9.8.2012
Zespół
e-prawnik.pl
Co to jest pracowniczy zakaz konkurencji?
Pracowniczy zakaz konkurencji jest to zakaz prowadzenia przez pracownika działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy. Dotyczy to nie tylko prowadzenia przez pracownika odrębnej działalności gospodarczej, lecz również wykonywania pracy w ramach umowy o pracę lub na innej podstawie na rzecz innego pracodawcy prowadzącego taką działalność. Nakaz lojalności pracownika wobec pracodawcy wynikający ze stosunku pracy nie jest jednoznaczny z zakazem konkurencji. Dopiero zawarcie umowy o zakazie konkurencji uniemożliwia pracownikowi prowadzenie działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy.
Jakie są warunki umowy o zakazie konkurencji?
Umowa o zakazie konkurencji może występować w dwóch rodzajach – jako umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania umowy o pracę. Drugi rodzaj to umowę o zakazie konkurencji, która obowiązywała będzie po ustaniu stosunku pracy.

Umowa o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy
W przypadku zawarcia umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. W umowie nie jest konieczne określenie czasu trwania zakazu konkurencji – jest on zasadniczo wyznaczony przez czas trwania stosunku pracy.
Kodeks pracy przewiduje zawarcie odrębnej umowy o zakazie konkurencji. Oznacza to, że nie można przykładowo zawrzeć odpowiedniego punktu o zakazie konkurencji w regulaminie pracy. Każdy z pracowników musi mieć odrębną umowę o zakazie konkurencji.
Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody na zasadach określonych w Kodeksie pracy odnośnie odpowiedzialności materialnej pracownika. Oznacza to, że naruszenie zakazu konkurencji w czasie trwania stosunku pracy powinno być zawinione – pracownik, aby ponosić odpowiedzialność materialną powinien naruszyć zakaz konkurencji „ze swej winy”.
Jeżeli naruszenie zakazu konkurencji było zawinione, ale nieumyślne, to pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Natomiast, jeżeli naruszenie zakazu konkurencji było umyślne, to wówczas pracownik odpowiada za szkodę w pełnej wysokości.
Oprócz odpowiedzialności materialnej naruszenie umowy o zakazie konkurencji może skutkować również zwolnieniem w trybie natychmiastowym, jeżeli naruszenie zakazu będzie ciężkie.
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Ten rodzaj umowy o zakazie konkurencji można zawrzeć jedynie z pewną grupą pracowników, a nie z każdym z nich. Pracodawca i pracownik mogą zawrzeć tę umowę w przypadku, gdy pracownik ma dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy musi precyzować:
- okres obowiązywania zakazu oraz
- wysokość odszkodowania, które należy się pracownikowi od pracodawcy.
Zakaz konkurencji przestaje obowiązywać z upływem terminu na jaki umowa została zawarta. Jednakże zakaz konkurencji ustalony na okres po ustaniu stosunku pracy może przestać obowiązywać przed upływem terminu na jaki umowa została zawarta, w sytuacji gdy:
- ustały przyczyny uzasadniające taki zakaz np. pracodawca zaprzestał działalności której dotyczy zakaz,
- pracodawca nie wywiązuje się z obowiązku wypłaty pracownikowi odszkodowania.
Odszkodowanie przysługujące pracownikowi, nie może być niższe od 25% wynagrodzenia, które otrzymał pracownik przed ustaniem umowy o pracę, przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Odszkodowanie to może zostać wypłacone w drodze jednorazowej wypłaty lub w miesięcznych ratach.
W praktyce mogą pojawić się problemy, jeżeli w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie została określona wysokość wynagrodzenia należnego pracownikowi z tego tytułu.
