17.8.2017

A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Kto może skorzystać z uprawnień w ramach ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”?

Może z nich skorzystać:

• każda kobieta w ciąży i jej rodzina (w zakresie informacji i poradnictwa na temat rozwiązań wspierających rodzinę), 
• rodziny, w których przyjdzie albo przyszło na świat ciężko chore dziecko (tzn. ciężko i nieodwracalnie upośledzone albo dotknięte nieuleczalną chorobą zagrażającą jego życiu), 
• kobiety, które otrzymały informację o tym, że ich dziecko może umrzeć w trakcie ciąży lub porodu, 
• kobiety, których dziecko umarło bezpośrednio po porodzie na skutek wad wrodzonych,  
• kobiety, które po porodzie nie zabiorą do domu dziecka z powodu: poronienia, urodzenia dziecka martwego, urodzenia dziecka niezdolnego do życia bądź urodzenia dziecka obarczonego wadami wrodzonymi albo śmiertelnymi schorzeniami. 

Jak skorzystać z uprawnień przewidzianych w ustawie „Za życiem”?

Podstawą do skorzystania z uprawnień jest zaświadczenie, które potwierdza ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu. Zaświadczenie o chorobie, powstałej w prenatalnym okresie rozwoju dziecka czy w czasie porodu, można otrzymać od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego (tj. lekarza, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo lekarz, który jest zatrudniony lub wykonuje zawód w przychodni, z którą NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej), który posiada specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii lub neonatologii.

Ponadto zaświadczenie wydane przez:

• lekarza podstawowej opieki zdrowotnej,
• lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, który posiada specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii lub neonatologii,
• specjalistę w dziedzinie pediatrii,

uprawnia dzieci do 18 r.ż. (tj. dzieci, u których stwierdzono ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu) do:

• skorzystania z wyrobów medycznych, na zasadach określonych w ustawie „Za życiem”, 
• korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach. 

Każda kobieta w ciąży ma też prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach. Oznacza to, że:

• świadczenia ambulatoryjnej opieki specjalistycznej i świadczenia szpitalne powinny być udzielone tym osobom w dniu zgłoszenia, 
• jeśli jednak udzielenie świadczenia w dniu zgłoszenia nie jest możliwe, to powinno ono zostać zrealizowane w innym terminie, poza kolejnością wynikającą z prowadzonej listy oczekujących, 
• w przypadku świadczeń ambulatoryjnej opieki zdrowotnej (AOS) świadczenie powinno zostać udzielone nie później niż w ciągu 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia. 

Dokumentem potwierdzającym powyższe uprawnienia dla kobiet w ciąży jest zaświadczenie od lekarza potwierdzające ciążę, wraz z dokumentem potwierdzającym tożsamość pacjentki. 

Wszystkie kobiety w czasie ciąży mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Poza omawianym programem, uprawnienia każdej kobiety w okresie ciąży, porodu i połogu obejmują bowiem prawo:

• do nieodpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej, środków publicznych, które przysługują kobietom w okresie ciąży, porodu i połogu niezależnie od tego, czy są one ubezpieczone, czy też nie; 
• do poszanowania intymności i godności; przy wykonywaniu zabiegów może być obecna wyłącznie osoba, która je wykonuje (lekarz, pielęgniarka, położna, laborant). Obecność innych osób podczas badań i zabiegów jest uzależniona od zgody kobiety; ma ona prawo do obecności dowolnie przez siebie wybranej bliskiej osoby podczas udzielania świadczeń medycznych (również w trakcie porodu); 
• do pełnej informacji o przebiegu ciąży, porodu i połogu, stosowanych procedurach medycznych i ich konsekwencjach; taką informację, w sposób jasny i przystępny, powinni przekazać lekarz lub położne; informacje o stanie zdrowia są chronione; to sama zainteresowana decyduje o dostępie do informacji o swoim stanie zdrowia; dokumentacja medyczna nie może być udostępniona bez jej zgody; 
• do odmowy poddania się określonej procedurze lub zabiegowi; zgoda na zabieg albo na zastosowanie metody leczenia czy diagnostyki, która stwarza podwyższone ryzyko dla pacjentki, musi zostać wyrażona na piśmie; 
• do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej podczas pobytu w szpitalu, która nie polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych; jednak koszt tej opieki ponosi już sama pacjentka.

Każda kobieta w ciąży i jej rodzina może skorzystać z pomocy i wsparcia asystenta rodziny

Asystent rodziny nie tylko odpowie na wszystkie jej pytania, ale także na podstawie pisemnego upoważnienia będzie mógł załatwiać w jej imieniu sprawy w różnych instytucjach. Asystent pomoże ponadto rozwiązać problemy opiekuńczo-wychowawcze. 

