Jak wpłynąć na zmianę stronniczego sędziego w postępowaniu sądowoadministracyjnym? Skład sądu

W jakim składzie sądy administracyjne rozpoznają sprawy?

Podstawową zasadą jest, że sądy administracyjne rozpoznają toczące się przed nimi sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych. Przykładowo trzech sędziów rozpoznaje sprawy wszczęte na skutek wniesienia skargi lub skargi kasacyjnej. Od tej zasady ustawa przewiduje jednak kilka wyjątków. Otóż w składzie jednego sędziego:

• sąd administracyjny rozpoznaje sprawy na posiedzeniu niejawnym,
• sąd rozpoznaje sprawy w trybie uproszczonym na posiedzeniu niejawnym,
• Naczelny Sąd Administracyjny orzeka w sprawie skargi kasacyjnej, która może być rozpoznawana na posiedzeniu niejawnym. Co do zasady skarga kasacyjna rozpoznawana jest na rozprawie. Wyjątkowo, na posiedzeniu niejawnym mogą być rozpoznawane skargi kasacyjne od postanowień wojewódzkich sądów administracyjnych kończących postępowanie w sprawie oraz skarg kasacyjnych opartych wyłącznie na podstawie naruszenia przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Wszystkie inne skargi kasacyjne rozpoznawane są na rozprawie w składzie trzech sędziów.

Ponadto zarządzenia poza rozprawą wydawane są przez przewodniczącego wydziału, a więc w składzie jednego sędziego.

Skład sądu orzekającego w danej sprawie nie powinien ulec zmianie w toku jej rozpoznawania. Wyjątkowo dopuszczalna jest zmiana w składzie orzekającym, ale tylko z przyczyn natury losowej (np. z powodu śmierci sędziego, poważnej choroby), bądź z powodu przeszkód prawnych. Do przeszkód prawnych wykluczających możliwość uczestnictwa sędziego z składzie orzekającym w danej sprawie należy zaliczyć przypadki uzasadniające wyłączenie sędziego.

W jakich przypadkach sędzia podlega wyłączeniu?

Sędzia orzekający w sprawie jest wyłączony z mocy samej ustawy w następujących sprawach:

1. w których jest stroną lub pozostaje z jedną z nich w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki – np. sprawa dotyczy nakazu rozbiórki samowoli budowlanej. Sędzia orzekający w tej sprawie jest najemcą jednego z lokali znajdujących się w tym budynku. Zatem sędzia pozostaje w stosunku prawnym (wynikającym z umowy najmu) ze stroną postępowania i wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki (wynikające z tej umowy najmu);
2. swojego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;
3. osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
4. w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem jednej ze stron;
5. w których świadczył usługi prawne na rzecz jednej ze stron lub jakiekolwiek inne usługi związane ze sprawą;
6. w których brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jak też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator;
7. w których brał udział w rozstrzyganiu sprawy w organach administracji publicznej.

W powyższych przypadkach sędzia podlega wyłączeniu z mocy samej ustawy. W związku z tym nie jest konieczne podejmowanie jakichś dodatkowych działań, zmierzających do wyłączenia sędziego. Oczywiście, jeżeli sędzia pomimo zachodzących podstaw swojego wyłączenia nadal podejmuje czynności w sprawie, strona lub jej przedstawiciel powinni złożyć stosowny wniosek o wyłączenie sędziego.

Oprócz przypadków wymienionych powyżej, sędzia podlega wyłączeniu w przypadku, gdy między nim a stroną lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty takiego rodzaju, że mógłby wywoływać wątpliwości co do bezstronności sędziego. Ten przypadek wyłączenia sędziego nie wymaga jakichś formalnych związków między stroną a sędzią. Dotyczy to stosunków osobistych, a więc jakichś zażyłych przyjaźni, konkubinatu itp. Możliwe jest również na tej podstawie wyłączenie sędziego w sprawie, w której stroną jest dalszy krewny lub powinowaty, jeżeli tylko stosunek osobisty jest tego rodzaju, że może budzić wątpliwości co do bezstronności sędziego w sprawie.
Uzasadniający wyłączenie stosunek osobisty dotyczyć ma związków między sędzią a stroną lub jej przedstawicielem. Stroną w postępowaniu sądowoadministracyjnym może być osoba fizyczna, osoba prawna lub inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, jeżeli przepisy prawa dopuszczają możliwość nałożenia na te jednostki obowiązków lub przyznania uprawnień. Przedstawicielstwo może występować w formie pełnomocnictwa, prokury lub przedstawicielstwa ustawowego. Tak więc niezależnie od formy przedstawicielstwa, osobisty związek z przedstawicielem uzasadnia wyłączenie sędziego.

Sędzia, który pozostaje w stosunku osobistym ze stroną lub jej przedstawicielem uzasadniającym wyłączenie, podlega wyłączeniu przez sąd na swoje żądanie lub na wniosek strony.

W jaki sposób można złożyć wniosek o wyłączenie sędziego?

Istnieją dwie możliwości złożenia wniosku o wyłączenie sędziego:

• na piśmie lub
• ustnie do protokołu posiedzenia.