Rozwód w UE

Pytanie:

Odpowiedź prawnika: Rozwód w UE

Sąd nie może przyjechać do miejsca pobytu małżonki, by przeprowadzić rozprawę czy przesłuchać ją w charakterze strony. W tym celu sąd może skorzystać z pomocy sądowej.

Naszym zdaniem do określenia sądu właściwego (dokładniej - jurysdykcji) zastosowanie znajdzie rozporządzenie Rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000. W zakresie orzeczeń dotyczących rozwodu, separacji czy unieważnienia małżeństwa, niniejsze rozporządzenie stosuje się wyłącznie do rozwiązania więzów małżeńskich i nie powinno dotyczyć zagadnień takich jak przyczyny rozwodu, skutki w zakresie prawa własności wynikające z małżeństwa czy wszelkie inne środki dodatkowe.

Zgodnie z jego art. 3 W sprawach dotyczących rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa, właściwe są sądy Państwa Członkowskiego  na którego terytorium:

1. małżonkowie zwykle zamieszkują, lub

2. małżonkowie ostatnio zwykle zamieszkiwali, jeśli jeden z nich nadal tam zamieszkuje, lub

3. pozwany zwykle zamieszkuje, lub

4. w przypadku wspólnego wniosku, którykolwiek z małżonków zwykle zamieszkuje, lub

5. składający wniosek zwykle zamieszkuje, jeśli mieszkał tam przynajmniej rok bezpośrednio przed złożeniem wniosku, lub

6. składający wniosek zwykle zamieszkuje, jeśli mieszkał tam przynajmniej sześć miesięcy bezpośrednio przed złożeniem wniosku i jest obywatelem danego Państwa Członkowskiego (albo, w przypadku Zjednoczonego Królestwa i Irlandii, ma tam "miejsce stałego zamieszkania")

- lub na którego obywatelami są oboje małżonkowie (lub, w przypadku Zjednoczonego Królestwa i Irlandii, na którego terytorium mają "miejsce stałego zamieszkania").

Wyboru dokonuje małżonek składający pozew. W związku z tym pozew został prawidłowo wytoczony, a Pani nie może żądać zmiany sądu z tego powodu, iż nie może przybyć na rozprawę. W tym celu prawo przewiduje inne instytucje, na przykład ustanowienie pełnomocnika procesowego czy pomoc sądową.

Sąd może skorzystać w celu przeprowadzenia dowodu z tzw. pomocy sądowej. W przypadku obywatela polskiego, który mieszka za granicą, sąd korzysta z pomocy polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego (art. 1133 kpc). Przesłuchanie obywatela polskiego może nastąpić w charakterze strony, świadka lub biegłego. 

Z uwagi na to, iż zamieszkuje Pani w jednym a krajów UE, należy również uwzględnić treść rozporządzenia Rady (WE) NR 1206/2001 z dnia 28 maja 2001 r. w sprawie współpracy między sądami Państw Członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych. Powyższe rozporządzenie stanowi, iż polski sąd w celu przeprowadzenia dowodu (np. z przesłuchania stron) w innym państwie członkowskim może zwrócić się o jego przeprowadzenie tego dowodu przez sąd tego państwa. Warto wskazać, iż zgodnie z art. 10 rozporządzenia  sąd wezwany (sąd państwa UE, w którym Pani mieszka) wykonuje wniosek bezzwłocznie, najpóźniej w ciągu 90 dni od jego otrzymania. Sąd wezwany, wykonuje wniosek zgodnie z prawem obowiązującym w jego Państwie Członkowskim. Sąd wzywający (tu: sąd polski), może zwrócić się o wykonanie wniosku zgodnie ze specjalną procedurą przewidzianą przez prawo jego Państwa Członkowskiego, używając w tym celu formularza A, którego wzór podany jest w załączniku. Sąd wezwany zastosuje się do takich wymogów, chyba że procedura taka jest niezgodna z prawem Państwa Członkowskiego sądu wezwanego lub występują inne poważne trudności praktyczne. Jeżeli sąd wezwany nie zastosuje się do takich wymogów na skutek jednej z powyższych przyczyn, zawiadamia o tym sąd wzywający, używając w tym celu formularza E, którego wzór podany jest w załączniku. Sąd wzywający może zwrócić się do sądu wezwanego o korzystanie z technik łączności przy przeprowadzaniu dowodów, w szczególności z możliwości wideokonferencji i telekonferencji. Sąd wezwany stosuje się do takiego wymogu sądu wzywającego, chyba że procedura taka nie jest zgodna z prawem Państwa Członkowskiego sądu wezwanego albo istnieją inne poważne trudności praktyczne. Jeżeli sąd wezwany, nie zastosuje się do takiego wymogu na skutek jednej z powyższych przyczyn, zawiadamia o tym sąd wzywający, używając w tym celu formularza E, którego wzór podany jest w załączniku. Jeżeli sąd wzywający lub sąd wezwany, nie ma dostępu do środków technicznych, określonych powyżej, sąd mający dostęp do nich, może udostępnić je na mocy wzajemnego porozumienia.

Na marginesie wskazać można, iż w związku z treścią rozporządzenia pojawił się problem, czy nadal dopuszczalne jest skorzystanie przez polski sąd z pomocy polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego (tak J. Ciszewski w Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część czwarta. Przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego. Część piąta. Sąd polubowny (arbitrażowy). Warszawa 2007 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, wydanie II) czy urzędu konsularnego czy obowiązkowo musi skorzystać z pomocy sądu państwa członkowskiego. W tym przypadku jest to jednak kwestia zupełnie uboczna.