Zasiłek rodzinny: komu przysługuje?

12.10.2012

Co to jest zasiłek rodzinny?

Zasiłek rodzinny należy do świadczeń rodzinnych, które stanowią pomoc finansową dla rodzin znajdujących się w ciężkiej sytuacji materialnej, finansowanych z budżetu państwa. Celem przyznania zasiłku rodzinnego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem dziecka, np. zakupu odzieży czy przyborów szkolnych bądź realizowanie innych uzasadnionych jego potrzeb. Z istoty zasiłku więc wynika, iż jest on nierozerwalnie związany z występowaniem dziecka w rodzinie. Nie otrzyma zatem takowego zasiłku małżeństwo bezdzietne, gdyż odpada tutaj cel na jaki zasiłek ma być wydatkowany.

Komu przysługuje zasiłek rodzinny?

Prawo do zasiłku rodzinnego przysługuje:

rodzicom - za rodziców uważa się także przysposabiających, tzw. rodzice przybrani;
jednemu z rodziców – ma to miejsce, gdy rodzic samotnie wychowuje dziecko;
opiekunowi prawnemu dziecka – jest to osoba powołana przez sąd opiekuńczy do sprawowania pieczy nad dzieckiem, niepozaostającym pod władzą rodzicielską;
opiekunowi faktycznemu dziecka – jest to osoba faktycznie opiekująca się dzieckiem, niebędąca rodzicem naturalnym, która wystąpiła z wnioskiem o zaadoptowanie tego dziecka;
osobie uczącej się – za osobę taką uznaje się osobę pełnoletnią uczącą się, która nie pozostaje na utrzymaniu rodziców (choć powinna), ponieważ rodzice nie żyją lub posiada ona zasądzone od rodziców na jej rzecz alimenty.

We wszystkich wyżej wymienionych przypadkach prawo do zasiłku rodzinnego przysługuje na dziecko, za wyjątkiem osoby uczącej się, która to zasiłek otrzymuje na częściowe pokrycie swoich własnych kosztów utrzymania. Jednakże zasiłek rodzinny przysługuje wyżej wymienionym osobom, tylko, jeżeli dziecko, które mają na utrzymaniu, nie przekroczyło jeszcze pewnego, określonego wieku. Przysługuje zatem tym osobom do czasu ukończenia przez dziecko:

18 roku życia lub
nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do 21 roku życia, albo
24 roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole (szkoła ponadpodstawowa) lub w szkole wyższej i legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności.

Dzieckiem, na które przysługuje zasiłek rodzinny jest nie tylko dziecko własne, ale również dziecko małżonka, dziecko adoptowane lub w sprawie którego toczy się postępowanie o adopcję, a także dziecko znajdujące się pod opieką prawną.

Pomimo jednak tego, iż dziecko mieści się w przepisanych granicach wiekowych zasiłek nie będzie przysługiwał, jeżeli:

dziecko przebywa w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, tj. w placówce opiekuńczo – wychowawczej, schronisku dla nieletnich, zakładzie poprawczym, zakładzie opiekuńczo – leczniczym czy w szkole wojskowej;
dziecko przebywa pod pieczą zastępczą, np. wskutek ograniczenia rodzicom władzy rodzicielskiej;
dziecko lub osoba ucząca się pozostają w związku małżeńskim;
osoba ucząca się została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie;
pełnoletnie dziecko lub osoba ucząca się jest uprawniona do zasiłku rodzinnego na własne dziecko;
osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od drugiego z rodziców dziecka, chyba że: rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje; ojciec dziecka jest nieznany; powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone; sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka;
członkowi rodziny przysługuje na dziecko zasiłek rodzinny za granicą, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Poza obywatelami polskimi mogą się o niego starać również cudzoziemcy do których stosuje się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym, przebywających na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w ustawie o cudzoziemcach, lub w związku z uzyskaniem w Rzeczpospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniajacej, jeżeli zamieszkują z członkami rodzin na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.

Świadczenia te przysługują wymienionym wyżej cudzoziemcom a także obywatelom polskim, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej przez okres zasiłkowy, w którym otrzymują świadczenia rodzinne, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Kiedy przysługuje zasiłek rodzinny?

Mając na uwadze fakt, iż zasiłek rodzinny stanowi formę pomocy finansowej dla rodzin znajdujących się w trudnym położeniu materialnym, dla ustalenia prawa do takiego zasiłku, kluczową rolę odgrywa dochód osiągany miesięcznie przez daną rodzinę. Do dochodu, który bierze się pod uwagę przy ustalaniu prawa do zasiłku wlicza się:

przychody podlegające opodatkowaniu podatkiem od osób fizycznych, pomniejszone o należny podatek, koszty uzyskania przychodu, składki na ubezpieczenie społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne, m.in. wynagrodzenie za pracę, emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkie;
dochód z działalności podlegającej opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, pomniejszone o należny podatek i składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne;
inne dochody niepodlegające opodatkowaniu, m.in. zasiłki chorobowe, alimenty na rzecz dzieci, renty i inne świadczenia z tytułu inwalidztwa wojennego.

Do dochodu natomiast nie wlicza się alimentów świadczonych na rzecz innych osób. Zasiłek rodzinny przysługuje w/w osobom uprawnionym, jeżeli dochód wszystkich członków rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza 539,00 zł (od 1 listopada 2014 roku 574,00 zł). Jeżeli jednak członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, górna granica osiąganego dochodu może być wyższa i stanowi wówczas 623,00 zł (od dnia 1 listopada 2014 roku 664,00 zł). Jeżeli rodzina lub osoba ucząca się utrzymuje się z gospodarstwa rolnego, dla ustalenia prawa do zasiłku, przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 1/12 dochodu ogłaszanego corocznie w drodze obwieszczenia przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 18 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2006 r. Nr 136, poz. 969, z późn. zm.).

Jeżeli poza gospodarstwem rolnym uzyskiwane są również inne dochody, to oczywiście się je sumuje. Podane kwoty stanowią przeciętny miesięczny dochód wszystkich członków rodziny w przeliczeniu na osobę lub dochód osoby uczącej się, uzyskany w roku kalendarzowym, poprzedzającym okres zasiłkowy (jest to okres od 1 listopada do 31 października następnego roku, na jaki ustala się prawo do zasiłku).