Asystent rodziny:

• udzieli informacji w zakresie dostępu do instrumentów polityki na rzecz rodziny, 
• będzie mógł reprezentować ciężarną przed instytucjami i urzędami, 
• udzieli wsparcia psychologicznego, 
• udzieli pomocy w przezwyciężaniu problemów wychowawczych udzieli pomocy prawnej, 
• będzie kobietę wspierał w realizacji codziennych obowiązków. 

Gdzie można się zgłosić się po pomoc asystenta rodziny? Asystent rodziny, jest zatrudniony w jednostkach organizacyjnych systemu wspierania rodziny bądź w instytucjach pozarządowych działających na zlecenie samorządu gminy.

Do form wsparcia oferowanych przez asystenta rodziny należą np.:

• doradztwo w zakresie form i miejsc wsparcia,  
• poradnictwo oferowane kobietom w ciąży i ich rodzinom, 
• poradnictwo w zakresie pielęgnacji oraz opieki nad niemowlęciem,
• pomoc w codziennej organizacji życia rodziny, planowanie sposobów spędzania wspólnie wolnego czasu, 
• nauka sprawnego wykonywania obowiązków domowych, 
• doradztwo w zakresie zarządzania budżetem domowym, 
• informowanie, jak działają urzędy, placówki wsparcia rodziny i dziecka, 
• pomoc w sprawach urzędowych, wspieranie rodziny w kontaktach z pracownikami szkoły, przedszkola, sądu, poradni, przychodni, policji, urzędów i innych instytucji, 
• pomoc w zakresie możliwości podniesienia kwalifikacji zawodowych i poszukiwaniu pracy. 

Ze wsparcia asystenta rodziny można skorzystać w każdej sytuacji, kiedy wyrazi się taką wolę. W tym celu należy wystąpić z wnioskiem do gminy. W razie zaistnienia okoliczności wskazanych w ustawie „Za życiem”, nie jest stosowana procedura wymagająca m.in. przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego.

Z jakich uprawnień można skorzystać dodatkowo w okresie okołoporodowym?

Na podstawie ustawy „Za życiem”, w okresie okołoporodowym można skorzystać z:

• badań, które wykrywają potencjalne nieprawidłowości w ciąży (diagnostyka prenatalna); 
• od 4 do 9 dodatkowych wizyt położnej w opiece nad dzieckiem (tzw. wizyty patronażowe) oraz większej ilości wizyt poradnictwa edukacji przedporodowej. Od 21 tygodnia ciąży do rozwiązania położne przygotowywać mają kobiety do porodu 5 i rodzicielstwa. Edukacja przedporodowa ma dotyczyć porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa; 
• prawa do porodu w szpitalu na najwyższym specjalistycznym poziomie (III poziom referencyjny) - zgodnie ze wskazaniami lekarskimi;
• koordynowanej opieki nad kobietą w ciąży, zwłaszcza w ciąży powikłanej. Podczas porodu i połogu kobieta ma mieć zapewnioną opiekę położniczą, w tym zabiegi wewnątrzmaciczne, zgodnie ze standardami opieki położniczej nad ciążą i ciążą patologiczną. Noworodek ma mieć zapewnioną opiekę neonatologiczną;
• wsparcie kobiety karmiącej piersią (poradnictwo laktacyjne), zwłaszcza jeżeli dziecko urodziło się przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży bądź ważyło w chwili porodu poniżej 2500 gramów. 

Z jakich uprawnień może dodatkowo skorzystać dziecko z orzeczoną niepełnosprawnością?

W jego przypadku przewidziano:

• porady, jak pielęgnować i wychowywać dziecko, 
• pierwszeństwo w udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej, 
• pomoc psychologiczną dla rodziców, 
• rehabilitację lecznicza, 
• wyroby medyczne, takie jak pieluchomajtki, cewniki, protezy - na podstawie zlecenia upoważnionej osoby, 
• zakup leków poza kolejnością, 
• opiekę nad dzieckiem na czas urlopu czy odpoczynku (tzw. opiekę wytchnieniowa). Rodzicom oraz opiekunom przysługuje do 120 godzin takiej opieki. Ma być ona zapewniona: w dziennych ośrodkach wsparcia - placówkach całodobowych, w placówkach systemu oświaty (np. szkołach), bądź też w ramach umowy z organizacją pozarządową na opiekę nad dzieckiem - również indywidualną, albo przez udział osoby niepełnosprawnej w różnych formach wypoczynku zorganizowanego, 
• opiekę poprawiającą jakość życia osób w ostatniej fazie choroby (opieka paliatywna i hospicyjna w warunkach domowych lub stacjonarnych), 
• kompleksowe usługi opiekuńcze i rehabilitacyjne, 
• inne świadczenia wspierające rodzinę, w tym pomoc prawną (prawa rodzicielskie i uprawnienia pracownicze), 
• informacje o innych formach wsparcia zawartych w ustawie „Za życiem”. 

