Jednolita polityka zakupowa sektora publicznego

12.11.2021

Projekt skierowany do konsultacji

Rozwój potencjału MŚP w kluczowych dla nowoczesnej gospodarki branżach; ukierunkowanie zakupów na usługi, dostawy i roboty budowlane o istotnym znaczeniu dla interesów państwa; wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki poprzez zakup zrównoważonych, innowacyjnych i zielonych zamówień – taki cel ma mieć „Polityka zakupowa państwa” na najbliższe cztery lata, której dokument został w środę przesłany przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii do uzgodnień międzyresortowych, konsultacji publicznych i opiniowania. Polityka zakupowa państwa ma obowiązywać od 1 stycznia 2021 r.

Nowe Prawo zamówień publicznych, które weszło w życie 1 stycznia 2021 r., nakłada na rząd obowiązek przygotowania „Polityki zakupowej państwa”. Jest to dokument o charakterze średniookresowej strategii przyjmowanej przez Radę Ministrów w formie uchwały raz na 4 lata. Pierwsza Polityka zakupowa państwa obejmie lata 2022-2025.

- "Chcemy, aby zamówienia publiczne były powiązane z celami strategicznymi państwa. Tak, aby służyły nie tylko nabywaniu usług, dostaw lub robót budowlanych, ale też realizowały politykę gospodarczą i społeczną państwa" – powiedział wiceminister rozwoju i technologii Marek Niedużak.

Jak podkreślił wiceminister, Polityka zakupowa państwa będzie koncentrować się na trzech priorytetach – profesjonalizacji, rozwoju potencjału MŚP oraz zrównoważonych zamówieniach publicznych.

- "Polityka zakupowa ma pomóc zarządzać zakupami sektora publicznego w Polsce. Do tej pory zamawiający sami decydowali, jakich narzędzi używają. Powodowało to np. niewystarczające otwarcie na oczekiwania MŚP, a w konsekwencji niewykorzystanie ich potencjału oraz możliwości. Teraz będą jasne wskazówki, jak korzystać z narzędzi obecnych w nowym prawie zamówień publicznych" – wyjaśnił wiceminister. I podkreślił: - "Chcemy szerzej otwierać zamówienia publiczne dla MŚP, których zdecydowana większość to przedsiębiorcy krajowi. Dominująca pozycja MŚP na rynku zamówień publicznych przyczyni się do wzmocnienia potencjału krajowego sektora usług oraz przemysłu. Mikro, małe i średnie firmy stanowią zdecydowaną większość przedsiębiorstw w Polsce – 99,8 proc. Wśród nich najliczniejszą grupą są mikroprzedsiębiorstwa. Mimo to udział MŚP w rynku zamówień nie odpowiada ich rzeczywistemu potencjałowi".

Profesjonalizacja zamówień publicznych

Celem profesjonalizacji zamówień publicznych ma być zwiększenie ich efektywności i innowacyjności. W ten sposób chcemy:

zachęcać do udziału w zamówieniach publicznych przedsiębiorców z sektora MŚP, zwłaszcza tych otwartych na nowe technologie;
stymulować wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki i rozwoju nowych technologii, poprzez zwiększenie ilości zrównoważonych, innowacyjnych i zielonych zamówień;
bardziej efektywnie wydawać środki publiczne.

Polityka zakupowa wprowadzi szereg rekomendacji dla uczestników rynku zamówień, jak np.:

obowiązek stosowania profili zawodowych (formuła ProcurCompEu);
doskonalenie kompetencji kadr zamawiającego (narzędzia z Pzp, umiejętności miękkie, wiedza merytoryczna o przedmiocie zamówienia);
budowę portalu internetowego dla zamawiających (zbiór materiałów edukacyjnych, zaleceń i dobrych praktyk, a także moduł e-learningowy);
poprawę współpracy związanej z udzielaniem zamówień wspólnych i centralnych, z wykonawcami i organizacjami publicznymi.

Rozwój potencjału MŚP w zamówieniach publicznych

Szersza dostępność zamówień dla sektora MŚP ma zapewnić przedsiębiorcom wzrost popytu na oferowane przez nich usługi, produkty i roboty budowlane.

Większy strumień środków publicznych trafiający do sektora MŚP to także wzrost inwestycji, w tym w kapitał ludzki. To również zachęta do rozszerzania działalności gospodarczej.

Wzrost zainteresowania MŚP rynkiem zamówień publicznych będzie oznaczał dalszy wzrost konkurencyjności na rynku, a co za tym idzie otrzymywanie przez zamawiających korzystniejszych ofert. Gospodarka z kolei będzie czerpała korzyści z uwolnienia potencjału wzrostu i innowacyjności MŚP. Poza tym zamówienia publiczne dadzą większej liczbie MŚP szansę wejścia na rynek.

