4.6.2017
Zespół
e-prawnik.pl
Na czym polega zapis windykacyjny i czym różni się on od zapisu zwykłego?
Dokonane w 2011 r. zmiany w prawie spadkowym ułatwiły przekazywanie przez spadkodawcę oznaczonych składników spadku konkretnym osobom, bez konieczności znoszenia ewentualnej współwłasności w drodze umownego bądź sądowego działu spadku.
Zapis windykacyjny polega na tym, że w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku.
W przeciwieństwie do zapisu zwykłego, rozporządzenie majątkiem w formie zapisu windykacyjnego powoduje, że przedmiot majątkowy przekazany tą drogą przez spadkobiercę staje się własnością zapisobiorcy z chwilą otwarcia testamentu – tzn. z chwilą śmierci spadkodawcy i jednocześnie zapisodawcy. Nie powstaje więc żaden obowiązek po stronie spadkobiercy – przedmiot majątkowy nie wchodzi bowiem w ogóle do majątku spadkowego.
Przykład:
Spadkodawca w testamencie powołuje do całości spadku córkę, przekazując jednak w formie zapisu windykacyjnego samochód synowi. Takie rozporządzenie powoduje, że samochód w ogóle nie wchodzi do majątku spadkowego – synowi nie przysługuje więc żadne roszczenie wobec siostry – z chwilą otwarcia spadku samochód staje się jego własnością.
Zapis windykacyjny zbliżony jest w swej postaci do darowizny na wypadek śmierci oraz bankowej dyspozycji na wypadek śmierci. Pierwsza czynność jest jednak umową, druga dotyczy wyłącznie środków zgromadzonych na rachunku bankowym w chwili śmierci spadkodawcy. Zapis windykacyjny jest natomiast jednostronną czynnością prawną.
Jak dokonać zapisu windykacyjnego?
Aby zapis był skuteczny, musi być dokonany w testamencie sporządzonym w formie notarialnej.
Nie może być on jednak dokonany pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu (np. zapis wnukowi mieszkania pod warunkiem ukończenia studiów) – takie obwarowanie będzie z reguły uważane za nieskuteczne. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia zapis nie zostałby uczyniony, to cały zapis windykacyjny będzie nieważny. Zasad tych tych nie stosuje się, jeśli ziszczenie się bądź nieziszczenie się warunku albo nadejście terminu nastąpiło jeszcze przed otwarciem spadku.
Zapis windykacyjny nieważny ze względu na zastrzeżenie warunku lub terminu wywołuje skutki zapisu zwykłego uczynionego pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, chyba że co innego wynika z treści testamentu lub z okoliczności.
Jakie przedmioty majątkowe mogą być przedmiotem takiego zapisu?
Nie każda rzecz (prawo) może być przedmiotem zapisu windykacyjnego. Mogą to być tylko:
- rzeczy oznaczone co do tożsamości (tj. indywidualnie), jak np. samochód, konkretny antyk (nie mogą być więc przedmiotem tego zapisu pieniądze i rzeczy oznaczone tylko co do gatunku),
- zbywalne prawa majątkowe (jak wierzytelności czy udziały w spółce),
- przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolne, a także
- ustanawiane na rzecz zapisobiercy użytkowanie lub służebność (na przedmiocie należącym do spadku).
Zapis windykacyjny będzie bezskuteczny, jeśli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie będzie należał do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Jeżeli przedmiotem zapisu jest ustanowienie dla zapisobiercy użytkowania lub służebności, zapis jest bezskuteczny, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.
Czy zapisobiorca może odmówić przyjęcia takiego zapisu?
Zapisobiorca może odmówić przyjęcia zapisu. Podobnie jak w przypadku spadkobrania, w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia i ogłoszenia testamentu zapisobiorca może złożyć oświadczenie o odrzuceniu zapisu – jeśli tego nie uczyni, będzie on ważny i będzie wywoływał skutki prawne. Może być także uznany za niegodnego zapisobrania. Przepisy o powołaniu spadkobiercy, przyjęciu i odrzuceniu spadku, o zdolności do dziedziczenia i o niegodności stosuje się bowiem odpowiednio do zapisów windykacyjnych.
Jak zapis windykacyjny wpływa na spadkobranie?
