Czy klient ma prawo żądać wymiany towaru?
Pytanie:
"Klient (przedsiębiorca) zakupił u nas sprzęt AGD. Podczas odbioru nie zgłosił żadnych usterek/uszkodzenia towaru. Dopiero po paru dniach dostaliśmy telefon od owego klienta, który stwierdził że towar jest uszkodzony i żąda wymiany. Czy klient może w takiej sytuacji odstąpić od umowy? "
Odpowiedź prawnika: Czy klient ma prawo żądać wymiany towaru?
Niniejsza opinia prawna została sporządzona w oparciu o:
ustawę z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o
odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2000
r., Nr 22, poz. 271 z późniejszymi zmianami);
ustawę z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16, poz. 93 z
późniejszymi zmianami);
Wzięty został również pod uwagę aktualny stan orzecznictwa polskich sądów
powszechnych oraz wskazania doktryny w zakresie istotnym dla treści tej opinii.
Rozważając niniejszy stan faktyczny w pierwszej kolejności należy wskazać na art. 2
ust. 1 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę
wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, który mówi, iż konsument, który zawarł umowę
poza lokalem przedsiębiorstwa, może od niej odstąpić bez podania przyczyn, składając
stosowne oświadczenie na piśmie w terminie dziesięciu dni od zawarcia umowy. Do
zachowania tego terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem.
Jak wynika z powyższego przepisu, uprawnienie do odstąpienia od umowy może być
zrealizowane, jeżeli kupujący jest konsumentem oraz jeżeli umowa była zawarta poza
lokalem przedsiębiorstwa. Analogiczne uregulowania obowiązują w przypadku zawarcia z
konsumentem umowy na odległość.
Pojęcie konsumenta definiuje kodeks cywilny w art. 221, w którym czytamy, iż za
konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej
bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Jak czytamy w Komentarzu do Kodeksu cywilnego Część ogólna, autorzy: Księżak P.
(red.), Pyziak-Szafnicka M. (red.), Giesen B., Katner W.J., Lewaszkiewicz-Petrykowska B.,
Majda R., Michniewicz-Broda E., Pajor T., Promińska U., Robaczyński W., Serwach M.,
Świderski Z., Wojewoda M., opublikowanym w LEX 2014, kryterium najistotniejszym i
najbardziej charakterystycznym dla pojęcia konsumenta jest kryterium braku bezpośredniego
związku między dokonaną przez dany podmiot czynnością prawną a jego działalnością
gospodarczą lub zawodową. To negatywne sformułowanie można oczywiście uzupełnić,
wskazując w sposób pozytywny, z jaką sferą działań ludzkich ma się wiązać czynność prawna
o charakterze konsumenckim. Z reguły ma ona zmierzać do zaspokajania potrzeb własnych,
osobistych, „prywatnych" podmiotu, jego rodziny, domowników, także przyjaciół lub
znajomych (prezenty), ma zapewniać funkcjonowanie gospodarstwa domowego (por. wyrok
Sadu Najwyższego z dnia 26 września 2007 r., sygnatura akt IV CSK 122/07, M. Spół. 2008,
nr 1, s. 48, w którym za konsumenta uznano członka spółdzielni mieszkaniowej mającego
spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego; podobnie Sąd Apelacyny w Warszawie w
wyroku z dnia 2 sierpnia 2012 r., sygnatura akt VI ACa 346/12, LEX nr 1220715).
Pozytywne określenie pozwala niewątpliwie lepiej zobrazować naturę transakcji
konsumenckiej. Jednakże formuła negatywna o braku związku z działalnością gospodarczą
lub zawodową zachowuje swą wartość, ponieważ jest odpowiednio ogólna, a co ważniejsze –
nadaje pojęciu konsumenta cechę funkcjonalnej przeciwstawności wobec pojęcia
przedsiębiorcy. Ustawa wyraża w ten sposób myśl, że nie może być uważany za konsumenta
ktoś, kto w określonej sytuacji spełnia w istocie rolę przedsiębiorcy.
Zatem opierając się na przedstawionym w zapytaniu opisie sytuacji należy uznać, iż
kontrahent będący przedsiębiorcą nie może skorzystać z uprawnień przyznanych powyższymi
przepisami.
