14.7.2018

A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Jakie zmiany dla rynku pracy przygotował resort pracy?

Minister Elżbieta Rafalska i wiceminister Stanisław Szwed zaprezentowali 11 lipca propozycje zmian w ustawie o rynku pracy. Ich celem ma być m.in. większa efektywność urzędów pracy oraz aktywizacja osób długotrwale bezrobotnych. 

Projekt ustawy został przekazany do uzgodnień międzyresortowych. Planowany termin wejścia w życie nowych przepisów to 1 stycznia 2019 r.

- "Po 14 latach obowiązywania ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy żegnamy tę ustawę. Ustawa idzie do lamusa. Dajemy nową propozycję - ustawę o rynku pracy" - powiedziała minister Elżbieta Rafalska. 

Obecnie jest inna sytuacja na rynku pracy niż przed laty, stąd propozycja nowych rozwiązań. Mamy rekordowo niski poziom bezrobocia. Ze wstępnych danych za czerwiec 2018 r. wynika, że liczba bezrobotnych spadła poniżej 1 mln osób, a stopa bezrobocia rejestrowanego wynosi 5,9%. Korzystne tendencje na rynku pracy przekładają się na wyższy wskaźnik zatrudnienia - w 2017 r. wyniósł 70,9%. 

- "Dobra sytuacja na rynku pracy to jest sytuacja, która stwarza doskonałe warunki do tego, żeby aktywizować osoby długotrwale bezrobotne, również sięgać do niewykorzystanych do tej pory zasobów pracy, a wiec osób biernych zawodowo" – powiedziała minister Rafalska. Jej zdaniem, nowa sytuacja na ryneku pracy wymaga zmian w ustawie dot. rynku pracy i urzędów pracy. 

Proponowane zmiany dotyczą osób bezrobotnych, pracodawców oraz urzędów pracy. Szczegóły nowych rozwiązań zaprezentował podczas konferencji wiceminister Stanisław Szwed. 

Poinformował, że proponowane w projekcie zmiany dotyczą m.in. profilowania pomocy, wsparcia długotrwale bezrobotnych, podwyższenia zasiłku dla bezrobotnych do 130% przy stażu pracy 30 lat. Mówił także, że zmiany dla pracodawców dotyczą np. wprowadzenia bonu ofertowego czy ułatwienia kontynuacji pracy cudzoziemców u tego samego pracodawcy.

Jakie są cele zaproponowanych zmian?

Minister Rafalska stwierdziła, iż te propozycje to bardziej nowoczesne rozwiązania dla ryneku pracy, dające większą elastyczność, lepszą aktywizację długotrwale bezrobotnych.

Główne cele zmian ustawy o rynku pracy to:

• zwiększenie elastyczności działania urzędów pracy;
• zwiększenie dostępności i optymalizacja form pomocy świadczonej przez urzędy pracy;
• zwiększenie pomocy osobom w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy;
• ułatwienie obywatelom polskim powrotu do kraju z zagranicy;
• ułatwienia w dostępie cudzoziemców do polskiego rynku pracy;
• zmiana funkcjonowania Ochotniczych Hufców Pracy. 

Na czym polegają proponowane zmiany?

Autorzy projektu uznali, że niezbędne jest wprowadzenie zmian w działaniach urzędów pracy dostosowujących je do zmiennej sytuacji na rynku pracy, przede wszystkim w zakresie:
1. optymalizacji stosowanych form pomocy.
Pomimo systematycznej poprawy na rynku pracy (stopa bezrobocia rejestrowanego w końcu 2017 r. osiągnęła rekordowo niski poziom 6,6%), wciąż obserwujemy takie zjawiska jak sezonowość, czyli wzrost bezrobocia w miesiącach rozpoczynających i kończących rok oraz niekorzystną strukturę zarejestrowanych w urzędach pracy bezrobotnych. Wyraźnie podkreślić należy poprawiającą się sytuację osób młodych przy wzroście odsetka starszych wśród zarejestrowanych bezrobotnych. Dziś w rejestrach urzędów pracy pozostają przede wszystkim osoby mające największe problemy z podjęciem zatrudnienia, których przywrócenie na rynek pracy jest zarówno kosztowne, jak i długotrwałe. Co drugi zarejestrowany jest długotrwale bezrobotnym, co trzeci nie posiada kwalifikacji zawodowych, a co piąty doświadczenia zawodowego. Do tego są to bezrobotni zamieszkali często na słabo uprzemysłowionych terenach, co nie sprzyja szybkiemu podejmowaniu zatrudnienia. Potwierdza to również fakt utrzymywania się tzw. enklaw bezrobocia, czyli obszarów o wysokim jego poziomie.
Sytuacja na rynku pracy, w tym zmiany w obrębie struktury osób zarejestrowanych w urzędach pracy, powodują konieczność wprowadzenia zmian w mechanizmach obsługi i wsparcia osób bezrobotnych. Obecnie obowiązujący katalog instrumentów rynku pracy jest sztywno dedykowany konkretnym grupom bezrobotnych, przez co urzędy pracy nie mają możliwości optymalnego oddziaływania na potrzeby wszystkich swoich klientów. W związku z tym konieczne jest wprowadzenie zmian umożliwiających urzędom pracy znacznie elastyczniejsze reagowanie na problemy i potrzeby bezrobotnych, w szczególności tych, którzy przez łączny okres przekraczający 12 miesięcy pozostawali w rejestrach urzędów pracy.