Przedmiot zapisu windykacyjnego jest wyłączony ze spadku, z wyłączeniem przypadków, gdy to osoba wskazana przez testatora (tzn. spadkodawcę testamentowego) nie chce (odrzuca zapis windykacyjny) lub nie może (np. nie dożyje otwarcia spadku albo okaże się niegodna zapisu) być zapisobiercą – wtedy przedmiot zapisu windykacyjnego nie zostaje wyłączony ze spadku.
W związku z tym, iż zapisodawca może rozporządzić poprzez zapis windykacyjny większością bądź też całym swoim majątkiem, zapis windykacyjny będzie uwzględniany przy obliczaniu zachowku – w przeciwieństwie do zapisu zwykłego - a zapisobiorca będzie odpowiadał solidarnie ze spadkobiercami za długi spadkowe do czasu działu spadku.
Osoba, której należy się zachowek, będzie więc mogła dochodzić od zapisobiorcy kwoty niezbędnej na uzupełnienie zachowku, jednakże tylko do wysokości jego wzbogacenia – a zatem wartości zapisu. Zapisobiorca może zwolnić się z tej odpowiedzialności, jeśli wyda uprawnionemu do zachowku przedmiot zapisu. Zasady powyższe obowiązują także aktualnie w przypadku darowizny, jednakże nowelizacja wprowadza rozwiązanie odmienne od dotychczasowego - zakłada bowiem pierwszeństwo zaspokojenia z zapisu. Dopiero jeśli uzupełnienie kwoty zachowku nie będzie możliwe z zapisu, uzupełnienia będzie można dochodzić od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę.
Zapis windykacyjny zaliczany jest także na schedę spadkową, chyba że spadkodawca inaczej postanowi.
Wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili działu spadku.
Przykład:
Ojciec dokonał zapisu windykacyjnego przedsiębiorstwa na rzecz swojego syna. Do podziału na troje rodzeństwa pozostają inne nieruchomości ojca. Jeśli nie zastrzegł inaczej w testamencie, syn będzie musiał uwzględnić otrzymane przedsiębiorstwo i może się okazać, że już nic nie otrzyma z pozostałej części majątku spadkowego, który zostanie podzielony pomiędzy jego rodzeństwo. Wartość zapisu może być równa a nawet większa od tego co uzyskałby, gdyby nie doszło do zapisu.
Zapis windykacyjny i zwykły zapis
Spadkodawca może także obciążyć zapisem zwykłym osobę, na której rzecz uczynił zapis windykacyjny. W takiej sytuacji zapisobierca windykacyjny będzie zobowiązany do dokonania określonego rozporządzenia majątkiem lub częścią majątku otrzymaną w drodze zapisu windykacyjnego na rzecz innego zapisobiercy – zapisobiercy zwykłego.
Pamiętaj, że:
- zapis windykacyjny powoduje, że przedmiot tego zapisu przechodzi na nabywcę z chwilą otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy-zapisodawcy);
- w przeciwieństwie do zapisu zwykłego nie nakłada więc na spadkobiercę obowiązku przeniesienia własności przedmiotu wchodzącego w skład spadku.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami).
Potrzebujesz porady prawnej?
Na czym polega instytucja opieki? Pod pojęciem opieki w potocznym tego słowa znaczeniu rozumie się dbałość o osobę potrzebującą pomocy, kierowanie jej postępowaniem, troskę o to, ażeby nie stała się jej żadna krzywda. Osobą, która przede wszystkim potrzebuje opieki, jest dziecko. (...)
Jak przebiega szczepienie przeciwko COVID-19 i jak się do niego przygotować?
W jaki sposób można się zaszczepić przeciwko COVID-19? W jaki sposób można zapisać się na szczepienie? ##baner## Jak zapisujesz / rejestrujesz się na szczepienie? W tym celu możesz: zadzwonić na bezpłatną infolinię Narodowego Programu Szczepień: 989; skontaktować (...)
W jaki sposób powstaje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego?
Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu należy do ograniczonych praw rzeczowych. Oznacza to tyle, iż po pierwsze prawo to obciąża cudzą rzecz, w tym wypadku cudzą nieruchomość, a po drugie, że uprawniony posiada jedynie takie uprawnienia w stosunku do "swojej" rzeczy, jakie (...)
