Podwójne obywatelstwo i praca za granicą, czyli gdzie płacić składki ZUS – opinia prawna

Stan faktyczny

 
Mam zarejestrowaną działalność od 10 lat w Polsce i płacę podatki i ZUS. Mam również firmę w Holandii (jestem współwłaścicielem), gdzie jestem zatrudniona. Posiadam podwójne obywatelstwo. Czy muszę płacić ZUS za siebie w Polsce? Jak i gdzie mam płacić podatki?

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

• Ustawy z dnia 16 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. 2000 r., Nr 14, poz. 176),

• Konwencji z dnia 13 lutego 2002 r. między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Niderlandów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (Dz. U. 2003 r., Nr 216, poz. 2120),

  

• Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 1998 r., Nr 137, poz. 887 ze zmianami),

• Ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. 2000 r., Nr 28, poz. 353)

Punktem wyjścia dla obu zadanych przez Panią pytań jest stwierdzenie, że zgodnie z ustawą o obywatelstwie polskim (art.2), jeżeli osoba posiada obywatelstwo polskie oraz obywatelstwo innego państwa, to jest uważana za obywatela polskiego:
"Art. 2. Obywatel polski w myśl prawa polskiego nie może być równocześnie uznawany za obywatela innego państwa". Zatem w praktyce nie ma znaczenia dla polskich urzędów posiadanie przez Panią równocześnie obywatelstwa innego państwa, nie jest Pani uważana za cudzoziemca.

Opłacanie składek ZUS

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą są z tytułu prowadzonej działalności objęte obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym oraz wypadkowym. Wyznacznikiem jest prowadzenie na terytorium Rzeczypospolitej polskiej działalności gospodarczej, a z zapytania wynika, że prowadzi Pani taką działalność (nie działalność w zakresie produkcji rolnej). Ubezpieczenie w tym zakresie jest obowiązkowe, co oznacza, że przedsiębiorca podlega mu niezależnie od tego, czy jest objęty ubezpieczeniem z tytułu prowadzenia działalności w innym państwie.

Tak samo obowiązkowym ubezpieczeniem jest ubezpieczenie zdrowotne. Oznacza to, że z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej jest Pani zobowiązana płacić składki do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, niezależnie od osiąganych przez Panią zysków z tej działalności. Jeżeli zaprzestanie Pani prowadzenia działalności gospodarczej i wykreśli wpis w ewidencji działalności gospodarczej, będzie Pani mogła także wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych.
Co innego jest z ubezpieczeniami dobrowolnymi. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą ubezpieczeniem dobrowolnym jest ubezpieczenie chorobowe (warunkuje otrzymywanie zasiłku chorobowego w czasie choroby). Zatem w tym zakresie osoba prowadząca działalność gospodarczą ma możliwość wyboru i zdecydowania, czy podlegać ubezpieczeniu w tym zakresie i odprowadzać składki, czy też nie.

Zapłata podatku dochodowego od osób fizycznych

Z Pani opisu nie wynika, gdzie ma Pani miejsce zamieszkania. A jest to bodaj najważniejsza informacja przy ustalaniu kraju, w którym mają być opodatkowane Pani dochody. Zatem zakładając, że ma Pani miejsce zamieszkania w Polsce, zobowiązana jest Pani, zgodnie z brzmieniem art. 3 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych do opłacania podatków od całości swoich dochodów (czyli także od tej części, która jest uzyskiwana w Holandii) w Polsce. Natomiast zakładając, że ma Pani miejsce zamieszkania w Holandii i nie ma miejsca zamieszkania w Polsce - zgodnie z art. 3 ust. 2a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zobowiązana jest Pani do zapłaty podatku w Polsce jedynie od dochodów uzyskiwanych w Polsce.

