Podwyższenie kapitału zakładowego spółki z o.o. poprzez utworzenie nowych udziałów
Pytanie:
"Spółka posiada kapitał zakładowy w wysokości 120 000 dzielący się na 1200 udziałów po 100 zł każdy. Udziały należą do 2 wspólników - po 600 posiada każdy z nich. Spółka chce podwyższyć kapitał zakładowy do 150 000 poprzez utworzenie 300 nowych udziałów o wartości 100 zł każdy. Umowa spółki dopuszcza podwyższenie kapitału zakładowego do wartości 1 000 000 do 31 grudnia 2012 roku bez zmiany umowy spółki. Nowo ustanowione udziały zostaną objęte przez jednego z dotychczasowych wspólników. Uchwała w tej sprawie została podjęta w drodze głosowania w trakcie Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników. Czy takie podwyższenie kapitału zakładowego jest zmianą umowy spółki i wymaga uchwały w formie aktu notarialnego? Taki zarzut postawił KRS odmawiając rejestracji podwyższonego kapitału powołując się na art. 260 par 2 ksh."
Odpowiedź prawnika: Podwyższenie kapitału zakładowego spółki z o.o. poprzez utworzenie nowych udziałów
Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych zmiana umowy spółki wymaga uchwały wspólników i wpisu do rejestru. Wpis do rejestru ma charakter konstytutywny – zmiana umowy spółki następuje z chwilą wpisania tej zmiany do rejestru. Zgodnie z głosem doktryny – konstytutywny charakter wpisu zmiany umowy spółki do rejestru odnosi się zarówno do stosunków zewnętrznych (skuteczność wobec osób trzecich), jak i do stosunków wewnętrznych spółki (skuteczność pomiędzy wspólnikami oraz między nimi a spółką) [Komentarz, Mateusz Rodzynkiewicz]. Zmianą, o której mowa w § 1 art. 255, jest każda zmiana takiej umowy – zarówno merytoryczna, jak i redakcyjna. Zmianą umowy spółki jest w szczególności zmiana: firmy spółki, jej siedziby, przedmiotu działalności spółki, wysokości kapitału zakładowego (przez jego podwyższenie lub obniżenie), czasu trwania – jeśli jest on oznaczony, postanowienia, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy więcej udziałów oraz zapisu dotyczącego liczby i wartości nominalnej udziałów objętych przez wszystkich wspólników [Komentarz, Tomasz Siemiatkowski, Radosław Potrzeszcz].
Zgodnie z art. 257 jeżeli podwyższenie kapitału zakładowego następuje nie na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki przewidujących maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin podwyższenia, może ono nastąpić jedynie przez zmianę umowy spółki.
Podwyższenie kapitału zakładowego następuje przez podwyższenie wartości nominalnej udziałów istniejących lub ustanowienie nowych.
Jeżeli podwyższenie kapitału zakładowego następuje na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki, przy zachowaniu wymagań wyżej określonych, oświadczenia dotychczasowych wspólników o objęciu nowych udziałów wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności.
Oświadczenie dotychczasowego wspólnika o objęciu nowego udziału lub udziałów lub o objęciu podwyższenia wartości istniejącego udziału lub udziałów wymaga formy aktu notarialnego.
Zatem art. 257 dopuszcza podwyższenie kapitału zakładowego 'na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki', tylko wtedy, gdy przewidują one maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin podwyższenia. Chcąc wyciągnąć wnioski z tego przepisu, należy powołać się na głos doktryny. Mianowicie – z treści tego przepisu wynika:
a) brak w umowie spółki jakichkolwiek postanowień dotyczących podwyższenia jej kapitału zakładowego oznacza dla osiągnięcia tego celu konieczność zmiany umowy spółki
b) zawarcie w umowie ogólnego postanowienia o dopuszczalności podwyższenia kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki (w szczególności typu: 'podwyższenie kapitału zakładowego nie stanowi zmiany umowy spółki' bądź 'kapitał zakładowy może być podwyższony na mocy uchwały wspólników') nie jest wystarczające i podobnie jak w a) będzie wymagało zmiany umowy spółki
c) podobny skutek wywrze postanowienie umowne dopuszczające podwyższenie kapitału bez zmiany umowy spółki i określające tylko jego maksymalną wysokość albo tylko jego termin,
d) bez zmiany umowy spółki, podwyższenie kapitału zakładowego będzie możliwe tylko wtedy, gdy postanowienia umowy w tym zakresie obejmować będą obydwa elementy wymienione jednocześnie.
Podsumowując, jeżeli umowa spółki przewiduje podwyższenie kapitału zakładowego określając maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin podwyższenia to podwyższenie kapitału może nastąpić na mocy uchwały wspólników nie stanowiącej zmiany umowy spółki. Naszym zdaniem, jeżeli zostały zachowane wymagania, o których mowa wyżej to sąd rejestrowy powinien zarejestrować podwyższenie kapitału zakładowego.
W przedmiotowej sprawie, z uwagi na powołanie się na przepis art. 260 § 2 k.s.h. być może powodem odmowy wpisania podwyższenia kapitału zakładowego było nieprawidłowa treść uchwały o podwyższeniu lub błędne oświadczenie o objęciu udziałów. Konkretnie, udziały miały przysługiwać tylko jednemu ze wspólników. Zatem kwestia ta powinna zostać uregulowana w uchwale o podwyższeniu, np. „Udziały przysługują wspólnikowi XYZ”. Treść oświadczenia o objęciu udziałów powinna zostać skorelowana z treścią uchwały, tzn. oświadczenie składają tylko Ci wspólnicy, którym przysługują udziały z podwyższenia. Art. 257 § 3 zd. 2 nakazujący odpowiednie stosowanie art. 260 § 2 należy rozumieć tak, że jeżeli umowa spółki bądź uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego dokonywanego na jej podstawie (bez konieczności zmiany umowy spółki) nie stanowią inaczej, nowe udziały przysługują dotychczasowym wspólnikom proporcjonalnie w stosunku do ich dotychczasowych udziałów. Nie stosuje się natomiast art. 260 § 2 in fine, skoro zgodnie z art. 257 § 3 zd. 1 nowe udziały wymagają właśnie objęcia. Nie do przyjęcia jest także pogląd, że odpowiednie stosowanie art. 260 § 2 oznacza, że w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki bezwzględnie wiążące jest wymaganie, że nowe udziały przysługują tylko dotychczasowym wspólnikom (proporcjonalnie). Uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego, dokonywanym na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki, może równie dobrze przeznaczać nowe udziały dla nowych inwestorów albo tylko dla niektórych dotychczasowych wspólników (M. Rodzynkiewicz w: Najnowsze wydanie: Kodeks spółek handlowych. Komentarz; Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie III) ss. 1344).