Odpowiedzialność prezesa zarządu
Pytanie:
"Pan X i pan Y są udziałowcami spółki z o. o. Pan X jednocześnie jest jedynym członkiem zarządu spółki. Funkcję tę pełni od 12 dni. Spółka spełnia wszelkie przesłanki do ogłoszenia upadłości. Pan X będzie odpowiadał osobiście za zobowiązania spółki jeśli nie rozpocznie procedury upadłościowej 14 dni po objęciu funkcji członka zarządu. Czy, jeżeli Pan X złoży rezygnację w 12 dniu pełnienia funkcji członka zarządu, to czy tym sposobem uniknie osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki? Czy jakieś znaczenie ma to, iż po rezygnacji z funkcji członka zarządu przez jakiś czas będzie vacat na tym stanowisku i jak długo taki vacat może być? Jak skutecznie w ww. sytuacji należy powiadomić spółkę o rezygnacji z funkcji członka zarządu?"
Odpowiedź prawnika: Odpowiedzialność prezesa zarządu
1. Niestety nie. Jak bowiem wynika z orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2005 r. (V CK 734/2004), gdy skład zarządu spółki zmienia się, odpowiedzialność na zasadach określonych w art. 298 kh (a także obecnie na podstawie art. 299 ksh) ponoszą osoby będące członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania spółki, którego egzekucja przeciwko tej spółce okazała się później bezskuteczna. Dla powstania odpowiedzialności wystarcza samo istnienie zobowiązania spółki z o.o. w czasie pełnienia funkcji członków jej zarządu, natomiast wymagalność tego zobowiązania nie jest konieczna.
Samo więc pozostawanie członkiem zarządu w czasie istnienia zadłużenia spółki, rodzi po jego stronie odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Nie będzie można się uwolnić od tej odpowiedzialności poprzez rezygnację z pełnienia wskazanej funkcji. Jedynymi sposobami uwolnienia się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki będzie wykazanie, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z winy członka zarządu, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.
Warto też w tym miejscu wspomnieć o orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 kwietnia 2008 r. (I ACa 1296/2007) w którym wskazał, iż funkcja członka zarządu spółki z reguły ma charakter odpłatny, jego rezygnacja bez ważnego powodu będzie skutkowała jego odpowiedzialnością odszkodowawczą wobec spółki, o ile nie zostanie przez spółkę przyjęta. Oznacza to, że rezygnacja z funkcji członka zarządu to jednostronne oświadczenie woli, skuteczne z chwilą dojścia do spółki, nie wymagające przyjęcia przez spółkę.
2. Kwestię nie posiadania przez osobę prawną (spółkę z o. o.) osób upoważnionych do jej reprezentacji reguluje Kodeks cywilny.
Zgodnie z przepisem art. 42 kc, jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora. Kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację. Zarząd spółki z o. o. jest organem poprzez który spółka działa i podejmuje wszelkie czynności, brak zarządu spowoduje się niemożność podjęcia (dokonania) jakiejkolwiek czynności prawnej przez spółkę. Dlatego też w tym przypadku dojdzie do wyznaczenia kuratora, ten zaś podejmie odpowiednie czynności zgodnie z powyższym. Wniosek o ustanowienie kuratora może zgłosić wierzyciel spółki.
3. W takim przypadku oświadczenie musi być złożone spółce. Jeśli, tak jak w niniejszym przypadku nie będzie osoby uprawnionej do odbioru oświadczenia (nie będzie już zarządu) oświadczenie winno być złożone wszystkim pozostałym wspólnikom. Oczywiście złożenie oświadczenia o rezygnacji z mandatu nie zwalnia z obowiązku właściwego rozwiązania stosunku prawnego jaki łączy wspólnika ze spółka (przykładowo umowy zlecenia).