W ramach optymalizacji stosowanych form wsparcia proponuje się:

• wprowadzenie zmian dostosowujących udzielanie pomocy klientom PSZ, tj. bezrobotnym, poszukującym pracy oraz pracodawcom, do zmieniającej się sytuacji na rynku pracy, w tym m.in.:

a) uelastycznienie przepisów poprzez rezygnację ze wskazania, których grup osób dotyczy dana forma pomocy – za wyjątkiem:
- uprawnień dla opiekunów osób niepełnosprawnych wynikających ze zmian wprowadzanych ustawą z dnia 22 czerwca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją programu „Za życiem” (Dz. U. poz. 1292),
- rozwiązań wprowadzanych obecnie do ustawy o promocji zatrudnienia (…) innymi ustawami – np. dotyczącą pracy tymczasowej czy dotyczącą implementacji tzw. dyrektywy sezonowej,
b) zmniejszenie liczby form pomocy (w tym rezygnacja z profilowania pomocy, zlecania działań aktywizacyjnych przez marszałków, a w to miejsce zmodyfikowanie zlecania usług przez starostę),
c) zmniejszenie liczby rozporządzeń;

• zwiększenie uczestnictwa tzw. „biednych pracujących” w kształceniu ustawicznym poprzez finansowanie z Funduszu Pracy kosztów szkoleń, poświadczających nabycie wiedzy i umiejętności, w tym uprawnień zawodowych;
• zmodyfikowanie form pomocy dla długotrwale bezrobotnych;
• zwiększenie dostępności PSZ do ofert pracy z sektora publicznego – poprzez zobowiązanie większości jednostek sektora publicznego do publikowania ogłoszeń o poszukiwaniu kandydatów na wolne stanowiska;
• uwzględnienie wniosków, uwag i opinii do obecnie obowiązującej ustawy o promocji zatrudnienia (…), w szczególności:

a) zwiększenie dostępności środków Krajowego Funduszu Szkoleniowego (KFS) poprzez rozszerzenie grupy osób, które mogą skorzystać z KFS oraz ustalenie maksymalnych limitów wsparcia, z jednoczesnym zagwarantowaniem transparentności finansowanych działań oraz wzmocnieniem roli partnerów społecznych i województw w gospodarowaniu środkami KFS,
b) wprowadzenie mechanizmów uniemożliwiających stosowanie staży zamiast zatrudnienia i traktowania stażystów jako darmowej siły roboczej oraz silniejszego powiązania stażu z zatrudnieniem po nim,
c) uproszczenie i ujednolicenie przepisów dotyczących szkoleń dla bezrobotnych,
d) uatrakcyjnienie przygotowania zawodowego dorosłych,
e) poszerzenie zakresu przedmiotowego pożyczki edukacyjnej i wprowadzenie mechanizmu motywacyjnego w postaci możliwości częściowego jej umorzenia w sytuacji uzyskania zatrudnienia.

2. poprawy sytuacji osób lub podmiotów korzystających ze środków Funduszu Pracy na podejmowanie działalności gospodarczej lub na tworzenie miejsca pracy dla osób skierowanych przez powiatowy urząd pracy, a także zapewnienia efektywniejszego wykorzystania tych środków.

