Odpowiedź prawnika: Brak uzyskiwania przychodów a obowiązek składkowy
Najistotniejsze z punktu widzenia przedmiotowej sprawy jest rozstrzygnięcie w jakim okresie podlegała Pani obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.
Zgodnie z art. 13 pkt 4 i art. 36a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.jedn.: Dz. U. 2009 r. Nr 205 poz. 1585) osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania, jednakże z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone. Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej wywiera skutki prawne w zakresie ubezpieczeń społecznych:
- od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przedsiębiorca dokonał zgłoszenia zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej,
- do ostatniego dnia miesiąca, w którym przedsiębiorca dokonał zgłoszenia wznowienia wykonywania działalności gospodarczej.
W okresie podlegania ubezpieczeniu istnieje obowiązek opłacania składek w terminie przewidzianym ustawą art. 46 ust. 1 ustawy.
Czas objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego jest tożsamy z czasem prowadzenia działalności gospodarczej w oparciu o przepisy o działalności gospodarczej lub inne przepisy szczególne. Nie jest przy tym istotne czy uzyskuje się z niej przychody (tak w szczególności Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 października 2009 r. VI SA/Wa 1493/2009). Powyższe oznacza, iż osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą od dnia jej zarejestrowania (art. 7 ust. 2 Prawo działalności gospodarczej) do dnia wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej. Dla określenia okresu objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania działalności pozarolniczej znaczenie prawne ma wpis do ewidencji działalności gospodarczej oraz jego wykreślenie z tej ewidencji. Faktyczne zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej zgłoszone tylko w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych nie powoduje ustania podlegania obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Obowiązujące przepisy prawne nie przewidują pojęcia "wstrzymania" prowadzenia działalności gospodarczej, które miałoby polegać na faktycznym zaprzestaniu prowadzenia tej działalności bez wykreślenia wpisu z ewidencji działalności gospodarczej (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 stycznia 2009 r. VII SA/Wa 1373/2008).
W związku z powyższym należy uznać, że nadal jest Pani objęta obowiązkiem ubezpieczeniowym a zobowiązana do zapłaty składek (obecnie również zaległych wraz z odsetkami – przedawniają się z upływem 10 lat od każdomiesięcznej wymagalności – art. ust. 4 ustawy). W szczególności nie ma miejsca zawieszenie działalności gospodarczej, gdyż instytucję tę wprowadzono dopiero w 2008 roku a skorzystanie z niej również wymaga stosownego zgłoszenia.
Nastepnie należy wskazać, że zgłaszając się do ubezpieczenia w KRUS i jednocześnie nie informując o dalszym podleganiu ubezpieczeniu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, naraziła się Pani na dalsze konsekwencje. Zgodnie bowiem z art. 7 i 16 Ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników warunkiem objęcia tym ustawą jest niepodleganie ubezpieczeniu z innych tytułów. Jeżeli korzystała Pani ze świadczeń, w grę wchodzi obowiązek ich zwrotu. Z drugiej strony być może będziemy mieli do czynienia ze składkami nadpłaconymi (jako, że w zasadzie nie powinna Pani w ogóle podlegać ubezpieczeniu w KRUS). Jednakże taki zwrot jest obwarowany licznymi warunkami i podlega przedawnieniu w terminie 10 lat (art. art. 41b ust. 10-15 komentowanej ustawy).
Informuje, że istnieją możliwości załatwienia kwestii zaległych składek z ZUS w formie ugodowej (co jednak zależy od woli samego ZUS). Zakładamy, że wymiar potencjalnych zaległości jest znaczny, w związku z tym sugerujemy skontaktowanie się z kancelarią prawną, która mogłaby pośredniczych w Państwa kontaktach z ubezpieczycielem. Nie można również wykluczyć, że możliwa jest droga sądowa, w której będzie Pani w stanie wykazać, że brak faktycznego prowadzenia przedsiębiorstwa skutkowała zaprzestaniem objęcia ubezpieczeniem społecznym mimo niedochowania warunków formalnych w postaci stosownych zgłoszeń. Być może w ten sposób uda się uzyskać zmniejszenie obowiązku spłaty albo nawet jego uchylenie. Taki sposób postępowania wymaga jednak stałego uczestnictwa profesjonalnego pełnomocnika.