Kto może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?
Zgodnie z prawem nabycie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Jednakże by móc się legitymować tytułem spadkobiercy, musimy uzyskać określone dokumenty tj. akt poświadczenia dziedziczenia albo postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Pierwszy z wymienionych dokumentów (...)
Ostrożnie z optymalizacją podatkową w ramach podatkowych grup kapitałowych
Ostrzeżenie Ministerstwa Finansów przed optymalizacją podatkową w ramach podatkowych grup kapitałowych 26 czerwca 2017 r. na stronie Ministerstwa Finansów pojawiło się ostrzeżenie przed optymalizacją podatkową w ramach podatkowych grup kapitałowych (Nr 004/17). Resort (...)
Najczęściej spotykane pułapki w umowach deweloperskich
W umowach deweloperskich, jako kontraktach najczęściej wciąż narzucanych jednostronnie konsumentowi przez przedsiębiorcę, znajdujemy niejednokrotnie postanowienia niezgodne z prawem czy dobrymi obyczajami. W języku prawniczym noszą one nazwę „klauzul niedozwolonych". W (...)
Anonimizacja i pseudonimizacja
Rozpoczęcie stosowania – od 25 maja 2018 r. – przepisów unijnego ogólnego rozporządzenia o ochronie danych (RODO) oznacza rewolucję. Akt ten wprowadza nowe pojęcia, jak też na nowo definiuje wiele zwrotów. Dane poddane pseudonimizacji również (...)
Skarga pauliańska - Jak odzyskać pieniądze, których pozbył się dłużnik?
W obrót gospodarczy wpisany jest element ryzyka. Ryzykiem tym jest między innymi niepewność związana z ewentualną niewypłacalnością dłużnika. Dotyczy to wszelkiego rodzaju czynności prawnych, począwszy od umowy pożyczki, sprzedaży i wielu innych umów wzajemnych. Niewypłacalność (...)
Co świadczy o dobrej wierze ubiegającego się o stwierdzenie zasiedzenia – opinia prawna
Stan faktyczny Notarialny właściciel nieruchomości, której do końca nie spłacił, sprzedał ją bez zachowania formy notarialnej ponad 50 lat temu. Nowy właściciel nie uregulowawszy spraw do końca za określoną sumę pieniędzy, przekazał jej posiadanie na zasadzie ,,dzierżawy" innemu, a (...)
Co może pokrzywdzony w procesie karnym? - opinia prawna
Stan faktyczny Prowadzę działalność gospodarczą, jako osoba fizyczna. Jestem płatnikiem podatku VAT. W 1999 r. zamówiłem u dilera Hondy w Toruniu samochód Honda Civic w wersji ciężarowej (w karoserii samochodu osobowego). Diler zobowiązał się do załatwienia wszelkich formalności związanych (...)
Przesłanki wszczęcia postępowania układowego - stan prawny aktualny do dnia 30 wrzesnia 2003 r.
Postępowanie układowe dotąd regulowane było Rozporządzeniem Prezydenta RP jeszcze z 1934 r. Pomimo, iż akt ten charakteryzuje się wysoką jakością legislacyjną oraz zawiera wiele nowatorskich rozwiązań, to brak mu już aktualności. Stąd ustawodawca dokonał wymiany tych regulacji, z dniem (...)
Ubezwłasnowolnienie osoby bliskiej – opinia prawna
Stan faktyczny Mój ojciec jest chory psychicznie. Matka chce mieć możliwość decydowania za niego przy wyrażaniu zgody na leczenie szpitalne, ponieważ sam nie jest w stanie ocenić swojego zachowania. Wydaje nam się, że w tym celu powinna wystąpić do sądu z wnioskiem ubezwłasnowolnienie (...)
Zmiany w podatku od spadków i darowizn na 2007 rok oraz zwolnienia dla bliskich
Ustawa z 18 października 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych wchodzi w życie w zasadzie z dniem 1 stycznia 2007 roku. Jakie spadki i darowizny dla bliskich nie będą już opodatkowane? Zwolnienie dla najbliższych Nowelizacja (...)
