Jaką klauzulę antykonkurencyjną można zawrzeć w umowie zlecenia?
Analiza umów cywilnoprawnych, w tym w szczególności umowy zlecenia, pokazuje, że strony bardzo często zamieszczają wśród postanowień umownych klauzulę dotyczącą zakazu konkurencji. Obowiązek powstrzymania się od działalności konkurencyjnej nałożony jest na zleceniobiorcę. Podyktowane jest to najczęściej faktem, iż w ramach wykonywania zlecenia i realizacji umowy zleceniobiorca uzyskuje dostęp do danych mających istotne znaczenie dla zleceniodawcy z punktu widzenia ochrony jego uzasadnionych interesów. Chodzi tu przede wszystkim o czyny nieuczciwej konkurencji w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. 1993 nr 47 poz. 211), ze szczególnym uwzględnieniem tajemnicy przedsiębiorstwa, czyli w myśl art. 11 ust. 4 powołanej ustawy "nieujawnionych do wiadomości publicznej informacji technicznych, technologicznych, handlowych, organizacyjnych przedsiębiorstwa lub innych informacji posiadających wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności."
Po zakończeniu wykonywania zlecenia, gdy umowa przestanie obowiązywać, zleceniodawca może obawiać się, aby jego partner nie wykorzystywał zdobytych informacji np. poprzez bezpośredni kontakt z kontrahentami, o których wiedzę pozyskał w toku wykonywania zlecenia lub świadczenie usług na rzecz podmiotów konkurencyjnych względem wcześniejszego zleceniodawcy ze szkodą dla jego interesów.
Takiemu ryzyku ma zapobiegać wprowadzenie do umowy łączącej strony zapisów dotyczących zakazu konkurencji. W pierwszej kolejności dotyczy to oczywiście okresu trwania umowy, jednak dużo większą wagę przywiązuje się do objęcia zakazem konkurencji okresu już po zakończeniu stosunku łączącego strony.
Zakaz konkurencji powiązany jest z reguły z odpowiedzialnością po stronie podmiotu zobowiązanego do jego zachowania. Za każde naruszenie klauzuli o zakazie konkurencji wprowadza się obowiązek zapłaty określonej kwoty pieniężnej, określany w umowach najczęściej jako kara umowna lub odszkodowanie.

Zakaz konkurencji nie musi mieć charakteru absolutnego, można przewidzieć przykładowo, że nawiązywanie współpracy z określonymi podmiotami lub podejmowanie określonych działań kwalifikowanych jako konkurencyjne uzależnione będzie od uzyskania uprzedniej zgody zleceniodawcy. Udzielenie takiej zgody każdorazowo zależeć będzie od rozważenia, czy konkretny przypadek nie będzie stanowił zagrożenia dla interesów zleceniodawcy. Taki mechanizm zapewnia pewien poziom elastyczności, zleceniobiorca nie jest pozbawiony możliwości dalszego świadczenia swoich usług na rzecz innych podmiotów po zakończeniu umowy, nie naraża się także na zarzut działania konkurencyjnego, natomiast wcześniejszy zleceniodawca nie traci możliwości ochrony swoich uzasadnionych interesów.
Kwestia zawarcia zakazu konkurencji w umowie zlecenia nie została uregulowana wprost w przepisach. Jako podstawę wprowadzania do umów klauzuli zakazu konkurencji wskazuje się na ogólną zasadę swobody umów z art. 353[1] Kodeksu cywilnego przewidującego, że "strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały sie właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego".
Co w razie nieustalenia odpowiedniego ekwiwalentu pieniężnego dla zobowiązanego?
Problematyczna z punktu widzenia praktyki jest kwestia zawierania w umowie klauzul o zakazie konkurencji bez jednoczesnego wprowadzenia zapisów przewidujących ekwiwalent finansowy czy formę odpłatności dla zobowiązanego do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej.
Wskazać należy, iż ocena prawna braku odpłatności za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej w przypadku umowy zlecenia stała się przedmiotem rozważań doktryny i orzecznictwa.
W odniesieniu do umów zlecenia dominuje stanowisko, że klauzula zakazu konkurencji po ustaniu umowy zlecenia bez jednoczesnego wprowadzenia odpowiedniego ekwiwalentu dla zleceniobiorcy jest nieważna. Tymczasem praktyka pokazuje, że zleceniodawcy najczęściej stosują takie właśnie zapisy bez odpowiedniego świadczenia pieniężnego dla zleceniobiorcy. Teza o nieważności takich postanowień umownych znajduje potwierdzenie w wyroku Sądu Najwyższego z 11 września 2003 r. sygn. akt III CKN 579/01, OSNC 2004/10/167. Z jego uzasadnienia wynika, iż takie "zobowiązanie nie jest ważne, gdyż narusza zasady współżycia społecznego. Nie można bowiem uznać, aby zgodne było z zasadami współżycia społecznego zobowiązanie zleceniobiorcy do niepodejmowania działalności konkurencyjnej przez trzy lata po ustaniu umowy, bez jakiegokolwiek ekwiwalentu".
