Jak uchronić się przed bezskuteczną egzekucją - czyli zabezpieczenie roszczeń pieniężnych (ze zmianami od 5 lutego 2005 r.)

3.2.2005

Sposób, w jaki możemy żądać zabezpieczenia przysługującego nam roszczenia zależy przede wszystkim od jego charakteru. Wśród roszczeń najdonioślejszą rolę odgrywają roszczenia pieniężne. Przedmiotem tego typu roszczeń jest oznaczona suma pieniężna, którą wierzyciel dochodzi od dłużnika. Sposób zabezpieczenia tego rodzaju roszczeń został wyliczony wyczerpujący.

W jaki sposób może zostać zabezpieczone roszczenie pieniężne?

Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych może nastąpić przez:

zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
obciążanie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową,
ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu,
obciążenie statku lub statku w budowie hipoteką morską,
ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu – także spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego,
ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego obowiązanego.

Szczególny sposób zabezpieczenia

Kodeks postępowania cywilnego przewiduje jeszcze jeden szczególny sposób zabezpieczenia. Jest nim zobowiązanie obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej. Ten sposób zabezpieczenia nie dotyczy jednak wszystkich roszczeń pieniężnych. Może on być ustanowiony wyłącznie w przypadku roszczeń o:

alimenty;
rentę z tytułu odpowiedzialności za uszkodzenia ciała lub utratę życia żywiciela albo rozstrój zdrowia oraz zmianę uprawnień objętych treścią dożywocia na dożywotnią rentę.
wynagrodzenie za pracę;
należności z tytułu rękojmi lub gwarancji jakości albo kary umownej, jak również należności z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, przeciwko przedsiębiorcy do wysokości dwudziestu tysięcy złotych;
należności z tytułu najmu lub dzierżawy, a także z tytułu opłat obciążających najemcę lub dzierżawcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego lub użytkowego – do wysokości dwudziestu tysięcy złotych;
naprawienie szkody wynikającej z naruszenia przepisów o ochronie środowiska;
należności wynikające z naruszenia autorskich praw majątkowych, praw majątkowych do artystycznych wykonań, praw do fonogramów i wideogramów oraz należności wynikających z naruszenia autorskich prawa osobistych;
należności wynikające z naruszenia praw z rejestracji znaku towarowego, patentu, wzoru użytkowego, wzoru zdobniczego, topografii układu scalonego i oznaczeń geograficznych;
wynagrodzenia przysługującego twórcy projektu wynalazczego.

W powyższych przypadkach do udzielenia zabezpieczenia wystarczające jest uprawdopodobnienie istnienia roszczenia.

Sąd może również jeszcze przed urodzeniem się dziecka zabezpieczyć przyszłe roszczenia alimentacyjne związane z ustaleniem ojcostwa, przez zobowiązanie obowiązanego do wyłożenia odpowiedniej sumy na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na utrzymanie dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. W sprawach tych termin do wytoczenia powództwa wynosi trzy miesiące od dnia urodzenia się dziecka.

Składając do sądu wniosek o udzielenie zabezpieczenia, uprawniony powinien wskazać żądany sposób zabezpieczenia. Wnioskujący musi wskazać co najmniej jeden sposób– np. ustanowienie zabezpieczenia poprzez zajęcie środków na rachunku bankowym o wskazanym numerze. Jeżeli tego nie uczyni, wniosek zostanie odrzucony. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby żądać udzielenia zabezpieczenia w kilku formach. Oczywiście musi to być uzasadnione okolicznościami konkretnej sprawy, np. wysokością zabezpieczanego roszczenia, stanem majątku obowiązanego. Wnioskujący powinien wybrać taki sposób zabezpieczenia, który będzie najmniej uciążliwy dla obowiązanego

Jak dokonać zabezpieczenia roszczenia przez zajęcie ruchomości, wynagrodzeniaza pracę ...?

Zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę oraz wierzytelności na zabezpieczenie roszczeń odbywa się podobnie jak w postępowaniu egzekucyjnym. Konieczne jest wystąpienie ze stosownym wnioskiem do komornika sądowego, który jest wyłącznie uprawniony do dokonania zajęcia ruchomości, wynagrodzenia za pracę czy innych wierzytelności. Oczywiście aby taki wniosek był skuteczny, należy dołączyć do niego postanowienie wydane przez sąd o udzieleniu zabezpieczenia. Bez takiego postanowienia, komornik nie dokona żądnych czynności.