Komu przysługuje jednorazowe świadczenie w wysokości 4000 zł?

Przysługuje ono: matce lub ojcu, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu dziecka (tj. osobie faktycznie opiekującej się dzieckiem, jeśli wystąpiła do sądu z wnioskiem o przysposobienie dziecka), bez względu na dochód, po wypełnieniu stosownego wniosku oraz podpisaniu zawartych w nim oświadczeń i dołączeniu wymaganych dokumentów.

Wraz z wnioskiem należy przedłożyć:

• zaświadczenie, że matka dziecka pozostawała pod opieką medyczną najpóźniej od 10 tygodnia ciąży do porodu (zaświadczenie takie wydaje lekarz lub położna), Wymóg ten nie dotyczy opiekuna prawnego, opiekuna faktycznego i osoby, która przysposobiła dziecko. 
• zaświadczenie lekarskie, które potwierdza u dziecka ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Zaświadczenie takie może być wystawione wyłącznie przez lekarza, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo lekarza, który jest zatrudniony lub wykonuje zawód w przychodni, z którą NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, posiadającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii lub neonatologii. Przepisy nie określają szczegółowo wzoru takiego zaświadczenia. 

Wniosek o wypłatę świadczenia należy złożyć do 12 miesięcy od dnia narodzin żywego dziecka. Wniosek złożony po tym terminie nie zostanie rozpatrzony. 

Wniosek trzeba złożyć w urzędzie miasta/gminy lub ośrodku pomocy społecznej w miejscu zamieszkania. Szczegółowych informacji w tym zakresie udziela asystent rodziny.

Rodzice dziecka niepełnosprawnego z orzeczoną niepełnosprawnością

Rodzic dziecka niepełnosprawnego z orzeczoną niepełnosprawnością może zwrócić się bezpośrednio do realizatorów wsparcia. Są to właściwe ze względu na jego miejsce zamieszkania:

• centra pomocy rodzinie,
• instytucje wsparcia rodziny, 
• ośrodki pomocy rodzinie, 
• ośrodki pomocy społecznej. 

Ze środków PFRON (Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych) można uzyskać dofinansowanie:

• do uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym - jest to zorganizowana forma rehabilitacji połączona z wypoczynkiem. Jej celem jest poprawa psychofizycznej sprawności oraz rozwijanie umiejętności społecznych uczestników. Dofinansowanie przysługuje osobie niepełnosprawnej, która: 
  • ma skierowanie od lekarza prowadzącego;
  • spełnia kryterium dochodowe (kryterium dochodowe oznacza osiągnięcie przeciętnego miesięcznego dochodu, który nie przekracza 50% przeciętnego wynagrodzenia, przypadającego na osobę żyjącą we wspólnym gospodarstwie domowym w rozumieniu ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Dochód dzielony jest przez liczbę osób we wspólnym gospodarstwie domowym i obliczany za kwartał poprzedzający miesiąc złożenia wniosku);
  • nie spełnia kryterium dochodowego - dofinansowanie jest wtedy pomniejszone o kwotę przekroczenia kryterium. Jeżeli osoba niepełnosprawna jest w trudnej sytuacji materialnej lub losowej, dofinansowanie może być przyznane w pełnej wysokości;
• na likwidację barier: 
  • architektonicznych – zlikwidowanie utrudnień w budynku lub mieszkaniu oraz w jego najbliższej okolicy. Może to być np. dostosowanie łazienki dla potrzeb osoby niepełnosprawnej, budowa podjazdu czy windy dla wózkowicza, likwidacja progów bądź montaż uchwytów;
  • w komunikowaniu się – zlikwidowanie ograniczeń, które uniemożliwiają bądź utrudniają swobodne porozumiewanie się lub przekazywanie informacji. Pomoc może polegać np. na zakupie syntezatora mowy;
  • technicznych – zastosowanie przedmiotów lub sprzętów odpowiednich dla osoby niepełnosprawnej. Likwidacja tych barier ma pomóc sprawniej funkcjonować i działać w społeczeństwie. Dofinansowanie można uzyskać, np. na zakup roweru trójkołowego;
• na zakup sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych - na zlecenie lekarza prowadzącego: 
  • sprzęt rehabilitacyjny – wsparcie możesz uzyskać po spełnieniu kryterium dochodowego;
  • przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze - wsparcie można uzyskać po spełnieniu kryterium dochodowego. Są to m.in.: aparaty ortopedyczne, gorsety, protezy kończyn, obuwie ortopedyczne, kule, laski, wózki, materace przeciwodleżynowe, pasy przepuklinowe, aparaty słuchowe, sprzęt stomijny, cewniki, inhalatory, szkła okularowe, pieluchomajtki i inne;
• na usługi tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika, jeżeli uzasadniają to potrzeby wynikające z niepełnosprawności osoby. 

