Jak wszcząć postępowanie przed sądem?

W procedurze cywilnej istnieją dwa podstawowe tryby postępowanie - proces (postępowanie procesowe) i postępowanie nieprocesowe. Ponadto w każdym z tych trybów przepisy przewidują tzw. postępowanie odrębne:

W procesie:

postępowanie w sprawach małżeńskich,
w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi,
w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych,
w sprawach o naruszenie posiadania,
postępowania nakazowe i upominawcze,
postępowanie uproszczone.

W "nieprocesie":

postępowanie w sprawach z zakresu prawa osobowego,
w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli,
w sprawach z zakresu prawa rzeczowego,
w sprawach z zakresu prawa spadkowego,
w sprawach z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego,
w sprawach depozytowych,
postępowanie rejestrowe (KRS).

Pozew, czy wniosek?

Pismo wszczynające postępowanie procesowe to pozew, natomiast w przypadku postępowanie nieprocesowego jest to wniosek.

Ponadto w trakcie postępowania, zarówno procesowego, jak i nieprocesowego, kierujemy na ogół do sądu dalsze pisma (zawierajace m.in. prośby, żądania), nazywane wnioskami, np. wnioski dowodowe.

Należy jednak pamiętać, że tytuł, nazwa pisma procesowego zasadniczo nie mają znaczenia. Sąd ocenia każde pismo po jego treści. W razie wątpliwości co do treści pisma procesowego, sąd może zwrócić się o jego sprecyzowanie.

Gdzie złożyć pismo?

Pismo procesowe można przesłać pocztą; przy czym strona może skorzystać z usług dowolnego podmiotu, nie ma obowiązku korzystania z usług operatora publicznego (Poczty Polskiej).

Jeśli jednak pismo do sądu ma być złożone w określonym terminie, np. z uwagi na bieg przedawnienia, bieg terminu na uzupełnienie braków pozwu, na złożenie odpowiedzi na pozew itp., to dla zachowania terminu liczy się data nadania przesyłki u pocztowego operatora publicznego (tj. data stempla Poczty Polskiej). W innym wypadku musimy wziąć pod uwagę przypuszczalny termin dotarcia przesyłki do adresata (sądu).

Pismo można też złożyć bezpośrednio w sądzie w biurze podawczym (w tzw. dzienniku podawczym), nie zaś w biurze informacji czy sekretariacie sądu.

Informacje o tym, jak sporządzić pozew lub wniosek znajdziesz tutaj.

Czy trzeba mieć adwokata?

Co do zasady - nie. Jednakże w niektórych przypadkach przepisy procedury cywilnej pozwalają działać wyłącznie przez profesjonalnego pełnomocnika - adwokata lub radcę prawnego. Tradycyjnie zwie się to przymusem adwokacko-radcowskim.

Przymus adwokacko-radcowski obowiązuje w postępowaniu przed Sądem Najwyższym. Dotyczy to także czynności procesowych związanych z postępowaniem przed Sądem Najwyższym, podejmowanych przed sądem niższej instancji.

Przymus adwokacki/radcowski nie obowiązuje w postępowaniu o zwolnienie od kosztów sądowych oraz o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego oraz gdy stroną, jej organem, jej przedstawicielem ustawowym lub pełnomocnikiem jest sędzia, prokurator, notariusz albo profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, a także gdy stroną, jej organem lub jej przedstawicielem ustawowym jest adwokat, radca prawny lub radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Przymusu adwokacko-radcowskiego nie stosuje się także wtedy, gdy zastępstwo procesowe Skarbu Państwa jest wykonywane przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa.

W szczególności chodzi tu o:

skargę kasacyjną,
skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,
skargę o wznowienie postępowania,
skargę na przewlekłość postępowania,
wniosek o wyłączenie sędziego,
wniosek o oznaczenie sądu właściwego miejscowo.