Kiedy i jak można odwołać darowiznę - opinia prawna
Stan faktyczny W 1996 r. darowałem notarialnie siostrze 1/2 kamienicy z ustną klauzulą, iż wspomagać mnie będzie w mojej przewlekłej chorobie. Pół roku temu dowiedziałem się przypadkiem, że siostra odkupiła za bardzo dużą kwotę (kilkaset tysięcy złotych) pozostałą część tej (...)
Nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy
Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę z 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja zakłada m.in. wprowadzenie częściowego współponoszenia kosztów pobytu (...)
Opinia PKPP Lewiatan nt. funduszy dożywotnich emerytur kapitałowych
PKPP Lewiatan przesłała do Minister Pracy i Polityki Społecznej następującą opinię do projektu ustawy o funduszach dożywotnich emerytur kapitałowych (zob.: Mają być emerytury kapitałowe!). Projekt ustawy o funduszach dożywotnich emerytur kapitałowych nie uwzględnia propozycji Konfederacji (...)
Zmiany w ustawie o bronii i amunicji
Ustawa z dnia 8 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy o broni i amunicji oraz zmianie ustawy o Biurze Ochrony Rządu została przyjęta przez Sejm i przesłana do Senatu. Najważniejsze zmiany, które mają być wprowadzone do ustawy o broni i amunicji (Dz. U. 1999 Nr 53, poz. 549) przedstawiają się w (...)
Nowe prawo - zapis windykacyjny i dłuższy czas na dochodzenie zachowku
Zapis windykacyjny oraz wydłużenie czasu na dochodzenie zachowku to jedne z wielu zmian wprowadzonych nowelizacją Kodeksu cywilnego, która wejdzie w życie już w dniu 23 października 2011 roku. Od tego dnia spadkodawcy będą mogli rozporządzać w testamencie poszczególnymi (...)
Rewolucja w dziedziczeniu. Spadki od ręki
Automatycznie staniesz się właścicielem zapisanych w testamencie rzeczy. Wystarczy podpis notariusza. Od 23 października obowiązuje nowelizacja kodeksu cywilnego, która ma skończyć z fikcją w testamentach. Nowe prawo pozwala przepisać np. samochód, mieszkanie czy nawet całą (...)
Koniec z fikcją w testamentach
Nie trzeba już będzie rozstrzygać przed sądem sporów o zapisane w spadku przedmioty lub nieruchomości. Spisując ostatnią wolę już dzisiaj możemy zapisać samochód wnukowi, a wspólnikowi z pracy np. 10 tys. zł. Nie oznacza to jednak, że od razu mają oni prawo do jeżdżenia (...)
Nowe prawo - zapis windykacyjny i dłuższy czas na dochodzenie zachowku
Zapis windykacyjny oraz wydłużenie czasu na dochodzenie zachowku to jedne z wielu zmian wprowadzonych nowelizacją Kodeksu cywilnego, która wejdzie w życie już w dniu 23 października 2011 roku. Od tego dnia spadkodawcy będą mogli rozporządzać w testamencie poszczególnymi (...)
Rewolucja w dziedziczeniu. Spadki od ręki
Automatycznie staniesz się właścicielem zapisanych w testamencie rzeczy. Wystarczy podpis notariusza. Od 23 października obowiązuje nowelizacja kodeksu cywilnego, która ma skończyć z fikcją w testamentach. Nowe prawo pozwala przepisać np. samochód, mieszkanie czy nawet całą (...)
Koniec z fikcją w testamentach
Nie trzeba już będzie rozstrzygać przed sądem sporów o zapisane w spadku przedmioty lub nieruchomości. Spisując ostatnią wolę już dzisiaj możemy zapisać samochód wnukowi, a wspólnikowi z pracy np. 10 tys. zł. Nie oznacza to jednak, że od razu mają oni prawo do jeżdżenia (...)
Co przewiduje ustawa o zarządzie sukcesyjnym w firmach jednoosobowych? Nowe przepisy wychodzą naprzeciw potrzebom tzw. firm jednoosobowych, które stanowią ogromną większość polskich przedsiębiorstw. Dzięki tym rozwiązaniom, w przypadku śmierci przedsiębiorcy, jego firma będzie mogła (...)