Inne świadczenia dla rodziców z dziećmi na utrzymaniu

Rodzina posiadająca dzieci (w tym dzieci niepełnosprawne), ma prawo do następujących świadczeń:

• świadczenie wychowawcze „ Program Rodzina 500+”, 
• zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego, 
• świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne oraz specjalny zasiłek opiekuńczy, 
• dwa rodzaje zapomóg związanych z urodzeniem się dziecka: jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (tzw. becikowe) oraz zapomoga z tytułu urodzenia dziecka przyznawana według uznania gminy, 
• inne świadczenia na rzecz rodziny ustalane przez gminę i finansowane z budżetu gminy, 
• świadczenie rodzicielskie, 
• dodatek wychowawczy (dla rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego). 

Żeby uzyskać powyższe świadczenia, należy złożyć wniosek w urzędzie miasta/gminy lub ośrodku pomocy społecznej w miejscu zamieszkania. Informacji w tym zakresie udziela także asystent rodziny.

Jeżeli posiadasz troje lub więcej dzieci możesz skorzystać z Karty Dużej Rodziny (KDR). KDR uprawnia do zniżek handlowych – oferowanych przez instytucje publiczne i firmy – i następujących zniżek ustawowych:

• zniżki na przejazdy kolejowe - 37% na bilety jednorazowe oraz 49% na bilety miesięczne – dla rodziców i małżonków rodziców, 
• 50% ulgi opłaty za paszport - dla rodziców i małżonków rodziców i 75% ulgi opłaty za paszport - dzieci, 
• darmowe wstępy do parków narodowych dla wszystkich posiadaczy Karty Dużej Rodziny,
• inne deklarowane przez partnerów KDR.

W trudnej sytuacji można również skorzystać ze świadczeń pomocy społecznej. Przyznaje je ośrodek pomocy społecznej właściwy dla twojego miejsca zamieszkania. Świadczenie może mieć formę pieniężną lub niepieniężną. Świadczenia pieniężne to: zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy, specjalny zasiłek celowy.

Świadczenia niepieniężne to: praca socjalna, poradnictwo specjalistyczne (prawne, psychologiczne i rodzinne) dla osób i rodzin, które mają trudności w rozwiązywaniu problemów życiowych lub potrzebują wsparcia, usługi opiekuńcze (pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opieka higieniczna zalecona przez lekarza), specjalistyczne usługi opiekuńcze (świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym, np. pielęgniarki, rehabilitantów, psychologów i pedagogów) oraz mieszkania chronione, a także ośrodki wsparcia.

Rodzina wychowująca dzieci może liczyć także na wsparcie: placówek wsparcia dziennego oraz rodzin wspierających. Gdzie się zgłosić po taką pomoc i wsparcie? Aby skorzystać z pomocy i wsparcia placówek wsparcia dziennego lub rodziny wspierającej, należy zgłosić się do gminy. Pomoc ta jest nieodpłatana.

W przypadku pilnej konieczności, gdy rodzic nie może sprawować opieki nad dzieckiem samodzielnie, na wniosek lub za jego zgodą, możliwe jest umieszczenie dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej. 

Osoby posiadające dzieci w wieku do lat 3 mogą skorzystać z: żłobka, klubu dziecięcego, dziennego opiekuna bądź niani.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz.U. z 2016 r., poz. 1860, z późn. zm.); 
• ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U. z 2016 r., poz. 195, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2016, poz. 1518, z późn. zm.); 
• ustawa z dnia 7 września 2016 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2016, poz. 169, z późn. zm.); 
• ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2016 r. poz. 575, z późn. zm.); 
• ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2016 r. poz. 930, z późn. zm.); 
• ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2016 r., poz. 157, z późn. zm.); 
• ustawa z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny (Dz.U. z 2016 r., poz. 785, z późn. zm).