15.2.2014
Zespół
e-prawnik.pl
W Ministerstwie Sprawiedliwości przygotowywany jest projekt obszernej nowelizacji Kodeksu Karnego. Ważne zmiany czekają przede wszystkim część ogólną w zakresie zasad odpowiedzialności karnej, form popełniania przestępstwa, okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną, kar i środków karnych oraz zasad ich wymierzania, środków probacyjnych (związanych z poddaniem sprawcy próbie), łączenia kar, środków zabezpieczających a także terminów przedawnienia. Przyjrzyjmy się bliżej najbardziej interesującym zmianom zachodzącym w tej materii.
Dozór elektroniczny
Należy zwrócić uwagę na pojawienie się nowej instytucji w prawie karnym, tj. możliwości odbycia części kary w systemie dozoru elektronicznego. Przepis art. 37 kodeksu karnego, opisujący karę pozbawienia wolności w nowym brzmieniu ma zawierać dodatkowy paragraf, zgodnie z którym wymierzając karę pozbawienia wolności w rozmiarze nieprzekraczającym 2 lat, sąd może orzec, że po odbyciu określonej części kary, nie dłuższej jednak niż 3 miesiące, pozostałą część kary skazany odbywać będzie w systemie dozoru elektronicznego.
Jak wyjaśniał dr hab. Zbigniew Ćwiąkalski w audycji Radia TOK FM jest to forma kary mieszanej polegająca na tym, że sprawca w więzieniu może na własne oczy przekonać się o konsekwencjach nieodpowiedniego sprawowania. Po odbyciu określonej części kary może resztę kary odbyć w ramach dozoru mając świadomość co go czeka, gdyby ponownie popełnił przestępstwo.
Zakaz wstępu na imprezę masową
Zmieni się również art. 41b kodeksu karnego dotyczący zakazu wstępu na imprezę masową. Ten rozbudowany i niezbyt przejrzysty przepis ulegnie skróceniu i stanie się bardziej zrozumiały. Według § 2 tego przepisu zakres zakazu rozciąga się wszelkie imprezy masowe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz mecze piłki nożnej rozgrywane przez polską kadrę narodową lub polski klub sportowy poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (z czego wynika, że rozszerzenie zakresu terytorialnego ograniczone jest wyłącznie do meczów piłki nożnej, gdy mecz jest rozgrywany przez polską kadrę narodową lub polski klub sportowy).
Zgodnie zaś z projektowaną zmianą zakaz wstępu na imprezy masowe dotyczyć będzie określonego rodzaju imprez organizowanych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej (czyli będzie można go orzec odnośnie konkretnie określonego rodzaju imprezy wyłącznie na terytorium Polski).
Zmianie ulega również termin na jaki można omawiany zakaz nałożyć. W stanie obecnym orzeka się go na okres od 2 do 6 lat, po nowelizacji – od roku do lat 10.
Warunkowe umorzenie postępowania
Pewne modyfikacje zachodzą w przepisach dotyczących środków probacyjnych. Zwróćmy zwłaszcza uwagę na dwie instytucje: warunkowe umorzenie postępowania oraz warunkowe zawieszenie wykonania kary (tzw. „zawiasy”).
Jeżeli chodzi o pierwszą z nich, zmiana dotyczy przestępstwa, odnośnie którego można zastosować instytucje warunkowego umorzenia postępowania. W obecnym stanie prawnym warunkowe umorzenie stosuje się wobec sprawcy, który popełnił przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 3 lata pozbawienia wolności (ewentualnie nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, w wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody). Oczywiście muszą być spełnione dodatkowe przesłanki, tzn. wina i społeczna szkodliwość czynu nie mogą być znaczne, okoliczności popełnienia czynu nie mogą budzić wątpliwości oraz za umorzeniem musi przemawiać postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne. Po nowelizacji można będzie zastosować tę instytucję (przy wystąpieniu dodatkowych przesłanek o których mowa powyżej) wobec sprawcy występku zagrożonego karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.
Obecnie zasadą zastosowania warunkowego umorzenia jest popełnienie występku zagrożonego karą nie przekraczającą 3 lat pozbawienia wolności (wyjątkowo 5 lat), projekt zakłada, że zasadą będzie czyn zagrożony pozbawieniem wolności do 5 lat. Zmienia się także górna granica okresu próby na który następuje warunkowe umorzenie – okres od roku do lat dwóch zostaje zmieniony na okres od roku do lat 3.