W ramach poprawy sytuacji osób lub podmiotów korzystających ze środków Funduszu Pracy na podejmowanie działalności gospodarczej lub na tworzenie miejsca pracy dla osób skierowanych przez powiatowy urząd pracy, a także zapewnienia bardziej efektywnego wykorzystania tych środków, planowane jest:

• złagodzenie konsekwencji nieterminowego zwrotu podatku od towarów i usług (ograniczenie do naliczenia odsetek za opóźnienie zamiast dotychczasowego obowiązku zwrotu wszystkich środków);
• rozszerzenie grupy opiekunów osób niepełnosprawnych uprawnionych do korzystania z instrumentów wspierania przedsiębiorczości o osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna, których utrata  nastąpi po skorzystaniu ze wsparcia z Funduszu Pracy;
• uregulowanie sytuacji w przypadku śmierci osoby, która otrzymała środki na założenie działalności gospodarczej – zwrot dofinansowania następuje proporcjonalnie do minimalnego okresu prowadzenia działalności gospodarczej, bez odsetek, w przypadku opiekunów osób niepełnosprawnych – rozwiązanie umowy, co uchroni spadkobierców przed koniecznością zwrotu środków zainwestowanych w działalność gospodarczą, likwidowaną automatycznie w przypadku śmierci przedsiębiorcy;
• uregulowanie sytuacji w przypadku śmierci pożyczkobiorcy – obowiązek zwrotu środków bez dodatkowych obciążeń wynikających z niedotrzymania warunków umowy;
• zawieszenie spłat oraz oprocentowania pożyczki po złożeniu wniosku o umorzenie pożyczki, co uniezależni wnioskującego od okresu rozpatrywania wniosku;
• wprowadzenie możliwości restrukturyzacji zadłużenia z tytułu udzielonej pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej lub utworzenie stanowiska pracy;
• obowiązek zwrotu podatku od towarów i usług przez osoby uprawnione do jego odzyskania, którego zwrot  dotychczas  zależał od deklaracji podatnika, czy będzie się o niego ubiegał w urzędzie skarbowym, co stwarzało pole do nadużyć;
• refundacja kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy przedsiębiorcom będącym płatnikami VAT wydatków netto.

3. ułatwienia obywatelom polskim powrotu do kraju z zagranicy poprzez umożliwienie skorzystania z pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej bez konieczności rejestracji w urzędzie pracy.

W projekcie przewidziano stworzenie mechanizmu wsparcia dla osób powracających do Polski poprzez umożliwienie skorzystania z pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej bez konieczności rejestracji w urzędach pracy. Wprowadzenie projektowanych zmian dotyczących pożyczek na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej ma na celu ułatwienie obywatelom polskim powrotu do kraju z zagranicy, m.in. w związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej. Istotą projektowanego rozwiązania jest stworzenie zachęt dla obywateli polskich, którzy w ostatnich latach przebywali lub pracowali za granicą do powrotu do kraju przez umożliwienie skorzystania z pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej bez konieczności rejestracji w urzędzie pracy. Brak konieczności rejestracji w urzędach pracy umożliwi uniknięcie dodatkowych wydatków ze środków Funduszu Pracy przeznaczonych na wypłatę zasiłków, kosztów administracyjnych związanych z rejestracją w urzędach pracy etc. Dotyczy to przede wszystkim osób zdecydowanych na prowadzenie działalności gospodarczej na terytorium Polski, w szczególności osób, które prowadziły działalność gospodarczą za granicą. Dodatkowo brak konieczności rejestracji w urzędach pracy skróci i uprości proces ubiegania się o pożyczkę. Obecnie obowiązujące przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zwalniają również z wymogu rejestracji w powiatowym urzędzie pracy inną kategorię potencjalnych beneficjentów programu pożyczkowego, tj. studentów ostatniego roku studiów. Powracający z zagranicy, zgodnie z założeniami, to obywatel polski zamieszkujący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, niezatrudniony i niewykonujący innej pracy zarobkowej, który w okresie ostatnich 24 miesięcy za granicą, na terytorium państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego: zamieszkiwał co najmniej 12 miesięcy bądź był zatrudniony nieprzerwanie przez okres co najmniej
6 miesięcy lub podlegał ubezpieczeniu zdrowotnemu przez okres co najmniej 6 miesięcy. Potwierdzeniem spełnienia jednego z wyżej wymienionych warunków będzie oświadczenia składane pod rygorem odpowiedzialności karnej.

Ponadto w projekcie proponuje się wprowadzenie wyższego zasiłku – w wysokości 130% zasiłku podstawowego – dla bezrobotnych posiadających co najmniej 30-letni okres uprawniający do tego zasiłku, np. okres zatrudnienia czy wykonywania innej pracy zarobkowej – z zachowaniem pozostałych, aktualnie obowiązujących, warunków jego nabywania i pobierania. Pozostałe aktualnie obowiązujące warunki jego nabywania i pobierania pozostaną więc bez zmian.