Polityka zakupowa wprowadza w tym zakresie szereg zaleceń dla uczestników rynku zamówień:

wskazuje działania, jakie zamawiający mają podejmować w celu zapewnienia szerszego dostępu MŚP do rynku zamówień publicznych (dzielenie zamówienia na części lub dopuszczenia składania ofert częściowych; stawiania wykonawcom proporcjonalnych wymagań, w tym proporcjonalnych wymagań finansowych; zapewnienia czasu na przygotowanie się do udziału w postępowaniu; wydłużenie czasu na złożenie oferty; udzielanie zaliczek i częściowych płatności również w umowach zawieranych na okres krótszych niż 12 miesięcy);
wsparcie merytoryczne MŚP (wdrożenie programu edukacyjno-informacyjnego dla MŚP - webinariów, szkoleń, seminariów, case study, warsztatów poświęconych zamówieniom publicznym);
mechanizm certyfikacji wykonawców;
standaryzacja dokumentów zamówienia;
wsparcie udziału MŚP w zamówieniach organizacji międzynarodowych.

Zrównoważone i innowacyjne zamówienia publiczne

Zamówienia zrównoważone, a więc innowacyjne, zielone, zdrowotne, społeczne to gwarancja wyższej jakości usług publicznych. To impuls rozwoju gospodarki i ograniczenie negatywnych skutków środowiskowych.

Wymagają jednak większego przygotowania, umiejętności i konkretnych przykładów zastosowania. Dlatego polityka zakupowa zawiera propozycje rozwiązań, które mają pomóc zamawiającym realizować ten typ zamówień:

promocja aspektów społecznych, środowiskowych, prozdrowotnych oraz innowacyjnych w zamówieniach publicznych;
promocja kalkulacji kosztów cyklu życia produktu;
powołanie zespołu ds. zielonych zamówień (będzie pełnił rolę koordynacyjną w ramach administracji rządowej w zakresie zielonych zamówień publicznych);
alokacja części budżetu na zamówienia innowacyjne (szersze wykorzystanie etykiet i norm w dokumentacji zamówienia; szersze uwzględnianie aspektów zdrowotnych; stosowanie kalkulacji kosztów cyklu życia; realizowanie procedur innowacyjnych na bazie rekomendacji NCBR; realizowanie procedury konkursu na bazie rekomendacji GovTech; przeznaczanie części budżetu na projekty innowacyjne).

Dokument zawiera także zalecenia dotyczące wykorzystania poszczególnych narzędzi i instytucji funkcjonujących już w systemie zamówień publicznych, które zmierzają do realizacji jej priorytetów. Przykładem takich narzędzi są: strategie zakupowe zamawiających, umowy ramowe, zamówienia przedkomercyjne, dynamiczny system zakupów i konkurs, podział zamówienia na części.

Działania na rzecz realizacji "Polityki zakupowej państwa"

Polityka zakupowa nie będzie ograniczać się do rekomendacji i zadań nakładanych na wszystkich zamawiających. Będzie zawierać szereg skoordynowanych działań administracji, aby wesprzeć zamawiających w realizacji wyznaczonych celów. Służyć temu będą:

budowa platformy internetowej dla uczestników rynku zamówień (będzie gromadzić materiały edukacyjne oraz zawierać moduł e-learningowy[WO3] );
szkolenia, warsztaty, konferencje;
powołanie zespołu ds. zielonych zamówień;
opracowywanie pakietów standardowych dokumentów oraz pakietów dobrych praktyk.

Czy wiesz, że…:

Zamówienia publiczne stanowią ważny sektor gospodarki.
Prawie 200 mld zł (ok. 10 % PKB) co roku państwo przeznacza na zamówienia publiczne tj. umowy odpłatne zawierane między zamawiającym a wykonawcą, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane.
Sektor MŚP (mikro, małych i średnich przedsiębiorstw) stanowi przeważającą większość przedsiębiorstw w Polsce – 99,8%.
Konsultacje nowej ustawy Prawo zamówień publicznych (Pzp) pokazały, że zamówienia publiczne zbyt rzadko powiązane były z celami strategicznymi państwa.
Celem nowego Pzp jest efektywność zamówień, ułatwienie zamawiającym procesu zakupowego i korzystania z dostępnych narzędzi i stworzenie takich warunków dla wykonawców w szczególności z sektora MŚP, żeby w postępowaniach o udzielenie zamówienia widzieli przede wszystkim szanse, a nie zagrożenia.
Zamówienia publiczne pomagają nie tylko nabywać usługi, dostawy lub roboty budowlane, ale też realizować politykę gospodarczą (np. rozwój sektora MŚP) i społeczną państwa.
W art. 21 Pzp wprowadzono podstawę prawną do cyklicznego przygotowywania Polityki zakupowej państwa (Polityki).