Rozporządzanie spadkiem będzie łatwiejsze
Spadkodawca wskaże, jakie przedmioty mają przypaść poszczególnym osobom. Zapisane rzeczy staną się naszą własnością w chwili otwarcia testamentu, bez dodatkowych formalności. Nowelizacja kodeksu cywilnego, która przeszła już pierwsze czytanie w Sejmie, pozwoli dysponować spadkiem (...)
Czym jest testament? Wiadomości ogólne
Na wstępie należy zaznaczyć, iż w polskiej terminologii prawa termin „testament” występuje w dwóch znaczeniach. Po pierwsze, rozumiany jest jako czynność prawna o określonych cechach (o czym niżej). Po drugie, testamentem nazywany jest także dokument, obejmujący treścią (...)
Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia
Akt poświadczenia dziedziczenia - czyli co? Notariusz m.in. może sporządzać akty poświadczenia dziedziczenia. Akt poświadczenia dziedziczenia to dokument sporządzony przez notariusza stanowiący wskazanie spadkobierców danego spadkodawcy i przysługujących (...)
W podatku od spadku i darowizn dla ustalenia obowiązującego stanu prawnego w pierwszej kolejności należy ustalić, kiedy nastąpiło nabycie (tj. śmierć osoby, po której nabywamy określone rzeczy). Poniższe wyjaśnienia odnoszą się do nabycia tytułem dziedziczenia, zapisu zwykłego, (...)
Druk SD-Z2 - zgłoszenie darowizny lub spadku bez podatku
Dostajesz darowiznę albo dziedziczysz spadek po kimś z bliskiej rodziny? Jeżeli chcesz skorzystać z całkowitego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, złóż formularz podatkowy SD-Z2. Sprawdź, jak to zrobić. Kto może złożyć formularz SD-Z2, aby skorzystać z całkowitego (...)
Jeżeli chcesz, ażeby twoi spadkobiercy mogli płynnie kontynuować działalność firmy, dowiedz się, jak wyznaczyć i zgłosić w CEIDG zarządcę sukcesyjnego - tj. osobę, która będzie prowadzić sprawy firmy do czasu załatwienia formalności spadkowych. ##baner## Na czym polega sukcesja (...)
Ignorantia iuris nocet (łac. nieznajomość prawa szkodzi) - ta rzymska paremia w najpełniejszy sposób wyraża zasadę obowiązującą w dotychczasowym prawie spadkowym, w szczególności w regulacji dotyczącej przyjęcia lub odrzucenia spadku. Przepisy, które nadal obowiązują (...)
Generalnie nabywający jakieś przedmioty majątkowe w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu czy polecenia testamentowego musi zapłacić podatek od spadków i darowizn. Art. 16 ustawy o podatku od spadków i darowizn (upsd) przewiduje (...)
Kto może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?
Zgodnie z prawem nabycie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Jednakże by móc się legitymować tytułem spadkobiercy, musimy uzyskać określone dokumenty tj. akt poświadczenia dziedziczenia albo postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Pierwszy z wymienionych dokumentów (...)
Taksa notarialna - aktualne stawki 2018
Taksa notarialna to maksymalna wysokość opłaty pobieranej przez notariusza za dokonanie określonej czynności notarialnej. Stawki taksy ustalane są drogą rozporządzenia przez ministra i obowiązują na terenie całego kraju. Opłaty notarialne zróżnicowane są w zależności (...)
Jak obliczyć wysokość zachowku?
Prawo spadkowe wyposaża określone osoby (zstępnych, małżonka i w zasadzie rodziców spadkodawcy) w instrument, umożliwiający uzyskanie należnej im części spadku w sytuacji, gdy testator rozrządził swoim mieniem z pominięciem tychże osób. Instrumentem tym jest roszczenie z tytułu (...)
Jak inwestować w akcje lub obligacje?
Chcesz zainwestować w akcje lub obligacje korporacyjne? W ramach kampanii „Policz i nie przelicz się” UOKiK podpowiedział, na co zwrócić uwagę. Sprawdź kondycję finansową spółki, której papiery zamierzasz kupić. Nie wierz na słowo sprzedawcy (...)
Zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem osoby fizycznej
Prezydent podpisał ustawę z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Czemu mają służyć nowe przepisy? Nowe przepisy wychodzą naprzeciw potrzebom tzw. firm jednoosobowych, które stanowią ogromną większość polskich przedsiębiorstw. Ustawa (...)