Ponieważ obowiązek wypłacenia odszkodowania z tytułu zachowania zakazu konkurencji przez pracownika wynika wprost z Kodeksu pracy, to zgodnie z art. 58 Kodeksu cywilnego nieważne są czynności sprzeczne z ustawą. Prowadziłoby to do wniosku, że umowa o zakazie konkurencji, w której nie przewidziano dla pracownika odszkodowania jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej (umowy) wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Dlatego bardziej zasadny jest pogląd, że w przypadku, gdy nie przewidziano w umowie dla pracownika odszkodowania, umowa o zakazie konkurencji jest ważna, a klauzula o nieodpłatności zostaje automatycznie zastąpiona przez odszkodowanie gwarantowane w art. 101[2] § 3 k.p. (odszkodowanie w wysokości 25% wynagrodzenia). Pogląd ten wyrażony został w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2001 r. sygn. akt I PKN 742/2000).
Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody. Tutaj naprawienie szkody będzie następowało na podstawie odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu cywilnego. Zasadniczo więc pracownik będzie zobowiązany do naprawienia szkody w pełnej wysokości.
Pamiętaj, że:
- Umowa o zakazie konkurencji (zarówno w czasie trwania umowy o pracę jak i po ustaniu umowy o pracę) musi być zawarta w formie pisemnej pod rygorem jej nieważności,
- Umowa o zakazie konkurencji podlega wszelkim rygorom prawa pracy. Zastrzeganie w niej postanowień mniej korzystnych niż przewidziane przepisami prawa pracy może powodować ich nieważność.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (Dz.U. 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zmianami).

Potrzebujesz porady prawnej?
Co powinna zawierać umowa o zakazie konkurencji?
W sytuacji gdy pracownik posiada szczególnie ważne informacje, które w razie ujawnienia mogłyby narazić pracodawcę na szkodę, pracodawca może zawrzeć z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. ##baner## Co powinna zawierać umowa o zakazie konkurencji? Przede (...)
Umowny zakaz konkurencji - opinia prawna
Stan faktyczny Jesteśmy firmą handlową zatrudniającą przedstawicieli handlowych. Zawarliśmy z nimi umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy oraz po ustaniu zatrudnienia. Chcieliśmy wiedzieć czy nasze umowy są prawidłowe tzn. czy są niepodważalne. Poza tym interesuje nas (...)
Zmiany w finansowaniu służby zdrowia
Nowelizacja przepisów ma na celu podwyższenie nakładów na finansowanie ochrony zdrowia oraz reguluje kwestię przeznaczania tych środków na podwyższenie wynagrodzeń lekarzy specjalistów oraz lekarzy rezydentów. Co przewiduje ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach (...)
Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Zanim pracodawca wprowadzi umowny zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy, powinien dokładnie przemyśleć swoją decyzję, wobec którego pracownika wskazany zakaz będzie miał zastosowanie. Częstokroć zdarza się, iż pracodawcy, wprowadzają zakaz konkurencji wobec wszystkich zatrudnianych (...)
Kiedy zaczyna obowiązywać zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy - opinia prawna
Stan faktycznyProblem dotyczy klauzuli warunkowej w "Umowie o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy i po jego zakończeniu". W punkcie dotyczącym zakazu konkurencji pracodawca zobowiązał pracownika do „powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej w czasie trwania (...)
Zakaz konkurencji a samozatrudnienie - opinia prawna
Stan faktyczny Od roku 2001 do marca 2006 byłam zatrudniona na stanowisku handlowca, na zasadach tzw. samozatrudnienia. Do obowiązków wynikających z umowy zlecenia należało m.in. pozyskiwanie i obsługa klientów. Wynagrodzenie otrzymywane było przeze mnie miesięcznie (...)
Umowa o zakazie konkurencji jako skuteczna ochrona \"know how\" pracodawcy - opinia prawna
Stan faktyczny Prowadzę firmę na swoje nazwisko, która "żyje" z opracowywania i sprzedaży nowych produktów. Część z nich jest chroniona w Urzędzie Patentowym RP, ale części rozwiązań nie jestem w stanie ten sposób zabezpieczyć. Zabezpieczenia od strony konkurencji wymagają (...)
Projekt ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych
Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw, przedłożony przez minister rozwoju. Obrona polskich (...)
Jakie praktyki ograniczające konkurencję są zakazane?