Czym jest "Polityka zakupowa państwa"?

To dokument o charakterze strategicznym, kierowany do administracji rządowej. Rada Ministrów przyjmuje Politykę w formie uchwały, raz na 4 lata. Pierwsza Polityka zakupowa państwa obejmuje lata 2022-2025.

Projekt Polityki opisuje system zamówień publicznych kompleksowo, w oparciu o 3 priorytety, które się uzupełniają. Te priorytety to:

Rozwój potencjału MŚP,
Profesjonalizacja,
Zrównoważone zamówienia publiczne.

Polityka ma pomóc zarządzać zakupami sektora publicznego w Polsce. Do tej pory zamawiający sami decydowali, jakich narzędzi używają ‒ teraz otrzymają wskazówki, jak korzystać z narzędzi Pzp.

Trzy priorytety ‒ wiele korzyści

1. Rozwój potencjału MŚP

jednym z priorytetów Polityki będzie wsparcie potencjału sektora MŚP, który ma istotne znacznie dla nowoczesnej gospodarki dzięki dynamice w funkcjonowaniu oraz większej skłonności do innowacji;
szerszy dostęp rynku zamówień publicznych dla MŚP oznacza:
- wzrost popytu na usługi, produkty i roboty budowlane, które oferują przedsiębiorcy,
- więcej inwestycji — także w kapitał ludzki — i zachęta, aby rozszerzać działalność gospodarczą,
- korzystniejsze oferty dla zamawiających,
większy potencjał krajowego sektora usług oraz przemysłu.

2. Profesjonalizacja

większa efektywność i innowacyjność zamówień publicznych to lepiej wydatkowane pieniądze publiczne;
lepiej przygotowane kadry zamawiającego to przejrzyste postępowanie i łatwiejszy dostęp MŚP do zamówień, szczególnie tych najbardziej otwartych na nowe technologie;
więcej zamówień zrównoważonych, innowacyjnych i zielonych to wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki i rozwój nowych technologii;
doskonalenie kompetencji kadr zamawiającego to realne oszczędności:
- obowiązek stosowania profili zawodowych (formuła ProcurCompEu),
- budowa portalu internetowego dla zamawiających (zbiór materiałów edukacyjnych, zaleceń i dobrych praktyk, a także moduł e-learningowy),
- poprawa współpracy związanej z udzielaniem zamówień wspólnych i centralnych, z wykonawcami i organizacjami publicznymi.

3. Zrównoważone i innowacyjne zamówienia publiczne

impuls rozwojowy dla MŚP;
zapewniają wyższą jakość usług publicznych;
ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko;
przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom społecznym.

Takie wyspecjalizowane zamówienia wymagają więcej przygotowań, umiejętności i praktyki. To dlatego w Polityce zakupowej państwa zawarto propozycje gotowych rozwiązań, które mają pomóc zamawiającym realizować ten typ zamówień.

Nowe zalecenia i wyzwania

Polityka zakupowa państwa to większa odpowiedzialność i nowe zadania.
Obowiązkowe stosowanie Polityki zakupowej państwa zawsze, kiedy zamówienie realizowane będzie za pomocą środków z rządowych programów lub funduszy celowych.
Większa wrażliwość na kwestie społeczne, środowiskowe, prozdrowotne w zamówieniach publicznych.
Większy budżet na zamówienia innowacyjne.
Upowszechnianie rozwiązań takich jak kalkulacja kosztów cyklu życia produktu.
Powołanie zespołu ds. zielonych zamówień.

Nowe zalecenia dotyczą też wykorzystania narzędzi i instytucji, które już funkcjonują w systemie zamówień publicznych i są przydatne w realizacji priorytetów. Wykorzystywanie ich zgodnie z zaleceniami Polityki przyczyni się do większego udziału MŚP w rynku zamówień publicznych oraz budowania ich potencjału rozwojowego. Przykładem takich narzędzi są:

podział zamówienia na części, które będą w stanie wykonać MŚP,
równomierne i dostosowane do MŚP rozkładanie ciężaru finansowania zamówienia,
strategie zakupowe zamawiających,
umowy ramowe,
zamówienia przedkomercyjne,
dynamiczny system zakupów i konkurs.

Podstrawa prawna:

ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. poz. 2019).

Materiały:

A.J.
Zespół e-prawnik.pl