Warunkowe zawieszenie wykonania kary
Odnośnie drugiej instytucji dotyczącej zastosowania środków probacyjnych – tj. warunkowego zawieszenia kary, nowelizacja przewiduje zmiany odnoszące się do czynów, za które można warunkowo zawiesić karę pozbawienia wolności. Zgodnie z obecnym brzmieniem przepisów sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności lub grzywny orzeczonej jako kara samoistna.
Nowy artykuł określa, że sąd może orzec warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności, jeżeli orzeczono ją w wymiarze nie przekraczającym roku a w wypadku przestępstwa nieumyślnego – kary 2 lat. Można również zawiesić wykonanie kary grzywny. Sąd będzie również mógł, orzekając karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat, ustalić długość odbywania tej kary w systemie dozoru elektronicznego (okres ten nie może być krótszy niż 3 miesiące i dłuższy niż 12 miesięcy), a pozostałą część kary warunkowo zawiesić.
Nowelizacja tego przepisu ma doprowadzić do sytuacji, w której sądy zamiast orzekać kar więzienia w zawieszeniu, będą stosowały kary ograniczenia wolności polegające np. na obowiązku wykonywania prac społecznych czy kar grzywien. Zbigniew Ćwiąkalski we wspomnianej już audycji radiowej wskazywał, że należy odróżnić karę pozbawienia wolności w zawieszeniu od kary ograniczenia wolności. Kara pozbawienia wolności w zawieszeniu ma na celu dać człowiekowi szansę, którą ten ma wykorzystać. W przeciwnym wypadku czeka go powrót do więzienia. Oczywiście może tej karze towarzyszyć grzywna czy różne zakazy. Jednak jak zaznacza były minister sprawiedliwości, kara ograniczenia wolności to coś odmiennego. Jest to kara łagodniejsza, która oprócz tego, że może być pożyteczniejsza (nie tylko dla skazanego, który unika pozbawienia wolności, ale też dla społeczeństwa, poprzez wykonywanie przez skazanych np. dozorowanych prac społecznych), jest znacznie tańsza. Jak wskazywał Ćwiąkalski, koszt pobytu jednego więźnia wynosi ok. 2,6 tysięcy miesięcznie, natomiast stosowanie dozoru elektronicznego – 500 zł na miesiąc.
Kara łączna pozbawienia wolności
Nowelizacja kodeksu karnego zakłada również zwiększenie maksymalnej granicy do jakiej można wymierzyć karę łączną pozbawienia wolności. Do tej pory, jeżeli sprawca popełnił kilka przestępstw, za które orzekano kary pozbawienia wolności (bez 25 lat i dożywotniego pozbawienia wolności), sąd mógł wymierzyć karę łączną za wszystkie popełnione czyny, która nie mogła przekroczyć 15 lat pozbawienia wolności. Aby zaakcentować stopień społecznej szkodliwości jako wyższy ze względu na to, że są to przestępstwa łączone, granica kary łącznej pozbawienia wolności została podwyższona do lat 20.
Jak wskazał Zbigniew Ćwiąkalski, nie oznacza to podwyższenia górnej granicy terminowej kary pozbawienia wolności. Przepisy w tym względzie się nie zmieniają, tj. terminowa kara pozbawienia wolności może trwać najkrócej miesiąc najdłużej 15 lat. Dopiero w ramach kary łącznej można będzie sprawcę pozbawić wolności na okres do 20 lat.
Środki zabezpieczające
Interesujące zmiany przewidziane są w rozdziale dotyczącym środków zabezpieczających, stosowanych wobec sprawców czynów zabronionych związanych z ich chorobą psychiczną, zaburzeniami preferencji seksualnych, upośledzeniem umysłowym lub uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego. Przede wszystkim przewidziane jest umieszczenie w nim przejrzystego katalogu środków zabezpieczających, którymi mają być: dozór Policji, kuratora, elektroniczna kontrola miejsca pobytu, leczenie ambulatoryjne, leczenie lub rehabilitacja w placówce leczniczo-rehabilitacyjnej oraz pobyt w zakładzie psychiatrycznym lub w innym zakładzie zamkniętym.
Należy też zwrócić uwagę, że sąd będzie miał obowiązek orzec o pobycie w zakładzie zamkniętym sprawcy skazanego za zabójstwo, spowodowanie ciężkiego uszczerbku, zgwałcenia małoletniego poniżej lat 15, wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, albo zgwałcenia ww. osób ze szczególnym okrucieństwem, gdy sprawca dopuścił się czynu w związku z zaburzeniem preferencji seksualnych. Sąd będzie mógł orzec w ten sposób jeśli będzie to konieczne i proporcjonalne ze względu na wysokie ryzyko, że w związku z wspomnianym zaburzeniem sprawca ponownie dopuści się przestępstwa o znacznej społecznej szkodliwości. Wobec takiego sprawcy będzie także możliwe – w warunkach określonych ustawą – orzeczenie dozoru elektronicznego.