Dlaczego i jak jest chroniona konkurencja? Już art. 9 ustawy - Prawo przedsiębiorców zobowiązuje ogólnie przedsiębiorców do wykonywania działalności gospodarcze zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji, poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów (...)
Umowa o zakazie konkurencji ochroną dla pracodawcy - opinia prawna
Stan faktyczny Mamy kilku pracowników grafików. Nie chcemy, aby wykonywali prac zleconych "na własną rękę" poza naszą firma. Czy domaganie się oświadczenia od pracownika, że nie będzie podejmował obcych zleceń jest dopuszczalne prawem? Czy należy się pracownikowi (...)
Klauzula zakazu konkurencji w umowie zlecenia
Jaką klauzulę antykonkurencyjną można zawrzeć w umowie zlecenia? Analiza umów cywilnoprawnych, w tym w szczególności umowy zlecenia, pokazuje, że strony bardzo często zamieszczają wśród postanowień umownych klauzulę dotyczącą zakazu konkurencji. Obowiązek powstrzymania (...)
Obrona polskich firm, miejsc pracy, kredytobiorców i samorządów Czasowa, zwiększona ochrona polskich firm – w momencie, w którym spadły ich wyceny – przed wrogim przejęciem przez inwestorów spoza UE; osłona finansowa dla samorządów; ułatwienia (...)
Z jakich rozwiązań mogą korzystać przedsiębiorcy? W okresie epidemii wywołanej COVID-19 wprowadzono instrumenty mające na celu wsparcie utrzymania działalności i miejsc pracy w przedsiębiorstwach. Sprawdź, które instrumenty wprowadzane w kolejnych tarczach antykryzysowych pozostają (...)
Obowiązywanie zakazu konkurencji - opinia prawna
Stan faktyczny Podczas podpisywania umowy o pracę podpisałem również klauzulę o zakazie konkurencji na okres 1 roku po ustaniu obowiązku pracy. Jednakże pracodawca zawarł w niej zabezpieczenie: ,, o ile Pracodawca nie oświadczy na piśmie inaczej. Po ustaniu stosunku pracy oświadczył na (...)
Jakie działania są niezgodne z regułami konkurencji?
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zakazuje praktyk ograniczających konkurencję. Reguły konkurencji są wiążące dla przedsiębiorców oraz dla osób zarządzających. Obejmują one zakaz zawierania antykonkurencyjnych porozumień (praktyki wielostronne) oraz zakaz (...)
Zakaz konkurencji wygasa z chwilą przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę
Nowe światło na interpretację przepisów o zakazie konkurencji rzuciło orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2014 r. (sygnatura akt I PK 123/14) w sprawie o zapłatę odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji obowiązującego po ustaniu stosunku pracy. Uzasadnienie wyroku na dzień (...)
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów dzieli praktyki ograniczające konkurencję na: zawieranie porozumień ograniczających wolną konkurencję, nadużywanie pozycji dominującej. Rynek właściwy Praktyką ograniczającą konkurencję jest zawieranie porozumień ograniczających konkurencję (...)
Wzmocnić przejrzystość państwa Minister Mariusz Kamiński i minister Maciej Wąsik zaprezentowali w projekt ustawy o jawności życia publicznego. Głównym celem proponowanej ustawy jest wzmocnienie transparentności polskiego państwa. Zmiany zakładają uporządkowanie obecnie istniejących (...)
Zakaz konkurencji między przedsiębiorcami - opinia prawna
Stan faktyczny Jedną z często występujących w obrocie między przedsiębiorcami umów jest umowa o podwykonawstwo. Taka umowa może być, zależnie od konkretnych okoliczności, na przykład umową o roboty budowlane, umową o dzieło, czy umową nienazwaną. Dość często umowy takie, choć zawierane (...)
Podstawowe obowiązki pracownika i pracodawcy
Prawo pracy obejmuje przepisy określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, będących stronami stosunku pracy. Prezentujermy najistotniejsze informacje dotyczące obowiązków związanych z wykonyawniem pracy w ramach stosunku pracy. Podstawowe obowiązki pracownika Zasadniczym (...)