11.1.2008

Zespół
e-prawnik.pl

Częstym zjawiskiem jest, iż grunty przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowania publicznego na cele publiczne pozostają własnością osób prywatnych. Nie zawsze jednakże jednostki samorządu terytorialnego posiadają środki na ich wykup. Nierzadkie są też sytuacje, gdy osoby prywatne chciałyby przyspieszyć moment wykupu ich nieruchomości, bądź wręcz przeciwnie - nie godzą się na niego. W przedmiotowym artykule przedstawiamy najczęstsze sposoby wykupu nieruchomości umożliwiające osiągnięcie celów zarówno przez jednostki samorządowe, jak i przez prywatnych właścicieli.

Jakie mamy cele publiczne?

Pojęcie celów publicznych zdefiniowane zostało w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z art. 6 wskazanej ustawy, celem publicznym jest m.in.

• wydzielanie gruntów pod drogi publiczne i drogi wodne, budowa i utrzymywanie tych dróg, obiektów i urządzeń transportu publicznego, części lotniczych lotnisk oraz służących do kierowania, kontroli, nadzoru i zabezpieczania ruchu lotniczego, w tym rejonów podejść, a także łączności publicznej i sygnalizacji,
  wydzielenie gruntów pod linie kolejowe oraz ich budowa i utrzymanie,
• budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, 
• budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania, oczyszczania i odprowadzania ścieków oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym ich składowania,
• budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska, zbiorników i innych urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę, regulacji przepływów i ochronie przed powodzią, a także regulacja i utrzymywanie wód oraz urządzeń melioracji wodnych, będących własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, 
• budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla urzędów organów władzy, administracji, sądów i prokuratur, państwowych szkół wyższych, szkół publicznych, a także publicznych: obiektów ochrony zdrowia, przedszkoli, domów opieki społecznej i placówek opiekuńczo-wychowawczych,
• budowa i utrzymywanie obiektów oraz urządzeń niezbędnych na potrzeby obronności państwa i ochrony granicy państwowej, a także do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, w tym budowa i utrzymywanie aresztów śledczych, zakładów karnych oraz zakładów dla nieletnich,
  poszukiwanie, rozpoznawanie, wydobywanie i składowanie kopalin stanowiących własność Skarbu Państwa oraz węgla brunatnego wydobywanego metodą odkrywkową.

Nabycie gruntów przeznaczonych na cele publiczne może nastąpić poprzez:

1. podział nieruchomości,
2. wykup nieruchomości przez gminę,
3. wykonanie przez gminę prawa pierwokupu,
4. wywłaszczenie.

Jak może nastąpić nabycie gruntów przeznaczonych na cele publiczne przez podział nieruchomości?

Procedurę podziału nieruchomości określają szczegółowo art. 93–98 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Podziału nieruchomości można dokonać, jeżeli jest on zgodny z ustaleniami planu miejscowego; z tym że zgodność z ustaleniami planu musi dotyczyć zarówno przeznaczenia terenu, jak i możliwości zagospodarowania wydzielonych działek gruntu.

Podziału nieruchomości dokonuje się na wniosek i koszt osoby, która ma w tym interes prawny. Do wniosku należy dołączyć dokumenty określone w art. 97 ust. 1a i 1b ww. ustawy (wskazane niżej). Szczegółowe warunki, jakim powinny odpowiadać ww. dokumenty określa Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie sposobu i trybu dokonywania podziałów nieruchomości.

Podziału nieruchomości można dokonać także z urzędu, jeżeli jest on niezbędny do realizacji celów publicznych.

Podziału nieruchomości dokonuje się na podstawie decyzji wójta, burmistrza albo prezydenta miasta zatwierdzającej podział. Z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne, działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe - z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą, z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa. Za przejęte działki gruntu przysługuje odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między właścicielem a właściwym organem. Jeżeli do takiego uzgodnienia nie dojdzie, na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego odszkodowanie ustala się i wypłaca według zasad i trybu obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości. (art. 98 ust 1 i 3 ww. ustawy).