Kiedy przepisy dyrektywy są bezpośrednio skuteczne?
Na jakich zasadach prawo wspólnotowe obowiązuje w państwach członkowskich?
Normy postępowania obowiązujące w UE przybierają różne formy aktów prawnych. Są to: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie - czyli tzw. prawo pochodne (wydawane na podstawie traktatów). Oprócz tego wspólnotowy porządek prawny tworzą także traktaty założycielskie, umowy międzynarodowe oraz umowy o stowarzyszeniu z UE i umowy akcesyjne - czyli tzw. prawo pierwotne, będące źródłem powstania Wspólnoty i przekazanych jej przez państwa kompetencji.
Bezpośrednie stosowanie prawa wspólnotowego oznacza, że dany akt automatycznie, z chwilą ogłoszenia, obowiązuje w krajowym porządku prawnym (nie wymaga doń implementacji, taka inkorporacja jest wręcz zakazana) i może być podstawą rozstrzygnięć krajowych organów. Zgodnie natomiast z zasadą bezpośredniego skutku, podmioty prywatne mogą powoływać się na prawa i obowiązki wynikające z danego aktu prawnego.
Co to jest dyrektywa?
Powyższe reguły nie dotyczą jednak w zasadzie norm dyrektyw. Podczas gdy organy państwowe (organy administracji, sądy itd.) dotyczące ich rozporządzenia i decyzje WE stosują bezpośrednio, to dyrektyw nie stosują, czekając na ich implementację. Zgodnie z treścią art. 249 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) "dyrektywa wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków". Dyrektywa jako źródło prawa nie ma swojego odpowiednika w systemach prawnych państw członkowskich. Uchwalona przez instytucje wspólnotowe określa rozwiązania legislacyjne, które w ściśle określonym terminie powinny zostać wprowadzone (implementowane) do prawa krajowego. Pełna realizacja celu dyrektywy wymaga zatem, aby akt prawny przyjęty przez ustawodawcę wspólnotowego był wsparty odpowiednim działaniem ustawodawcy krajowego.
Dyrektywy wydawane przez organy WE jedynie wyjątkowo mogą wywierać bezpośredni skutek wobec jednostek - osób fizycznych i prawnych. Dowiedzmy się, na jakich warunkach możemy skorzystać z uprawnień przyznanych nam przez dyrektywę.
W odróżnieniu od rozporządzeń WE, dyrektywy (ang. directives) nie wiążą w całości, lecz jedynie „co do rezultatu”, tj. nakładają na państwa członkowskie obowiązek uregulowania danej materii w prawie krajowym (np. ustawach, rozporządzeniach krajowych) w sposób w nich określony, pozostawiając jednak swobodę wyboru środków prawnych (np. ustawy, rozporządzenia) do osiągnięcia określonego celu. Określają rozwiązania legislacyjne, które w ściśle określonym terminie powinny zostać wprowadzone (implementowane) do prawa krajowego. Wszystkie dyrektywy, aby były wiążące, wymagają publikacji w Dzienniku Urzędowym UE. Adresatami dyrektywy są więc państwa WE, które mają obowiązek w wyznaczonym terminie implementować postanowienia dyrektywy w drodze krajowych aktów prawnych powszechnie obowiązujących.
Ranga przepisów krajowych, na mocy których dokonywana jest transpozycja powinna być przynajmniej odpowiadająca randze przepisów, jakie ustanowiłoby dane pañstwo, regulując obszar analogiczny do objętego rezultatem nakreślonym w dyrektywie.
Z zasady lojalności (art. 10 TWE) wskazuje, że państwa członkowskie zobowiązane są dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić skuteczność norm prawa wspólnotowego w wewnętrznej przestrzeni prawnej oraz do powstrzymania się od wszelkich działań, które mogłyby utrudnić stosowanie prawa wspólnotowego w ich wewnętrznych porządkach prawnych.
Wynikające z dyrektywy zobowiązanie państw członkowskich do osiągnięcia rezultatu przez nią zmierzonego oraz obowiązek wynikający z art. 10 TWE, do podjęcia wszelkich właściwych środków o charakterze ogólnym lub szczególnym, dla zapewnienia wykonania tego zobowiązania, wiąże wszystkie organy państw członkowskich, włączając w to sądy (zob. np. orzeczenie ETS w sprawie 14/83 von Colson i Kamann, nr 26, Zb. Orz. 1984, s. 1891) i organy administracji. Są one zobowiązane do prowspólnotowej wykładni prawa polskiego, w tym zgodnie z zasadą wykładni odpowiadającej dyrektywie (jej celowi - zob.
