Odpowiedź prawnika: Przedmiot ochrony przestępstwa urzędniczego z art. 231 Kodeksu karnego
Przestępstwo opisane w art. 231 k.k. określa tzw. przestępstwo urzędnicze, polegające na nadużyciu uprawnień lub przekroczeniu obowiązków przez funkcjonariusza publicznego. Przedmiot ochrony w przestępstwie opisanym w tym artykule stanowi prawidłowość realizowanych zadań przez funkcjonariuszy publicznych. Nie budzi wątpliwości, że policjant jest funkcjonariuszem publicznym na co bezpośrednio wskazuje art. 115 par. 13 pkt. 7 k.k.. Przestępstwo to obejmuje typ podstawowy zamieszczony w par. 1 oraz jego postać nieumyślną określoną w par. 3. W art. 231 par. 2 k.k. ustawodawca zawarł typ kwalifikowany. Znamieniem, od którego zależy surowsza odpowiedzialność sprawcy, jest działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej. Przestępstwo nadużycia władzy w typie podstawowym polega na działaniu na szkodę interesu publicznego lub prywatnego poprzez przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza publicznego. Działanie na szkodę oznacza, że zachowanie sprawcy stwarza stan zagrożenia dla dobra prawnego ze sfery publicznej lub prywatnej. Zachowanie się sprawcy może przybrać formę działania lub zaniechania. Z przekroczeniem uprawnień mamy do czynienia wówczas, gdy sprawca podejmuje czynności nieleżące w granicach jego kompetencji. Chodzi tu o przekroczenie zakresu czynności służbowych, do których wykonania sprawca jest uprawniony. Natomiast niedopełnienie obowiązków będzie polegać na zaniechaniu ich wykonania albo na nienależytym, niedbałym ich wykonaniu. Może ono polegać także na podjęciu przez funkcjonariusza publicznego działania w przypadku, gdy obowiązek na nim spoczywający polegał na powstrzymaniu się od pewnych działań (por. Maciej Skwarczyk, Kodeks karny. Komentarz. Warszawa 2007 rok). Aby przypisać sprawcy odpowiedzialność za to przestępstwo, trzeba ustalić podstawę oraz zakres jego uprawnień i obowiązków. Do poglądu tego przychylił się Sąd Najwyższy w wyroku z 23 kwietnia 1977 roku, sygn. VI KRN 70/77, LexPolonica nr 305910 (OSNKW 1977, nr 6, poz. 63), w którym stwierdził, że: „Do przypisania przestępstwa określonego w art. 246 k.k. [z 1969 r., obecnie art. 231 k.k. - przyp. red.] niezbędne jest przede wszystkim ustalenie podstawy i zakresu uprawnień oraz obowiązków funkcjonariusza publicznego, gdyż dopiero to ustalenie pozwala na prawidłową ocenę, czy działanie lub zaniechanie sprawcy - zagrażające dobru społecznemu lub dobru jednostki - wyczerpuje wszystkie znamiona przewidziane w powołanym wyżej przepisie”.