Jak wskazano wyżej, przymus adwokacko-radcowski dotyczy także czynności procesowych związanych z postępowaniem przed Sądem Najwyższym, podejmowanych przed sądem niższej instancji. Jest to istotne zastrzeżenie, bowiem środki odwoławcze i środki zaskarżenia wnoszone są za pośrednictwem sądu wydającego kwestionowane orzeczenie. Również działania dotyczące uzupełnienia ewentualnych braków środka odwoławczego objęte są tym przymusem. Jeśli minął już termin na wniesienie skargi kasacyjnej, o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia czy o wznowienie postępowania, wniosek o przywrócenie terminu (który wnosi się jednocześnie z samą skargą) również musi być sporządzony przez adwokata lub radcę prawnego.

Pisma procesowe sporządzone w takim przypadku nie przez adwokata lub radcę prawnego podlegają zwrotowi bez wzywania do usunięcia braków, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Opłaty

Większość pozwów i wniosków do sądu - z pewnymi wyjątkami - podlega opłacie sądowej (tzw. wpis sądowy).

Opłaty dzielą się na stałe, stosunkowe i podstawowe.

Opłaty sądowe uiszcza się:

w formie bezgotówkowej na rachunek bieżący dochodów właściwego sądu,
w formie wpłaty gotówkowej, bezpośrednio w kasie sądu,
w formie znaków opłaty sądowej.

Wpłata na rachunek bieżący dochodów właściwego sądu

Numery rachunków bieżących dochodów można znaleźć na stronie internetowej pod adresem www.ms.gov.pl. Numer rachunku bieżącego dochodów sądu udostępnia się także na tablicy ogłoszeń w budynku sądowym.

Jeżeli opłata sądowa została uiszczona na rachunek bieżący dochodów właściwego sądu przed wniesieniem pisma do sądu, należy do tego pisma dołączyć oryginał lub kopię dowodu wniesienia należnej opłaty.

Na dowodzie wpłaty należy wpisać numer sprawy (sygnaturę), o ile został nadany. Jeżeli wpłata na rachunek bieżący dochodów sądu została dokonana przed wezwaniem do uiszczenia opłaty sądowej, kopię dowodu wpłaty należy przesłać niezwłocznie do właściwego sądu w ślad za złożonym pismem.

W przypadku dołączenia do pisma dowodu wniesienia opłaty sądowej w formie wydruku potwierdzającego dokonanie operacji bankowej, na wydruku tym zamieszcza się potwierdzoną własnoręcznym podpisem informację, że figurująca na nim kwota stanowi opłatę za wnoszone pismo.

Wpłata opłaty w kasie sądu

Uiszczenie opłaty sądowej w formie gotówkowej w kasie sądu przed wniesieniem pisma do sądu potwierdzane jest przez pracownika kasy sądu poprzez stosowną adnotację na oryginale pisma oraz wydanie uiszczającemu opłatę kopii dowodu wpłaty. Uiszczenie opłaty sądowej w kasie sądu po wniesieniu pisma do sądu, lecz przed wezwaniem do jej uiszczenia, pracownik sądu potwierdza, wydając kopię dowodu wpłaty należnej opłaty sądowej, którą należy przekazać do właściwego sądu w ślad za złożonym pismem.

Uiszczanie opłaty znakami opłaty sądowej

Uiszczający opłatę znakami opłaty sądowej nakleja znak na piśmie podlegającym opłacie. Znaki należy naklejać na egzemplarzu przeznaczonym dla sądu. Uiszczający opłatę na wezwanie sądu lub dodatkowo, może nakleić znaki opłaty sądowej na tym wezwaniu albo na kartce czystego papieru, podając numer sprawy oraz imię i nazwisko. Znaki można nakleić także na piśmie podlegającym opłacie, w sekretariacie właściwego wydziału sądu.

Znaki opłaty sądowej nakleja się na pierwszej lub ostatniej stronie pisma w miejscu niezawierającym tekstu jeden obok drugiego lub jeden pod drugim, każdy znak musi być wklejony osobno - nie można wkleić nierozerwanych znaków.

