Dla kogo zasiłek wyrównawczy?

Komu przysługuje zasiłek wyrównawczy?

Zasiłek wyrównawczy przysługuje wyłącznie ubezpieczonemu będącemu pracownikiem ze zmniejszoną sprawnością do pracy, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej w celu adaptacji bądź przyuczenia do określonej pracy.

Jeśli konieczność poddania się rehabilitacji zawodowej spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, to pracownikowi przysługuje zasiłek wyrównawczy z ubezpieczenia wypadkowego; w pozostałych przypadkach przysługuje zasiłek wyrównawczy z ubezpieczenia chorobowego.

Rehabilitacja zawodowa jest prowadzona w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej bądź u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy.

Prawo do zasiłku wyrównawczego przysługuje zatem jedynie ubezpieczonym, którzy są pracownikami. Zasiłek otrzymują osoby, których miesięczne wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej w zakładowym bądź międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej. Prawo do zasiłku wyrównawczego przysługuje również pracownikom, którzy w wyniku zmian w stanie zdrowia zostali przesunięci u tego samego pracodawcy na inne stanowisko, dostosowane do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy. O potrzebie przeprowadzenia rehabilitacji zawodowej orzeka wojewódzki ośrodek medycyny pracy lub lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zasiłek wyrównawczy przysługuje na okres rehabilitacji zawodowej, nie dłużej jednak niż przez 24 miesiące. Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy lub jeżeli z uwagi na stan zdrowia pracownika dalsza rehabilitacja jest niecelowa.
Zasiłek wyrównawczy stanowi, co do zasady, różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem wypłacanym za okres 12 ostatnich miesięcy kalendarzowych a miesięcznym wynagrodzeniem osiągniętym za pracę w warunkach rehabilitacji zawodowej.

Kiedy przysługuje zasiłek wyrównawczy?

Prawo do zasiłku wyrównawczego powstaje od dnia, w którym pracownik podjął rehabilitację. Zasiłek wyrównawczy przysługuje przez okres rehabilitacji zawodowej, nie dłużej jednak niż przez 24 miesiące.

Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy bądź nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje za okresy:

  • niezdolności do pracy z powodu choroby,
  • sprawowania opieki,
  • pobierania zasiłku macierzyńskiego,
  • nieobecności w pracy z innych przyczyn, za które pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia.

Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje:

  • z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy, nie później jednak niż po 24 miesiącach od dnia, w którym ubezpieczony będący pracownikiem podjął rehabilitację,
  • jeśli z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego będącego pracownikiem rehabilitacja zawodowa stała się niecelowa.

Zasiłek wyrównawczy z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługuje w razie, gdy:

  • wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,
  • ubezpieczony, będąc w stanie nietrzeźwości albo pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku,
  • ubezpieczony odmówił bez uzasadnionej przyczyny poddania się badaniu w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych albo przez swoje zachowanie uniemożliwił przeprowadzenie takiego badania.

Ile wynosi zasiłek wyrównawczy?

Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających rehabilitację a wynagrodzeniem miesięcznym osiąganym podczas pracy z obniżonym wynagrodzeniem.

Jeśli ubezpieczony będący pracownikiem przepracował tylko część miesiąca wskutek nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych, to zasiłek wyrównawczy za ten miesiąc przysługuje w wysokości różnicy między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem, zmniejszonym o jedną trzydziestą (1/30) część za każdy dzień tej nieobecności, a wynagrodzeniem osiągniętym w tym miesiącu.

Jakie dokumenty są potrzebne, aby ubiegać się o zasiłek?

