Odpowiedź prawnika: Egzekucja z rachunku bankowego i jej ograniczenia
Zasady egzekucji z rachunków bankowych są określone w art. 889-894 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z przepisami w celu dokonania egzekucji z wierzytelności z rachunku bankowego, w tym rachunku bankowego obejmującego wkład oszczędnościowy komornik ogólnej właściwości dłużnika przesyła do oddziału lub innej jednostki organizacyjnej banku, w którym dłużnik posiada rachunek, zawiadomienie o zajęciu wierzytelności pieniężnej dłużnika, wynikającej z posiadania rachunku bankowego, w tym rachunku bankowego obejmującego wkład oszczędnościowy, do wysokości należności będącej przedmiotem egzekucji wraz z kosztami egzekucyjnymi. Komornik wezwie ponadto bank, aby ten nie dokonywał wypłat z rachunku bez zgody komornika do wysokości kwoty zajętej wierzytelności, lecz przekazał bezzwłocznie zajętą kwotę na pokrycie należności albo zawiadomił komornika w terminie siedmiu dni o przeszkodzie do przekazania zajętej kwoty. Pojęcie rachunku bankowego jest wieloznaczne – przyjmuje się, że jest to strunek cywilnoprawny ujęty w art. 725 kodeksu cywilnego (Pietrzkowski Henryk, Ereciński Tadeusz „Najnowsze wydanie: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część trzecia. Postępowanie egzekucyjne” Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie III) ss. 720). Zatem istotą umowy rachunku bankowego jest zobowiązaniem się banku względem posiadacza rachunku bankowego do przechowywania środków pieniężnych posiadacza oraz jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Jako rachunki bankowe art. 49 Prawa bankowego traktuje:
- rachunki rozliczeniowe, w tym bieżące i pomocnicze
- rachunki lokat terminowych
- rachunki oszczędnościowe, rachunki oszczędnościowo - rozliczeniowe oraz rachunki terminowych lokat oszczędnościowych
- rachunki powiernicze
Jeśli zatem dłużnik ma założony rachunek rozliczeniowy bieżący oraz lokatę terminową, to egzekucja będzie mogła być prowadzona z obu tych rachunków. Egzekucja będzie mogła być również prowadzona z konta firmowego. Art. 913 kpc wprowadza instytucję wyjawienia majątku przez dłużnika. Wierzyciel będzie mógł tego zażądać, składając odpowiedni wniosek do sądu, przed wszczęciem egzekucji jeżeli uprawdopodobni, że nie uzyska zaspokojenia w pełni swej należności ze znanego mu majątku albo z przypadających dłużnikowi bieżących świadczeń periodycznych za okres sześciu miesięcy. Z żądaniem zobowiązania dłużnika do wyjawienia majątku będzie można wystąpić także w trakcie postępowania egzekucyjnego, jeżeli zajęty w egzekucji majątek dłużnika nie rokuje zaspokojenia egzekwowanych należności, lub jeżeli wierzyciel wykaże, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał w pełni zaspokojenia swojej należności. Warto pamiętać, że egzekucja może być prowadzona tylko wobec osoby wskazanej w tytule egzekucyjnym zaopatrzonym w klauzulę wykonalności. Jeśli zatem osoba wskazana w tytule wykonawczym prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej lub jest wspólnikiem spółki cywilnej, to egzekucja będzie mogła być prowadzona z konta firmowego i osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą i spółki cywilnej. Jednak w drugim przypadku, aby egzekucja z majątku spółki była dopuszczalna tytuł egzekucyjny musiałby być wystawiony przeciwko wszystkim wspólnikom.
Art. 831 kpc określa te świadczenia pieniężne, które w ogóle nie podlegają egzekucji. Należą do nich:
a) sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych
b) sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia), chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z urzeczywistnieniem tych celów albo z tytułu obowiązku alimentacyjnego
c) świadczenia z ubezpieczeń osobowych oraz odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych w wysokości 3/4 części tych świadczeń i odszkodowań; nie dotyczy to egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów
d) świadczeni otrzymywane z pomocy społecznej
e) wierzytelności przypadające dłużnikowi z budżetu państwa lub od Narodowego Funduszu Zdrowia z tytułu udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm. ) przed ukończeniem udzielania tych świadczeń, w wysokości 75 % każdorazowej wypłaty, chyba że chodzi o wierzytelności pracowników dłużnika lub świadczeniodawców, o których mowa w art. 5 pkt 41 lit. a i b ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
W przypadkach „a”, „b” i „e” nie podlegają egzekucji również sumy i świadczenia w naturze już wypłacone lub wydane.
Art. 890 § 2 kpc stanowi, że wynikający z zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego zakaz wypłat z tego rachunku nie dotyczy bieżących wypłat na wynagrodzenie za pracę wraz z podatkami i innymi ciężarami ustawowymi oraz na zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania - do wysokości przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wypłata na wynagrodzenie za pracę następuje po złożeniu komornikowi odpisu listy płac lub innego wiarygodnego dowodu, a wypłata na alimenty i renty alimentacyjne - tytułu wykonawczego stwierdzającego obowiązek dłużnika do płacenia alimentów lub renty. To ograniczenie egzekucji z rachunku bankowego będzie miało zastosowanie tylko w razie wydania przez komornika postanowienia zezwalającego na wypłatę z zajętego rachunku kwot na cele przewidziane w tym przepisie. Wystarczające jest zezwolenie jednorazowe, nie ma potrzeby udzielania go każdorazowo, kiedy kolejne należności staną się wymagalne (K. Flaga Gieruszyńska, w: „Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz” t. II, red. A. Zieliński, s. 941). Zwolnienie od egzekucji będzie dotyczyć wyłącznie bieżących wypłat na wynagrodzenie za pracę i obejmuje całość wynagrodzenia, w tym nagrody, premie, itp. wynikające z umowy o pracę oraz za prace wynikające z umowy zlecenia.
Co do kwestii alimentów – wyłączone z egzekucji będą tylko te, które zostały stwierdzone wyrokiem sądowym. Nie są natomiast wyłączone spod egzekucji alimenty wynikające z ugody sądowej, aktu notarialnego.