Istotna zmiana dotyczyć będzie także okresów ustania karalności przestępstw seksualnych wobec małoletnich. Okres przedawnienia zostanie zwiększony z 5 lat do 10 od momentu ukończenia przez pokrzywdzonego 18 roku życia, co oznacza, że małoletni wobec którego popełniono przestępstwo seksualne będzie mógł domagać się ścigania sprawcy takiego przestępstwa do momentu ukończenia 28 lat.
Powyżej przedstawiono tylko niektóre zmiany, jakie proponowane są w nowelizowanym kodeksie karnym. Zmiany te nie mają być ostrzejsze a rozsądniejsze. Ćwiąkalski wskazuje, że dolegliwość odczuwana przez sprawcę czynu zabronionego przede wszystkim ma być realna, niekoniecznie musi wiązać się z pobytem w więzieniu. Nie chodzi tu przy tym o rezygnowaniu z kar surowych tam, gdzie są one niezbędne lecz o to, by uniknąć pozbawionego sensu umieszczania ludzi w więzieniach, gdy brak takiej konieczności.
Obecny kodeks karny został uchwalony w 1997 roku, więc naturalne wydają się próby odpowiedniego dostosowania go do czasów współczesnych. Możemy się wiec spodziewać, że jego nowelizacja wywoła za sobą jeszcze wiele dyskusji i komentarzy.
e-prawnik.pl
Potrzebujesz porady prawnej?
Ustawa antylichwiarska już obowiązuje
To koniec naciągactwa... Nowe przepisy kładą kres lichwie Nowa ustawa antylichwiarska to rewolucja. Nowelizacja zapewni skuteczną ochronę Polaków. Wprowadzone przepisy oznaczają koniec dramatów wszystkich tych, którzy – np. z racji choroby, z powodu (...)
Prawo do błędu przez pierwszy rok działalności; ochrona konsumencka, czyli m.in. prawo do reklamacji dla firm zarejestrowanych w CEIDG; szereg ułatwień dla rzemieślników – to tylko niektóre przepisy Pakietu Przyjazne Prawo (PPP), które już niedługo wejdą w życie. (...)
Nowelizacja kontrowersyjnych przepisów dotyczących dłużników alimentacyjnych
Niebawem wejdzie w życie nowelizacja ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U.09.1.7 j.t.), która zmienia zasady zatrzymywania prawa jazdy dłużnikom alimentacyjnym. Jest to bezpośrednie następstwo orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 września 2009 r. stanowiącego, (...)
STIR (system teleinformatyczny izby rozliczeniowej) umożliwia wymianę informacji między systemem bankowym a Krajową Administracją Skarbową (KAS) i zapobiega wyłudzeniom skarbowym, których najczęściej dokonują zorganizowane grupy przestępcze. STIR już działa Przykładem jego sprawnego (...)
Jakie prawa i obowiązki ma świadek w postępowaniu karnym?
Podstawowe informacje o statusie świadka w postępowaniu karnym Jeżeli zostałeś wezwany w charakterze świadka, masz obowiązek stawić się i złożyć zeznania (zgodnie z art. 177 § 1 Kodeksu postępowania karnego - k.p.k.). Zeznania świadka mogą być kluczowe w sprawie i pomóc sądowi (...)
Efektywność energetyczna budynków - obowiązki i uprawnienia...
Co to jest efektywność energetyczna budynku? Efektywność energetyczna budynku, czyli jego sprawność energetyczna, to stopień przygotowania budynku do zapewnienia komfortu jego użytkowania zgodnie z przeznaczeniem przy jednoczesnym możliwie najniższym zużyciu energii przez ten budynek. Ocena (...)
Surowe kary dla piratów drogowych
Czego dotyczy nowelizacja? Celem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw jest zaostrzenie kar dla piratów drogowych, którzy będąc pod wpływem alkoholu lub narkotyków, powodują najgroźniejsze wypadki komunikacyjne ‒ ze (...)
Uporczywe nękanie - stalking, czyli co grozi stalkerowi?
Wraz z rozwojem techniki coraz więcej osób staje się ofiarami uporczywego nękania. Jak się bronić przed stalkerem? Stalking – czyli co? "Stalking" to określenie pochodzące z języka angielskiego i oznacza „skradanie się” lub „podchody”. Pod koniec lat (...)
