Komu przysługuje odszkodowanie?
Odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść, przysługuje oskarżonemu, który w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji został
-
uniewinniony lub
-
skazany na łagodniejszą karę,
-
a także jeżeli po uchyleniu skazującego orzeczenia postępowanie umorzono wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we wcześniejszym postępowaniu.
Prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia powstaje również w związku z zastosowaniem środka zabezpieczającego w ww. warunkach.
Odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje również w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania. Niewątpliwie niesłuszne będzie tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie dokonane z obrazą przepisów rozdziału 27 i 28 Kodeksu postępowania karnego. Należy zauważyć, że powszechna praktyka sądowa, ukształtowana poglądami Sądu Najwyższego (wyrażonymi w uchwale z dnia 15 września 1999 r., sygn. I KZP 27/99, OSNKW 1999/11-12 poz. 72), uznaje za niewątpliwie niesłuszne w zasadzie każde tymczasowe aresztowanie zastosowane w postępowaniu zakończonym wyrokiem uniewinniającym lub umarzającym postępowanie, niezależnie od przyczyn, dla których aresztowanie stosowano i niezależnie od powodów, które uzasadniały uniewinnienie, bez różnicowania wyroków na zapadłe, bo oskarżony czynu nie popełnił, bądź tylko nie zdołano mu tego udowodnić itd. Domniemanie niewinności działa we wszystkich tych sytuacjach jednakowo (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 22 lutego 2007 r., sygn. akt II AKa 9/2007, Krakowskie Zeszyty Sądowe 2007/3 poz. 38).
Co należy rozumieć przez poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie?
Szkodę wynikającą z niesłusznego skazania stanowi różnica między stanem majątkowym, jaki by istniał, gdyby skazanego nie pozbawiono wolności, a stanem rzeczywistym w chwili, gdy skazany odzyskał wolność.
Zadośćuczynienie (stosownie do art. 445 § 2 Kodeksu cywilnego) winno być natomiast odpowiednie. Takie uregulowanie sprawia, że duże znaczenie przy ustalaniu kwoty zadośćuczynienia będzie miało swobodne uznanie sędziego. Sąd może jednak pomocniczo stosować kryteria przeznaczone do innych celów. Przykładowo do ustalania wysokości zadośćuczynienia za uszkodzenie ciała sąd mógłby zastosować posiłkowo zasady ustalania wysokości świadczeń z tytułu wypadków przy pracy (nie jest to jednak obowiązkiem sądu).
Kiedy roszczenie nie przysługuje?
Roszczenie o odszkodowanie lub zadośćuczynienie nie przysługuje temu, kto w zamiarze wprowadzenia w błąd sądu lub organu ścigania złożył fałszywe zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub fałszywe wyjaśnienie i spowodował tym niekorzystne dla siebie orzeczenie w przedmiocie skazania, tymczasowego aresztowania, zastosowania środka zabezpieczającego albo zatrzymanie. Nie dotyczy to jednak osób, które złożyły oświadczenie w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi (np. pod wpływem hipnozy albo gróźb), jak również gdy szkoda lub krzywda powstała na skutek przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązku przez funkcjonariusza państwowego.
W wypadku przyczynienia się przez oskarżonego do wydania orzeczenia, odpowiednio stosuje się przepis kodeksu cywilnego o miarkowaniu odszkodowania (art. 362 k.c.). Oznacza to, że odszkodowanie ulegnie odpowiedniemu zmniejszeniu, stosownie do stopnia winy.
Jak wygląda postępowanie w sprawie o odszkodowanie i zadośćuczynienie?
Żądanie odszkodowania należy zgłosić w:
-
sądzie okręgowym, w którego okręgu wydano orzeczenie w pierwszej instancji (dotyczy uniewinnienia, skazania na łagodniejszą karę lub umorzenia),
-
sądzie okręgowym właściwym ze względu na miejsce, w którym nastąpiło zwolnienie tymczasowo aresztowanego lub zwolnienie zatrzymanego; należy jednak zauważyć, że są niezgodności w orzecznictwie sądów, czy chodzi tu o ten sąd okręgowy, w okręgu którego wydano decyzję o zwolnieniu tymczasowo aresztowanego (tak np.: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 kwietnia 2005 r., sygn. akt II AKo 67/2005, Krakowskie Zeszyty Sądowe 2005/11 poz. 57, OSA 2005/10 poz. 73 str. 41), czy też sąd, w okręgu którego nastąpiło faktyczne zwolnienie aresztowanego (tak z kolei: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 12 kwietnia 2006 r., sygn. akt II AKo 123/2006, OSA 2007/1 poz. 1 str. 3).