Tym samym nie ma przeszkód, aby zakaz konkurencji obejmował okres po zakończeniu obowiązywania umowy zlecenia, jednak musi to się wiązać z odpowiednim ekwiwalentem oraz istotne jest także, aby precyzyjnie określić czas obwiązywania zakazu, tak aby nie naruszyć zasad współżycia społecznego.
Zleceniodawcy często nie są świadomi konsekwencji prawnych, jakie niesie ze sobą brak wprowadzenia odpowiedniego ekwiwalentu pieniężnego dla zobowiązanego do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej podmiotu. Na pierwszy rzut oka zleceniodawca zyskuje ochronę swoich interesów, jednak taka jednostronnie ukształtowana klauzula stanowi tylko pozorne zabezpieczenie. W razie sporu pomiędzy stronami dotyczącego przestrzegania zakazu konkurencji, gdy w rachubę może wchodzi dochodzenie ewentualnego odszkodowania za naruszenie tego zakazu, podmiot zobowiązany zyskuje bardzo silny argument na swoją obronę i docelowe uchylenie się od obowiązku zapłaty. Zleceniobiorca mógłby bowiem zarzucić nieważność takiego zapisu umownego w oparciu o brak wypłaconego ekwiwalentu pieniężnego za czas po zakończeniu umowy i trwania zakazu konkurencji. Zwłaszcza w sytuacji, gdyby udało mu się wykazać, że przez czas obowiązywania zakazu konkurencji pozbawiony był znacząco możliwości prowadzenia normalnej działalności gospodarczej. To już jest kwestia przedstawienia odpowiedniej argumentacji. Bez odpowiedniego ekwiwalentu pieniężnego zapis o zakazie konkurencji po zakończeniu obowiązywania umowy uznaje się za naruszający zasady współżycia społecznego. Podkreśla się bowiem, że nie może dojść do sytuacji, w której w zamian za zobowiązanie się do niepodejmowania działalności konkurencyjnej nie zostanie określone odszkodowanie/ekwiwalent/rodzaj wynagrodzenia, które powinno odpowiadać długości trwania zakazu.

Potrzebujesz porady prawnej?
Zakaz konkurencji a samozatrudnienie - opinia prawna
Stan faktyczny Od roku 2001 do marca 2006 byłam zatrudniona na stanowisku handlowca, na zasadach tzw. samozatrudnienia. Do obowiązków wynikających z umowy zlecenia należało m.in. pozyskiwanie i obsługa klientów. Wynagrodzenie otrzymywane było przeze mnie miesięcznie (...)
Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Zanim pracodawca wprowadzi umowny zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy, powinien dokładnie przemyśleć swoją decyzję, wobec którego pracownika wskazany zakaz będzie miał zastosowanie. Częstokroć zdarza się, iż pracodawcy, wprowadzają zakaz konkurencji wobec wszystkich zatrudnianych (...)
Zakaz konkurencji w umowach o pracę
Co to jest pracowniczy zakaz konkurencji? Pracowniczy zakaz konkurencji jest to zakaz prowadzenia przez pracownika działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy. Dotyczy to nie tylko prowadzenia przez pracownika odrębnej działalności gospodarczej, lecz również wykonywania pracy w ramach umowy (...)
Umowny zakaz konkurencji - opinia prawna
Stan faktyczny Jesteśmy firmą handlową zatrudniającą przedstawicieli handlowych. Zawarliśmy z nimi umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy oraz po ustaniu zatrudnienia. Chcieliśmy wiedzieć czy nasze umowy są prawidłowe tzn. czy są niepodważalne. Poza tym interesuje nas (...)
Umowa o zakazie konkurencji jako skuteczna ochrona \"know how\" pracodawcy - opinia prawna
Stan faktyczny Prowadzę firmę na swoje nazwisko, która "żyje" z opracowywania i sprzedaży nowych produktów. Część z nich jest chroniona w Urzędzie Patentowym RP, ale części rozwiązań nie jestem w stanie ten sposób zabezpieczyć. Zabezpieczenia od strony konkurencji wymagają (...)
Zakaz konkurencji wygasa z chwilą przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę
Nowe światło na interpretację przepisów o zakazie konkurencji rzuciło orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2014 r. (sygnatura akt I PK 123/14) w sprawie o zapłatę odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji obowiązującego po ustaniu stosunku pracy. Uzasadnienie wyroku na dzień (...)
Co powinna zawierać umowa o zakazie konkurencji?
W sytuacji gdy pracownik posiada szczególnie ważne informacje, które w razie ujawnienia mogłyby narazić pracodawcę na szkodę, pracodawca może zawrzeć z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. ##baner## Co powinna zawierać umowa o zakazie konkurencji? Przede (...)
