Jak chronione są zbiorowe interesy konsumentów?

Już art. 17 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej zobowiązuje ogólnie przedsiębiorców do wykonywania działalności gospodarczej na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów. Natomiast inne ustawy, np. ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawa o zwalczaniu nieuczciej konkurencji, uszczegóławiają ten ogólny obowiązek.

Ustawa antymonopolowa, jak potocznie nazywana jest ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów, ma za zadanie ochronę wolnej konkurencji na wolnym rynku, co pośrednio stanowi już ochronę konsumentów - ostatniego ogniwa w łańcuchu gospodarki rynkowej. Dodatkowo jednak przepisy tej ustawy zawierają wprost zakaz stosowania praktyk, które naruszają interesy konsumentów.

Nowa ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów – obowiązująca od 21 kwietnia 2007 r. - określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów. Reguluje też zasady i tryb przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję oraz praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów, a także antykonkurencyjnym koncentracjom przedsiębiorców i ich związków, jeżeli te praktyki lub koncentracje wywołują lub mogą wywoływać skutki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto ustawa ta określa organy właściwe w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów. 

Nowa ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie odbiega znacząco od swej poprzedniczki z 2000 roku. Ponieważ jednak przedsiębiorcy mieli już dużo czasu, aby nauczyć się prawa antymonopolowego i konsumenckiego, kary za jego naruszanie będą w praktyce surowsze.

Jakie interesy chroni ustawa?

Ustawa antymonopolowa chroni tylko zbiorowe interesy konsumentów, co oznacza, że jej przepisy nie mają zastosowania do naruszenia indywidualnych interesów poszczególnych konsumentów. Naruszenie interesów musi być powszechne i musi dotyczyć zbiorowego interesu większej grupy konsumentów.

Ustawa antymonopolowa przejmuje definicję konsumenta z Kodeksu cywilnego. Za konsumenta uważa się więc osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Wprowadzenie do części ogólnej Kodeksu cywilnego (art. 22¹ K.c.), pojęcia „konsument” zmierza do tego, by miało ono zastosowanie w całym prawie cywilnym, a więc także przy stosowaniu przepisów innych ustaw, które dotyczą praw i obowiązków konsumentów, będących w stosunkach umownych stroną słabszą w porównaniu z przedsiębiorcami.  

Jakie praktyki można uznać za naruszające interesy konsumentów?

Wedle ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. 

Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się przy tym godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, a zwłaszcza: 

• stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone; Odpisy prawomocnych wyrokóq uwzględniających powództwa o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone sąd ochrony konkurencji i konsumentów przesyła bowiem Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który prowadzi, na podstawie takich wyroków, jawny rejestr postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone;
• naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji; 
• nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji. 

Nie jest jednak zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów. 

Ochrona zbiorowych interesów konsumentów przewidziana w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów nie wyłącza ochrony wynikającej z innych ustaw, w szczególności z przepisów o nieuczciwych praktykach rynkowych i przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.