Sąd okręgowy orzeka wyrokiem na rozprawie. Postępowanie wolne jest od kosztów.
W jakim terminie można zgłosić żądanie?
Roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie przedawniają się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia, w wypadku tymczasowego aresztowania - od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w razie zaś zatrzymania - od daty zwolnienia. Przyjmuje się, że jest to termin cywilnoprawny, a co za tym idzie, sąd uwzględni go tylko na zarzut prokuratora. W wyjątkowych wypadkach powołanie się przez prokuratora na zarzut przedawnienia może być sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Wnioskodawca musi jednak sprecyzować, jaką zasadę współżycia społecznego naruszył prokurator zgłaszający ten zarzut i przytoczyć fakty tę tezę uzasadniające oraz dowody, z których fakty te wynikają.
Co, jeśli poszkodowany już zmarł?
W razie śmierci oskarżonego prawo do odszkodowania przysługuje temu, kto wskutek wykonania kary lub niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania (nie dotyczy to zatem niewątpliwe niesłusznego zatrzymania) utracił:
-
należne mu od uprawnionego z mocy ustawy utrzymanie,
-
stale dostarczane mu przez zmarłego utrzymanie, jeżeli względy słuszności przemawiają za przyznaniem odszkodowania.
Żądanie odszkodowania należy zgłosić w terminie przewidzianym w akapicie poprzedzającym lub w ciągu roku od śmierci oskarżonego.
Czy można korzystać z pomocy pełnomocnika?
Żądający odszkodowania może ustanowić pełnomocnika. Może także wystąpić o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Upoważnienie do obrony udzielone obrońcy w sprawie zachowuje moc jako upoważnienie do działania w charakterze pełnomocnika.
Podstawa prawna:
-
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997 r. Nr 89, poz. 555, ze zm.),
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami).
Potrzebujesz porady prawnej?
Proces karny i postępowanie cywilne - wzajemne zależności
Co do zasady postępowanie cywilne służy załatwianiu spraw cywilnych, zaś postępowanie karne - spraw karnych. Odmienne są więc przedmioty tych postępowań. Różne też normy prawne mają być w tych postępowaniach realizowane. Postępowanie cywilne służy bezpośrednio ochronie (...)
Czym zajmuje się Rada Europy? Rada Europy powstała w 1949 roku. Jest to międzyrządowa organizacja, która stawia sobie za cel: osiągnięcie większej jedności między państwami członkowskimi, ochronę i upowszechnianie praw człowieka, pluralizmu demokratycznego i rządów (...)
Zatrzymanie przez policję było niesłuszne? Żądaj odszkodowania
Jeśli udowodnisz błąd funkcjonariuszy, dostaniesz nawet kilka tysięcy złotych. Zobacz, jak starać się o pieniądze. Osoba, która została niesłusznie aresztowana bądź zatrzymana przez policjantów, ma prawo do rekompensaty. Możemy o nią wystąpić np. wtedy, gdy podczas aresztu (...)
Podatek od odszkodowania. Kiedy trzeba rozliczyć? PIT 2013
Podatek od odszkodowania? Zależy, za co dostaliśmy pieniądze. Część rekompensat została zwolniona z zapłaty podatku. Będzie tak m.in. z odszkodowaniami wypłaconymi za mobbing w pracy, niesłuszne aresztowanie czy przewlekłe postępowanie przed sądem. Podatek będzie się natomiast należał (...)
Opłaty za czynności adwokackie i radców prawnych
Prawo określa jedynie minimalne stawki opłat za czynności adwokackie i czynności radców prawnych przed organami wymiaru sprawiedliwości, stanowiące podstawę do zasądzania przez sądy kosztów zastępstwa prawnego. Przy ustalaniu w umowie opłaty bierze się pod uwagę rodzaj (...)
Jak uregulować podatek w drodze potrącenia?
Na czym polega potrącenie? Potrącenie (kompensata) polega na redukcji wzajemnych wierzytelności (długów) dwóch podmiotów, na skutek czego wzajemne zobowiązania wygasają do wysokości niższej z potrącanych wierzytelności. ##baner## Z jakich należności można potrącić (...)
Kiedy wygasa zobowiązanie podatkowe?
Przyczyny wygaśnięcia zobowiązania podatkowego. Zgodnie z prawem zobowiązanie podatkowe wygasa wskutek: zapłaty, pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta, potrącenia, zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku, zaniechania poboru, przeniesienia własności rzeczy lub praw (...)