Znaki opłaty sądowej kasuje sędzia lub pracownik upoważniony do przyjmowania pism lub do wydawania dokumentów, niezwłocznie po otrzymaniu pisma z naklejonymi na nim bądź dołączonymi do niego znakami. Znaki opłaty sądowej kasuje się przez przekreślenie ich na krzyż, tak aby końce kresek przechodziły na papier, na którym naklejono znaki. Na każdym ze znaków wpisuje się datę skasowania, a obok znaków sumę, na którą znaki skasowano, oraz umieszcza się podpis kasującego. Nie wolno samemu przekreślać znaków - nie są przyjmowane znaki opłaty sądowej skasowane przez uiszczającego opłatę.

Maksymalna wysokość opłaty sądowej, jaką można uiścić przy pomocy znaków opłaty sądowej, wynosi 1.500 zł.

Wysokość opłaty w konkretnej sprawie sprawdzisz tutaj.

Gdy sąd wezwie do usunięcia braków...

Braki pisma lub brak opłaty

Jeżeli pismo procesowe nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych (por.: Pisma procesowe, pozew i wniosek w postępowaniu cywilnym) lub jeżeli od pisma nie uiszczono należnej opłaty, sędzia wzywa stronę, pod rygorem zwrócenia pisma, do poprawienia, uzupełnienia lub opłacenia go w terminie tygodniowym. Samo mylne oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste niedokładności nie stanowią natomiast przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go w trybie właściwym.

Jeżeli pismo wniosła osoba zamieszkała lub mająca siedzibę za granicą, która nie ma w kraju przedstawiciela, termin na uzupełnienie braków czy wniesienie opłaty powinien wynosić co najmniej miesiąc.

Jeśli strona w tym terminie nie uzupełni braków albo nie uiści opłaty pismo jest zwracane stronie i nie wywołuje żadnych skutków prawnych. W takim przypadku pozostaje ponownie wnieść pozew lub wniosek albo - jeśli nie uważamy, że zarządzenie o zwrocie było bezpodstawne - zażalenie na to zarządzenie.

Natomiast pismo poprawione lub uzupełnione w terminie wywołuje skutki od chwili jego wniesienia.

Uwaga! W niektórych przypadkach sąd zwraca pismo bez wezwania o uiszczenie opłaty. Dotyczy to pism wniesionych przez:

adwokata,
radcę prawnego,
rzecznika patentowego oraz

- nienależycie opłaconych, gdy podlegały opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu.

W terminie tygodniowym od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma strona może uiścić brakującą opłatę, wtedy pismo wywołuje skutek od daty pierwotnego wniesienia.

Gdy pismo nie zostało wniesione na formularzu

Jeżeli pismo procesowe, które powinno być wniesione na urzędowym formularzu, nie zostało wniesione na takim formularzu lub nie może otrzymać prawidłowego biegu na skutek niezachowania innych warunków formalnych, przewodniczący wzywa stronę do jego poprawienia lub uzupełnienia w terminie tygodniowym, przesyłając złożone pismo. Wezwanie powinno wskazywać wszystkie braki pisma oraz zawierać pouczenie, że w razie bezskutecznego upływu terminu lub ponownego złożenia pisma dotkniętego brakami przewodniczący zarządza zwrot pisma.

Uwaga! Sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty oraz sprzeciw od nakazu zapłaty, które powinny być złożone na formularzu, sąd odrzuca.

Powyższe zasady stosuje się odpowiednio do pism, które powinny być wniesione na elektronicznych nośnikach informatycznych.

Pamiętaj, że:

należy opłacić pozew lub wniosek,
przed wysłaniem pisma czy złożeniem go w biurze podawczym warto sprawdzić, czy zawiera ono wszelkie niezbędne elementy i czy jest podpisane,
do pisma należy załączyć jego odpisy i odpisy załączników - w liczbie odpowiadającej liczbie przeciwników procesowych lub pozostałych uczestników postępowania nieprocesowego.

Podstawa prawna: