówczas dłużnika, od którego sąd może przyznać wierzycielowi odpowiednie środki.
Z kolei bardziej skomplikowanie przedstawia się sytuacja egzekucji czynności niezastępowalnych.
Otóż jeżeli mimo istnienia tytułu wykonawczego określającego obowiązek wykonania czynności, dłużnik nie podejmuje żadnych działań, wierzycielowi nie pozostaje nic innego jak wystąpić do sądu z wnioskiem o wszczęcie egzekucji. Jeżeli wykonanie czynności, której inna osoba nie może wykonać za dłużnika zależy wyłącznie od woli dłużnika, sąd na wniosek wierzyciela wyznaczy dłużnikowi termin do wykonania z zagrożeniem nałożenia grzywny, na wypadek bezskutecznego upływu terminu. Gdyby wykonanie czynności wymagało wydatków pieniężnych lub dostarczenia materiałów, a obowiązek dostarczenia obciążałby wierzyciela, wierzyciel powinien wykazać, że obowiązku dopełnił. Dopiero po tym sąd przystąpiłby do podjęcia odpowiednich czynności.
Jeżeli termin wyznaczony przez sąd upłynie bezskutecznie, wierzyciel może wystąpić do sądu o nałożenie na dłużnika grzywny. Sąd nakładając grzywnę wyznaczy dłużnikowi nowy termin z zagrożeniem surowszą grzywną.
Jak wyegzekwować od dłużnika zaniechanie określonej czynności?
Niekiedy stwierdzonym tytułem wykonawczym obowiązkiem dłużnika jest zaniechanie określonej czynności albo obowiązek nie przeszkadzania czynnościom wierzyciela. Chodzi tutaj w przykładowo o zaniechanie wznoszenia budowli, zaniechanie naruszania dóbr osobistych (np. wizerunku czy tajemnicy korespondencji przez inna osobę). O zaniechanie przeszkadzania może wystąpić również małżonek, któremu przyznano prawo widywania się z dzieckiem, jeżeli drugi małżonek utrudnia mu widzenia.
Jeżeli dłużnik wbrew tytułowi wykonawczemu dokonuje czynności lub przeszkadza czynnościom wierzyciela, wierzyciel może wystąpić do sądu z wnioskiem o nałożenie na dłużnika grzywny. Z tym samym wnioskiem może wystąpić wierzyciel, jeżeli mimo wcześniejszego obciążenia grzywną, dłużnik nadal będzie działał wbrew obowiązkowi. Wierzyciel może we wniosku żądać jednocześnie o zobowiązanie dłużnika do zabezpieczenia szkody, grożącej wierzycielowi wskutek dalszego działania wbrew obowiązkowi.
Jak wysoką grzywnę może orzec sąd?
Maksymalna wysokość jednorazowej grzywny, jaką sąd może orzec w stosunku do dłużnika wynosi 1.000 zł. Jeżeli jednak pomimo trzykrotnego wymierzenia grzywny, dłużnik nadal nie wykonuje obowiązku, sąd może wymierzyć grzywnę wyższą od tej kwoty. Ogólna suma grzywien w tej samej sprawie nie może jednak przekraczać kwoty 100.000 zł.