Uregulowanie zobowiązań podatkowych w drodze potrącenia (kompensaty)
Zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części nie tylko na skutek jego zapłaty, lecz także m.in. na skutek potrącenia. Kiedy może dojść do potrącenia w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa? Potrąceniu podlegają zobowiązania podatkowe oraz zaległości (...)
Rozdział 1 działu II Kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.) określa właściwość i skład sądu karnego. W których sprawach orzeka sąd rejonowy? Właściwość sądów jest wyznaczana przez przedmiot orzekania, a nie przez ilość wysiłku organizacyjnego czy intelektualnego, (...)
Rodzaj roszczeniaTermin przedawnieniaPodstawa prawnaRoszczenie o odszkodowanie za a) niesłuszne skazanie, b) tymczasowe aresztowanie lub c) zatrzymaniea) Rok od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia b) rok od daty uprawomocnienia się orzeczenia (...)
Ograniczenia w wykonywaniu zawodu celnika zgodne z Konstytucją
13 lutego 2007 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Ogólnokrajowego Związku Zawodowego Służby Celnej RP dotyczący funkcjonariuszy celnych. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: - art. 25 ust. 1 pkt 8a i 8b ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej jest zgodny z art. 60, art. 65 (...)
Tymczasowe aresztowanie - jak się bronić?
Tymczasowe aresztowanie to jeden ze środków zapobiegawczych, których zastosowanie przewiduje i dopuszcza w pewnych okolicznościach kodeks postępowania karnego. Środki zapobiegawcze to tzw. środki przymusu karnoprocesowego. Stosowane są w stosunku do oskarżonego (podejrzanego) (...)
Sąd Najwyższy uniewinnił Tomasza Komendę
Co orzekł Sąd Najwyższy? Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2018 r. wniosku prokuratora, wznowił postępowanie w sprawie skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności Tomasza Komendy, uchylił skazujące wyroki Sądu Apelacyjnego z 2004 r. i Sądu Okręgowego z 2003 r. i (...)
Nie można naruszyć wolności sędziego...
Sąd Najwyższy: Nie można naruszyć wolności sędziego, gdy nie zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez niego przestępstwa Uchwałą z dnia 22 kwietnia 2021 r. (sygn. akt I DI 18/21) Sąd Najwyższy nie uwzględnił wniosku prokuratora i odmówił zezwolenia na zatrzymanie (...)
Nadzór Ministra Sprawiedliwości nad działalnością administracyjną sądów powszechnych
14 stycznia 2009 r. Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał wniosek Krajowej Rady Sądownictwa dotyczący ustroju sądów powszechnych, w szczególności zakresu nadzoru Ministra Sprawiedliwości, postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów i uprawnień Krajowej Rady Sądownictwa.Kwestionowany (...)
Z dniem 12 lipca 2007 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 29 marca 2007 r. o zmianie ustawy o prokuraturze, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Co będzie wolno prokuratorowi przełożonemu? Zgodnie z nowymi przepisami ustawy o prokuraturze, prokurator przełożony uprawniony będzie (...)
Czym jest spadek - czyli co możesz odziedziczyć?
Pod pojęciem spadku kryje się ogół praw i obowiązków zmarłego, które przechodzą na spadkobierców w drodze spadkobrania. Nie należą jednak do spadku praw i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego, jak również prawa, które z chwilą śmierci spadkodawcy (...)
Zmiana zasad tymczasowego aresztowania (nowelizacja Kodeksu postępowania karnego)
Nowelizacja Kodeksu postępwowania karnego - założenia i przyczynyW dniu dzisiejszym, tj. 22 stycznia 2009 roku, wchodzi w życie kolejna nowelizacja Kodeksu postępowania karnego, zmieniająca zasady tymczasowego aresztowania i zatrzymania podejrzewanego o popełnienie przestępstwa.Wprowadzanie (...)
Poręczenie zamiast aresztu, czyli sposób na uniknięcie najgorszego
Co to są środki zapobiegawcze i które z nich są nieizolacyjnymi środkami? Od momentu zatrzymania osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa albo też od momentu pozyskania informacji o popełnieniu przestępstwa przez taką osobę, ze względu na konieczność zabezpieczenia prawidłowego (...)
Jakie prawa i obowiązki ma zatrzymany w postępowaniu karnym?
Kto ma status zatrzymanego w postępowaniu karnym? Zatrzymany to osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa, wobec której zastosowano środek przymusu w postaci pozbawienia wolności. Do czasu wydania prawomocnego wyroku jest on uznawany za niewinnego! Nie ma obowiązku dowodzić swojej niewinności! (...)