Ruchomości zajęte na zabezpieczenie nie mogą być oddane pod dozór uprawnionego. Prowadziłoby to bowiem do zaspokojenia uprawnionego, co w postępowaniu zabezpieczającym nie jest dopuszczalne. Ruchomości mogą jednak zostać oddane pod dozór innej osoby, o czym powinien postanowić sąd w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia.

Jeżeli na zabezpieczenie zostały zajęte pieniądze, składa się je na rachunek depozytowy sądu. Jest to wydzielony rachunek bankowy, oprocentowany w wysokości udzielonej przez bank dla wkładów wypłacanych na każde żądanie. Jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że zabezpieczenie może trwać dłużej niż 3 miesiące, obowiązany może złożyć wniosek, aby sumę pieniężną umieścić na rachunku bankowym oprocentowanym jak dla lokat terminowych.

Papiery wartościowe zajęte na zabezpieczenie składa się w banku. Jeżeli są to papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu, obowiązany może zlecić ich sprzedaż, w terminie 3 miesięcy od daty zajęcia. Uzyskaną w ten sposób sumę pieniężną przekazuje się na rachunek depozytowy sądu. Uprawnienie to jest o tyle korzystne, że pozwala uchronić obowiązanego przed ponoszeniem dodatkowych strat spowodowanych spadkiem wartości papierów wartościowych.

Zajęcie środków na rachunku bankowym często może prowadzić do paraliżu przedsiębiorstwa. Aby do tego nie dopuścić, przedsiębiorca lub właściciel gospodarstwa rolnego którego rachunek bankowy zajęto, może w terminie tygodniowym od dnia doręczenia mu postanowienia o zabezpieczeniu złożyć do sądu wniosek o określenie kwot jakie może pobierać z tego rachunku. Zezwolenie to może obejmować wyłącznie kwot potrzebnych na bieżące wynagrodzenia za pracę wraz z należnymi podatkami i innymi ustawowymi ciężarami oraz związanych z bieżącymi kosztami prowadzenia działalności gospodarczej.

Jak dokonać zabezpieczenia przez ustanowienie hipoteki kaucyjnej?

Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia powinno określać nieruchomość, na której ma być ustanowiona hipoteka kaucyjna. Odpis takiego postanowienia doręczany jest przez sąd również obowiązanemu. Jednak do powstania hipoteki potrzebny jest wpis w księdze wieczystej nieruchomości, a do dokonania wpisu potrzebny jest wniosek. W związku z tym uprawniony po otrzymaniu odpisu postanowienia o udzieleniu zabezpieczania powinien złożyć do sądu wieczystoksięgowego wniosek o ustanowienie hipoteki kaucyjnej.

Podobnie przedstawia się kwestia w przypadku zabezpieczenia udzielonego w formie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Uprawniony może wystąpić z wnioskiem o dokonanie wpisu w księdze wieczystej ostrzeżenia o zakazie zbywania tego prawa. Jeżeli mimo wpisu ostrzeżenia spółdzielnia mieszkaniowa podejmie czynności umożliwiające dokonanie zbycia własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu, odpowiada za wynikłą z tego tytułu szkodę.

Co dzieje się z majątkiem obowiązanego w razie ustanowienia zarządu przymusowego?

Zarządcę, w przypadku ustanowienia zabezpieczenia przez zarząd przymusowy nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego, ustanawia sąd w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia.

Zarządcą tym nie może być obowiązany. W ten sposób obowiązany traci prawo kierowania, prowadzenia przedsiębiorstwem lub gospodarstwem. Wszelkie czynności prawne podjęte przez obowiązanego po ustanowieniu zarządu a dotyczące majątku objętego zarządem przymusowym są nieważne Jednak w toku sprawowania zarządu, sąd może za zgoda uprawnionego i obowiązanego zezwolić na wykonywania zarządu w inny sposób.

Pamiętaj, że:

Zabezpieczenie roszczeń przeciwko Skarbowi Państwa jest niedopuszczalne,
Zabezpieczenie nie może obejmować rzeczy, wierzytelności i praw, z których nie można prowadzić egzekucji,
Zabezpieczenie upada po upływie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które zostało zabezpieczone. Jeżeli zaś zabezpieczenie zostało udzielone w formie zajęcia ruchomości, wynagrodzenia za pracę, rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego, zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym, zabezpieczenie upada jeżeli uprawiony w terminie dwóch tygodni od uprawomocnienia się roszczenia uwzględniającego roszczenie nie wniósł o dokonanie dalszych czynności egzekucyjnych. Na wniosek obowiązanego sąd wydaje postanowienie stwierdzające upadek zabezpieczenia,
Jeżeli uprawniony we wniosku nie wskaże żadnego sposobu zabezpieczenia, wniosek zostanie odrzucony.