Jednakże pomiędzy Polską i Holandią została zawarta umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, która ma zapobiec opodatkowaniu dochodów z tego samego tytułu zarówno w Polsce jak i równocześnie w Holandii. Właśnie postanowienia tej konwencji rozstrzygają, w którym Państwie dochód ma być opodatkowany. Zasadą jest, że przy opodatkowaniu dochodu odlicza się podatek zapłacony w drugim Państwie (zależnie od postanowień konwencji jeżeli dochód ma być opodatkowany w Polsce to odlicza się od niego podatek pobrany w Holandii).

Zgodnie z tą umową osobę uważa się za mającą miejsce zamieszkania w tym Państwie, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania; jeżeli ma ona stałe miejsce zamieszkania w obu Umawiających się Państwach, to uważa się, że ma ona miejsce zamieszkania w tym Państwie, z którym ma ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze (ośrodek interesów życiowych).

Zależnie od charakteru prowadzonej przez Panią działalności, jeżeli działalność prowadzona w Polsce jest to działalność o charakterze wolnego zawodu (Określenie "wolny zawód" obejmuje w szczególności samodzielnie wykonywaną działalność naukową, literacką, artystyczną, wychowawczą lub edukacyjną, jak również samodzielnie wykonywaną działalność lekarzy, prawników, inżynierów, architektów, dentystów i księgowych - ale to tylko wyliczenie przykładowe), wtedy dochód będzie opodatkowany tylko w Państwie, w którym ma Pani miejsce stałego zamieszkania chyba, że posiada Pani stałą „placówkę” w drugim Państwie w celu wykonywania swej działalności. Jeżeli posiada Pani taką „stałą placówkę” (np. gdy rodzaj działalności przez Panią prowadzonej jest taki sam w obu Państwach, wówczas dochód może być opodatkowany w drugim Państwie (tym gdzie jest położona placówka), jednak tylko w takim zakresie, w jakim może być przypisany tej stałej placówce.

Ponieważ jednak wskazuje Pani, że jest pani zatrudniona w Holandii można byłoby rozważać, czy Pani dochody są dochodami z „pracy najemnej” czy może „zysków przedsiębiorstwa”.

Zdaniem opiniującego, jeżeli działalność jest prowadzona na własny rachunek, to będzie traktowana jako „zyski przedsiębiorstwa”. Zyski przedsiębiorstwa podlegają opodatkowaniu tylko w tym Państwie, w którym przedsiębiorca mieszka, chyba że przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą w drugim Umawiającym się Państwie poprzez położony tam zakład. Jeżeli przedsiębiorstwo wykonuje działalność w ten sposób, to zyski przedsiębiorstwa mogą być opodatkowane w drugim Państwie, jednak tylko w takiej mierze, w jakiej mogą być przypisane temu zakładowi.

Natomiast zasady opodatkowania z „pracy najemnej” z tytułu otrzymanych: uposażenia, płac i innych podobnych wynagrodzeń, które osoba mająca miejsce zamieszkania w danym Państwie otrzymuje z pracy najemnej, podlegają opodatkowaniu tylko w tym Państwie, chyba że praca najemna wykonywana jest w drugim Umawiającym się Państwie. Jeżeli praca najemna jest tak wykonywana, to otrzymywane za nią wynagrodzenie może być opodatkowane w tym drugim Państwie. Jednak wynagrodzenie, jakie osoba mająca miejsce zamieszkania w Umawiającym się Państwie otrzymuje za pracę najemną, wykonywaną w drugim Umawiającym się Państwie, podlega opodatkowaniu tylko w pierwszym Państwie, jeżeli:

1. odbiorca przebywa w drugim Państwie przez okres lub okresy nieprzekraczające łącznie 183 dni podczas dwunastomiesięcznego okresu rozpoczynającego się lub kończącego w danym roku podatkowym i

2. wynagrodzenie jest wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w drugim Państwie, i

3. wynagrodzenie nie jest ponoszone przez zakład lub stałą placówkę, którą pracodawca posiada w drugim Państwie.

Jeżeli posiada Pani miejsce zamieszkania w Holandii zalecamy także zasięgnięcie porady dotyczącej prawa holenderskiego.