NSA o przedawnieniu zobowiązań podatkowych
Dla skuteczności zrealizowania obowiązku wynikającego z art. 70c ustawy Ordynacji podatkowej zawiadomienie, o którym mowa w tym przepisie (tj. o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego), należy doręczyć pełnomocnikowi, który został ustanowiony (...)
Zmiany w Systemie Dozoru Elektronicznego i więziennictwie
Przełomowe zmiany w Systemie Dozoru Elektronicznego Ustawa z dnia 12 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy o Służbie Więziennej poszerza kompetencje SW w związku z wykonywaniem przez nią zadań związanych z systemem dozoru elektronicznego (SDE). Nowelizacja (...)
Czemu mają służyć proponowane zmiany w prawie karnym?Podstawowymi celami projektowanej ustawy, którą zajmuje się teraz Sejm, są: wyeliminowanie błędów wprowadzonych do kodyfikacji karnych w wyniku licznych nowelizacji, dostosowanie przepisów (...)
Reforma Kodeksu karnego – bezpieczeństwo dla Polaków Dobre prawo dające poczucie sprawiedliwości nie może pobłażać sprawcom najcięższych zbrodni. Kary muszą być adekwatne do winy. Muszą skutecznie odstraszać przestępców, a nie utwierdzać ich w poczuciu bezkarności. (...)
Zaostrzony Kodeks karny skarbowy!
Od 17 grudnia 2005 r. zaczyna obowiązywać ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw. Wydłużenie przedawnienia Nowelizacja przewiduje wydłużenie okresów przedawnienia – również do czynów popełnionych przed wejściem w życie (...)
Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę z tytułu śmierci członka rodziny
Kodeks cywilny przewiduje możliwość przyznania członkom rodziny zmarłego, w zależności od okoliczności sprawy w art. 446 § 4 bądź w art. 448, stosownego zadośćuczynienia za śmierć członka rodziny. Zgodnie z tym pierwszym przepisem, sąd może także przyznać najbliższym członkom (...)
Nowelizacja ws. egzekucji świadczeń alimentacyjnych
Prezydent Andrzej Duda podpisał rządową nowelizację zakładającą aktywizację dłużników alimentacyjnych, wyższe kary dla nieuczciwych pracodawców zatrudniających ich „na czarno”, a także podniesienie kryterium dochodowego uprawniającego do świadczenia z funduszu (...)
Ustawa wprowadzająca automatyzację załatwiania spraw przez KAS
Ustawa z podpisem Prezydenta 10 czerwca 2022 r. Prezydent RP podpisał ustawę z 8 czerwca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu automatyzacji załatwiania niektórych spraw przez Krajową Administrację Skarbową (KAS). Ustawa umożliwi dwustronną komunikację organów (...)
Obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności
23 grudnia 2019 r. Minister Finanasów wydał objaśnienia podatkowe dotyczące stosowania obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności. Sprawdź, co z nich wynika. ##baner## Przedmiotowe przepisy podatkowe W dniu 1 listopada 2019 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 sierpnia 2019 (...)
Nowa ustawa wdrożeniowa a unijne finansowanie w perspektywie finansowej 2014-2020.
W aktualnej prasie co chwila pojawiają się informacje, że nowe konkursy na unijne granty będą uruchomione lada dzień. Istotnie większość programów pomocowych została już zatwierdzona przez Komisję Europejską i ogłoszone zostały już pierwsze konkursy. Kwota środków do rozdysponowania (...)
Kodeks drogowy 2014 – kolejne zmiany
Od Nowego Roku pewnym zmianom ulegnie ustawa – Prawo o ruchu drogowym oraz wydane na jej podstawie rozporządzenia. Istotna zmiana wejdzie w życie z dniem 31 sierpnia 2014 r. Zgodnie z jej treścią, piesi poruszający się po drodze po zmierzchu poza obszarem zabudowanym będą zobowiązani używać (...)
Kiedy nastąpi wznowienie postępowania karnego?
Wznowienie postępowania jest - obok kasacji - nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, przysługującym od orzeczeń już prawomocnych. Wznowienia nie należy przy tym traktować jako "trzeciej instancji". Jest ono dopuszczalne tylko w ściśle określonych przypadkach. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, (...)
Czemu ma służyć projekt zmian w ustawach karnych? Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy o Policji.Celem ustawy jest zaostrzenie kar i zwiększenie skuteczności działań (...)