Do wyższego zasiłku uprawnieni będą bezrobotni posiadający wskazany okres uprawniający do zasiłku, niezależnie od wieku.

Proponuje się także wprowadzenie przepisów, które kompleksowo uregulują zagadnienia dotyczące ochrony danych osobowych, w tym m.in. kwestie:
1. zbiorów danych osobowych PSZ i ich zawartości;
2. celów przetwarzania i okresów przechowywania danych osobowych w zbiorach danych osobowych;
3. administratorów danych osobowych oraz innych podmiotów uprawnionych do przetwarzania danych osobowych ze zbiorów danych osobowych PSZ (w szczególności jednostek pomocy społecznej i instytucji publicznych realizujących zadania na podstawie odrębnych ustaw), oraz przetwarzania przez PSZ danych pochodzących z innych rejestrów lub zbiorów.

Konieczne jest bowiem uregulowanie kwestii ochrony danych osobowych w związku z przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych). Obecnie obowiązujące przepisy ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2017 r. poz. 1065, z późn. zm.) nie regulują kwestii ochrony danych osobowych w wystarczającym zakresie.

W ramach dostosowania sposobu zarządzania środkami Funduszu Pracy do zmieniającej się sytuacji na rynku pracy planowane jest zweryfikowanie przepisów dotyczących sposobu ustalania na dany rok limitów środków na zadania w zakresie:

 1. finansowania w urzędach pracy form pomocy dla bezrobotnych i poszukujących pracy.

 Podział środków ujętych w planie finansowym Funduszu Pracy na finansowanie form pomocy (aktualnie programów na rzecz promocji zatrudnienia i aktywizacji bezrobotnych) nie będzie obejmował ustalonych dla województw na całą perspektywę finansową 2014-2020 kwot środków na finansowanie projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) i ukierunkowany będzie na zabezpieczenie większych kwot Funduszu Pracy dla urzędów pracy na terenach o wysokiej stopie bezrobocia. Przy podziale środków w województwach uwzględniana będzie liczba długotrwale bezrobotnych i osób powyżej 50 r.ż. Przy podziałach środków nie będzie uwzględniana efektywność, pozostająca jako kryterium oceny urzędu pracy.

Kwota środków ujętych w planie finansowym Funduszu Pracy na finansowanie form pomocy przez urzędy pracy, pomniejszona o kwotę środków przeznaczonych na realizację projektów EFS, a następnie rezerwę Funduszu Pracy stanowiącą 30% pozostałych środków, będzie dzielona na poziomie ministra właściwego do spraw pracy pomiędzy województwa, algorytmem uwzględniającym liczbę bezrobotnych i stopę bezrobocia.

Podział środków dla powiatowych urzędów pracy dokonywany będzie na poziomie województw według kryteriów obejmujących, w szczególności: kwotę środków Funduszu Pracy przeznaczoną dla powiatowego urzędu pracy na realizację projektów EFS, liczbę bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy, stopę bezrobocia, zaciągnięte w poprzednim roku zobowiązania z tytułu realizacji form pomocy oraz strukturę bezrobocia, w tym: liczbę zarejestrowanych bezrobotnych długotrwale oraz bezrobotnych powyżej 50 roku życia.

2. wspierania finansowania wynagrodzeń pracowników powiatowych urzędów pracy środkami Funduszu Pracy.

 Konieczne jest przedłużenie możliwości wspierania wynagrodzeń pracowników powiatowych urzędów pracy, które aktualnie zagwarantowane jest do końca 2018 r. celem zapewnienia stabilizacji zatrudnienia kadr publicznych służb zatrudnienia (PSZ) na poziomie umożliwiającym właściwe realizowanie zadań.

 Projektowane przepisy zapewnią wsparcie wynagrodzeń pracowników PSZ przy jednoczesnym wzmocnieniu proefektywnościowego oddziaływania tych środków. Zamiast dotychczas obowiązujących definicji efektywności zatrudnieniowej i kosztowej, wprowadzone zostaną – zgodnie z terminologią przyjętą w naukach społecznych – definicje wskaźnika skuteczności i efektywności, przy jednoczesnym podniesieniu wymagań dla uznania osoby bezrobotnej za skutecznie zaktywizowaną.