Odpowiedź prawnika: Wyliczenie kapitału początkowego
Dla wyjaśnienia Pana sytuacji warto wskazać, że dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie test ustawy (1 stycznia 1999 r.) opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Pan jak wynika z treści pytania był zatrudniony przed 1999 r. Zatem za okres poprzedzający ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat. Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie test ustawy. Nie odnosimy się do wysokości kapitału początkowego. Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy o rentach i emeryturach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Kapitał zatem wynosi:
-
24 % kwoty bazowej (1 220, 89 zł) oraz
-
po 1,3 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,
-
po 0,7 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych.
Przy obliczaniu kapitału okresy, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy. Zatem okres 3 miesięcy pracy w 1993 jest odrębnie uwzględniany od okresu 9 miesięcy w tym roku. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5, oraz okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych). W 1993 r. okresem składkowym jest okres zatrudnienia, zaś nieskładkowym okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. Wskazać należy, że przepis art. 17 ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru kapitału początkowego w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego urodzonego przed dniem 31 grudnia 1968 r. z powodu nauki w szkole wyższej, o której mowa w art. 7 pkt 9.
Zgodnie z regulacją zawartą w art. 15-18 podstawę wymiaru stanowi ustalona przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych. W celu ustalenia podstawy wymiaru kapitału:
-
oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych;
-
oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;
-
oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz
-
mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową.
Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu. Zatem bierze się przy wyliczaniu kapitału okres ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego), przy czym do obliczania współczynnika bierze się tylko okres za który odprowadzano składki. Przy czym powstaje pytanie czy jest to okres 10 kolejnych lat przed 1 stycznia 1999 r. czy okres rzeczywisty podlegania ubezpieczeniu. Zgodnie z art. 17 ustawy o rentach i emeryturach z FUS jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu. Okresem uwzględnianym jest zatrudnienie i okres studiów (od 1 października 1989 r.) a zatem okres ten nie daje minimum 10 lat (dawałoby ten okres, gdyby podstawa wymiaru wynikająca z ubezpieczenia była liczona od 1 stycznia 1989 r.).
Zasugerowana w przedstawionym zagadnieniu możliwość przyjęcia przy ustalaniu podstawy wymiaru okresu faktycznego ubezpieczenia mieszczącego się w wybranych przez ubezpieczonego kolejnych dziesięciu latach kalendarzowych wchodzi w rachubę, gdyż w sytuacji, gdy ubezpieczony nie ma możliwość wyboru okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych, przepisy art. 17 ust. 1 i 3 mają zastosowania. Nie można jedynie wybrać do ustalenia podstawy wymiaru dowolnych lat podlegania ubezpieczeniu mieszczących się w latach 1980-1998, gdyż art. 16 wyklucza taką możliwość. Zatem okres studiów się zalicza i podstawa jest ustalona z okresu 1 października 1989 r. do 31 grudnia 1998 r. (okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu). Zresztą nawet jeśli nie liczyć by okresu studiów, to i tak w okresie rzeczywistego ubezpieczenia od 1993 r. (zatrudnienie) należałoby Panu liczyć podstawę wymiaru. Zatem rok 1993 i tak wchodziłby do okresu, od którego należało wyliczyć współczynnik (liczy się od okresów składkowych - zatrudnienie a nie od nieskładkowych - studia) i wysokość kapitału zakładowego.