W tym miejscu należy wskazać, iż w stosunku do umowy sprzedaży zawieranej z
przedsiębiorcą mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o rękojmi za wady przy
sprzedaży. W szczególności o uprawnieniach kupującego mówi art. 560 § 1 kodeksu
cywilnego, który ma brzmienie: Jeżeli rzecz sprzedana ma wady, kupujący może od umowy
odstąpić albo żądać obniżenia ceny. Jednakże kupujący nie może od umowy odstąpić, jeżeli
sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na rzecz wolną od wad albo niezwłocznie
wady usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona przez
sprzedawcę lub naprawiana, chyba że wady są nieistotne.
Jak czytamy w komentarzu do art. 556-581 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks
cywilny, autor: Uliasz R., opublikowanym w LEX/el. 2013, prawo wyboru uprawnień
wynikających z rękojmi za wady fizyczne przysługuje kupującemu (C. Żuławska (w:)
Komentarz..., s. 70). W świetle stanowiska wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyroku z
dnia 15 czerwca 2005 r., sygnatura akt IV CK 786/04, wykonanie przez kupującego prawa do
odstąpienia od umowy sprzedaży spowoduje upadek tej umowy z mocą wsteczną, a co za tym
idzie – wykluczy realizację pozostałych uprawnień przysługujących kupującemu, w
szczególności roszczenia o obniżenie ceny. Jeżeli zaś kupujący przedstawi w pierwszej
kolejności roszczenie o obniżenie ceny, to nieuczynienie zadość temu roszczeniu przez
sprzedawcę nie wykluczy w przyszłości realizacji przez kupującego prawa do odstąpienia od
umowy.
Kupujący nie może skorzystać ze swojego uprawnienia do odstąpienia od umowy,
jeżeli sprzedawca rzecz wymieni lub naprawi. Dodać trzeba, że wymiana lub naprawa rzeczy
przez sprzedawcę powinna nastąpić niezwłocznie. W świetle uchwały Sądu Najwyższego z
dnia 30 grudnia 1988 r., sygnatura akt III CZP 48/88 pojęcie „niezwłocznie" należy
interpretować jako okres nieprzekraczający dwóch tygodni, wydaje się jednak, że o sposobie
rozumienia tego pojęcia powinny decydować raczej okoliczności konkretnego przypadku.
Warto pamiętać, że zasadniczo sprzedawca może tylko raz rzecz wymienić lub naprawić,
blokując w ten sposób uprawnienie kupującego do odstąpienia od umowy. Jeżeli bowiem
rzecz była już wymieniana lub naprawiana, to uprawnienie kupującego do odstąpienia od
umowy nie zostanie „unicestwione" propozycją ze strony sprzedawcy co do wymiany lub
naprawy rzeczy. Sprzedawca może jednak wielokrotnie wymieniać lub naprawiać rzecz, w
sytuacji gdy wady są nieistotne. Wydaje się, że wyłączenie uprawnienia kupującego do
odstąpienia od umowy może mieć miejsce również wtedy, gdy oświadczenie o odstąpieniu
już zostało przez kupującego złożone i dotarło do sprzedawcy (jest zatem prawnie skuteczne),
jednakże sprzedawca po tym fakcie podejmuje decyzję o naprawie lub wymianie. Co
oczywiste, naprawa lub wymiana może mieć miejsce również wtedy, gdy kupujący zgłosi fakt
ujawnienia się w rzeczy określonej wady, jednakże jeszcze nie przystępuje do realizacji
uprawnienia do odstąpienia od umowy. Wydaje się, że kupujący może od umowy odstąpić
również wtedy, gdy sprzedawca zaproponował wymianę lub naprawę rzeczy w określonym
terminie, jednakże zwleka z dokonaniem tych czynności. W świetle bowiem wyraźnego
brzmienia art. 560 § 1 zdanie drugie k.c. do unicestwienia skutku prawnego odstąpienia od
umowy prowadzi jedynie niezwłoczna wymiana lub naprawa rzeczy, a nie sama propozycja
dokonania tych czynności.
Wnioski
Reasumując powyższe rozważanie prawne należy uznać, iż przedsiębiorca może
złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy sprzedaży, jednakże jego podstawą prawną
będzie art. 560 § 1 kodeksu cywilnego. Kupujący może „unicestwić” skutki odstąpienia
niezwłocznie wymieniając rzecz wadliwą na wolną od wad bądź usuwając wady.