Zakaz konkurencji między przedsiębiorcami - opinia prawna
Stan faktyczny Jedną z często występujących w obrocie między przedsiębiorcami umów jest umowa o podwykonawstwo. Taka umowa może być, zależnie od konkretnych okoliczności, na przykład umową o roboty budowlane, umową o dzieło, czy umową nienazwaną. Dość często umowy takie, choć zawierane (...)
Umowa o zakazie konkurencji ochroną dla pracodawcy - opinia prawna
Stan faktyczny Mamy kilku pracowników grafików. Nie chcemy, aby wykonywali prac zleconych "na własną rękę" poza naszą firma. Czy domaganie się oświadczenia od pracownika, że nie będzie podejmował obcych zleceń jest dopuszczalne prawem? Czy należy się pracownikowi (...)
Zmiany w finansowaniu służby zdrowia
Nowelizacja przepisów ma na celu podwyższenie nakładów na finansowanie ochrony zdrowia oraz reguluje kwestię przeznaczania tych środków na podwyższenie wynagrodzeń lekarzy specjalistów oraz lekarzy rezydentów. Co przewiduje ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach (...)
Jakie prawa przysługują konsumentom?
Jeśli zamierzasz sprzedawać towary lub świadczyć usługi, musisz przestrzegać praw konsumenta. Te prawa obejmują między innymi: gwarancję, rękojmię czy prawo do zwrotu towaru. Nie możesz też stosować w umowach klauzul niedozwolonych. Sprawdź, jakie prawa mają konsumenci. Kim jest (...)
Zakaz podbierania pracowników - klauzule umowne oraz ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
O klauzuli non solicitation, czyli w uproszczeniu klauzuli zakazującej przejmowania pracowników usłyszeć można np. przy okazji szeroko pojętych transakcji fuzji i przejęć (M&A). Tego typu transakcje są skomplikowanymi procesami, a ich struktura może być różna, zależnie od (...)
Co to jest umowa franchisingu?
Jakie rodzaje franchisingu wyróżnia się? Umowa franczyzy należy do kategorii tzw. umów nienazwanych, co oznacza że nie istnieją żadne przepisy prawa, które regulowałyby obowiązkową zawartość takiej umowy oraz wskazywały, które z jej postanowień mają charakter (...)
Kontrakt menedżerski - Wszystko co musisz wiedzieć
Co to jest kontrakt menedżerski? Kontrakt menedżerski - to umowa o zarząd przedsiębiorstwem. Zarządca (osoba, której powierzono zarząd) zobowiązuje się do profesjonalnego prowadzenia przedsiębiorstwa w celu osiągnięcia pewnych założonych efektów np. modernizacji przedsiębiorstwa. (...)
Kiedy mamy do czynienia z czynem nieuczciwej konkurencji?
Kiedy spotykamy się z czynem nieuczciwej konkurencji? Jeżeli mówimy o nieuczciwej konkurencji, to bierzemy pod uwagę kilka podstawowych zagadnień; a mianowicie: pojęcie przedsiębiorcy, działalności gospodarczej oraz czynu nieuczciwej konkurencji. Jeśli mamy do czynienia z czynem nieuczciwej (...)
Kiedy zaczyna obowiązywać zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy - opinia prawna
Stan faktycznyProblem dotyczy klauzuli warunkowej w "Umowie o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy i po jego zakończeniu". W punkcie dotyczącym zakazu konkurencji pracodawca zobowiązał pracownika do „powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej w czasie trwania (...)
Oświadczenia i wnioski mające wpływ na wysokość zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych
Objaśnienia podatkowe Objaśnienia podatkowe MF z 30 grudnia 2022 r. dotyczą oświadczeń i wniosków mających wpływ na wysokość zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (dalej:zaliczka lub zaliczki), które obliczają i pobierają płatnicy tego podatku. Poniżej (...)
Obowiązek wniesienia wkładu Wkładem jest określone w umowie spółki świadczenie wspólnika, do którego zobowiązuje się on w związku z uczestnictwem w spółce. Art. 3 Kodeksu spółek handlowych (dalej: KSH) wymienia wkład jako obligatoryjną postać współdziałania (...)
Ochrona przed konkurencją po ustaniu zatrudnienia
Współcześnie przedsiębiorcy coraz częściej spotykają się z ryzykiem wyszkolenia współ/pracownika, który zdobywszy odpowiednie doświadczenie i wiedzę, usamodzielnia się i nierzadko staje się bezpośrednią dla nich konkurencją. O ile w warunkach wolnorynkowych w dłuższej (...)
Obowiązywanie zakazu konkurencji - opinia prawna
Stan faktyczny Podczas podpisywania umowy o pracę podpisałem również klauzulę o zakazie konkurencji na okres 1 roku po ustaniu obowiązku pracy. Jednakże pracodawca zawarł w niej zabezpieczenie: ,, o ile Pracodawca nie oświadczy na piśmie inaczej. Po ustaniu stosunku pracy oświadczył na (...)