Kiedy wygasa umowa o pracę?
Oprócz przypadków, kiedy przez złożenie oświadczenia przez jedną lub obie strony dochodzi do rozwiązania stosunku pracy, prawo pracy zna również przypadki wygaśnięcia stosunku pracy z mocy prawa bez konieczności składania jakichkolwiek oświadczeń w razie zajścia określonego zdarzenia. Przepisy prawa pracy zawierają zamknięty katalog okoliczności, w których dochodzi do wygaśnięcia stosunku pracy. W niniejszym artykule omówione zostały wszystkie przypadki, kiedy stosunek pracy wygasa, oraz konsekwencje wygaśnięcia stosunku pracy z mocy prawa.
Przypadki, w których dochodzi do wygaśnięcia stosunku pracy wymienione zostały w Kodeksie pracy oraz w szeregu ustaw szczególnych. Do ustaw tych należy m.in.:
-
Prawo spółdzielcze,
-
ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej.
Śmierć pracownika lub śmierć pracodawcy
Stosunek pracy wygasa z dniem śmierci pracownika. Jeżeli śmierć pracownika nie jest pewna (zaginął on i brak aktu zgonu), konieczne będzie uznanie pracownika za zmarłego. Z wnioskiem o uznanie za zmarłego może wystąpić każdy, kto jest zainteresowany uznaniem za zmarłego, a więc także pracodawca.
Wszelkie prawa majątkowe wynikające ze stosunku pracy przechodzą z dniem śmierci pracownika na jego małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej. Prawa te przysługują wszystkim tym osobom w częściach równych. Przepisy te pozostają w sprzeczności z przepisami prawa spadkowego i stanowią wyjątek od ogólnej zasady prawa spadkowego, że wszelkie prawa i obowiązki z dniem śmierci przechodzą na spadkobierców zmarłego. Tak więc małżonek i inne osoby spełniające warunki do uzyskania renty rodzinnej będą jedynymi uprawnionymi do praw majątkowych wynikających ze stosunku pracy - także w sytuacji, gdy nie należą do kręgu spadkobierców po zmarłym pracowniku. Dopiero w razie, gdy zmarły pracownik nie miał małżonka oraz osób spełniających warunki do uzyskania renty rodzinnej, prawa wynikające ze stosunku pracy przechodzą na spadkobierców zmarłego pracownika.
Stosunek pracy wygasa także w przypadku śmierci pracodawcy. W związku z wygaśnięciem stosunku pracy przysługuje pracownikowi odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a w przypadku zawarcia umowy o pracę na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy - w wysokości wynagrodzenia za okres 2 tygodni. Jednakże w praktyce często się zdarza, że po objęciu spadku, zakład pracy, w którym zatrudniony był pracownik, prowadzą w dalszym ciągu spadkobiercy zmarłego pracodawcy. W takiej sytuacji dochodzi do przejęcia zakładu pracy i stosunek pracy trwa nadal. Pogląd ten znalazł potwierdzenie w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1994 r. (sygn. akt I PZP 1/94). Jest to wyjątek od zasady, że stosunek pracy wygasa z dniem śmierci pracodawcy. W praktyce dojdzie więc do wygaśnięcia stosunku pracy jedynie w sytuacji, gdy wszyscy jego spadkobiercy odrzucą spadek.
Na marginesie należy zaznaczyć, że za śmierć pracodawcy nie uważa się śmierci jednego ze wspólników spółki, w której zatrudniony jest pracownik. Przepis ten dotyczy jedynie osób fizycznych oraz przedsiębiorców będących osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą i w ramach tej działalności zatrudniającymi pracowników.
Nieobecność pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania
Umowa o pracę wygasa z upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania. Stosunek pracy może wygasnąć wcześniej, jeżeli pracodawca rozwiązał bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika. Należy jednak zaznaczyć, że tymczasowe aresztowanie nie stanowi podstawy do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Pracodawca, pomimo wygaśnięcia umowy o pracę z powodu tymczasowego aresztowania, jest obowiązany ponownie zatrudnić pracownika, jeżeli postępowanie karne zostało umorzone lub gdy zapadł wyrok uniewinniający, a pracownik zgłosił swój powrót do pracy w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia.