Do przyznania i wypłaty zasiłku wyrównawczego z ubezpieczenia chorobowego niezbędne są następujące dokumenty:

  • orzeczenie lekarza orzecznika ZUS albo lekarza wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy o potrzebie poddania się rehabilitacji zawodowej,
  • zaświadczenie pracodawcy albo zakładowego lub międzyzakładowego ośrodka rehabilitacji zawodowej o okresie rehabilitacji zawodowej lub przyuczenia do określonej pracy,
  • zaświadczenie płatnika składek wystawione na druku ZUS Z-3,
  • zaświadczenie pracodawcy albo zakładowego lub międzyzakładowego ośrodka rehabilitacji zawodowej o wysokości miesięcznego wynagrodzenia osiągniętego podczas rehabilitacji zawodowej lub przyuczenia do określonej pracy.

Z kolei do wypłaty zasiłku wyrównawczego z ubezpieczenia wypadkowego niezbędne są następujące dokumenty:

  • orzeczenie lekarza orzecznika ZUS albo lekarza wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy o potrzebie poddania się rehabilitacji zawodowej,
  • zaświadczenie pracodawcy albo zakładowego lub międzyzakładowego ośrodka rehabilitacji zawodowej o okresie rehabilitacji zawodowej lub przyuczenia do określonej pracy,
  • zaświadczenie płatnika składek wystawione na druku ZUS Z-3,
  • zaświadczenie pracodawcy albo zakładowego lub międzyzakładowego ośrodka rehabilitacji zawodowej o wysokości miesięcznego wynagrodzenia osiągniętego podczas rehabilitacji zawodowej lub przyuczenia do określonej pracy,
  • protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, jeżeli konieczność poddania się rehabilitacji zawodowej została spowodowana wypadkiem przy pracy,
  • decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej wydana przez inspektora sanitarnego, jeżeli konieczność poddania się rehabilitacji zawodowej została spowodowana chorobą zawodową.

Jaka jest podstawa wymiaru zasiłku wyrównawczego?

Wynagrodzenie miesięczne

Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone:

  1. za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolności do pracy albo
  2. za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia.

Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przysługującego pracownikowi przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe lub odpowiednio wypadkowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne.

Jeśli niezdolność do pracy powstała przed upływem pierwszego miesiąca kalendarzowego zatrudnienia (w pierwszym miesiącu ubezpieczenia bądź w drugim, gdy pierwszy miesiąc ubezpieczenia jest niepełny), to do podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się:

  • wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie nawiązującym stosunek pracy, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości (wynagrodzenie określone w stawce godzinowej traktuje się jak wynagrodzenie stałe),
  • wynagrodzenie, które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy, jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie zmienne.

Wynagrodzenie miesięczne zmienne, które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował cały miesiąc, ustala się:

  • poprzez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni, w których zostało ono  osiągnięte i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownik był obowiązany przepracować w danym miesiącu - jeżeli przepracował choćby jeden dzień,
  • przyjmując kwotę zmiennych składników wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości wypłaconej za ten miesiąc pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku w zakładzie pracy, w którym przysługuje zasiłek chorobowy - jeżeli pracownik nie osiągnął w danym  miesiącu żadnego wynagrodzenia.

Do podstawy wymiaru zasiłku wyrównawczego przyjmuje się wynagrodzenie uzyskane przez pracownika u płatnika składek w okresie ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek wyrównawczy. W razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę w trybie określonym w art. 23[1] Kodeksu pracy, podstawę wymiaru zasiłku wyrównawczego ustala się na podstawie wynagrodzenia uzyskanego u poprzedniego i aktualnego płatnika składek. W pozostałych przypadkach, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie uzyskane wyłącznie u aktualnego płatnika składek.

Jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmowane jest do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku, pracownik nie osiągnął pełnego wynagrodzenia z przyczyn usprawiedliwionych, to przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku:

  • wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę  obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy,
  • przyjmuje się - po uzupełnieniu - wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy.

Jeśli pracownik w każdym miesiącu przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy z przyczyn usprawiedliwionych, to przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględnia się wynagrodzenie za wszystkie miesiące, uzupełnione do pełnej wysokości.

W razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu nawiązującego stosunek pracy polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy. Zasada ta jest stosowana w przypadku, gdy zmiana wymiaru czasu pracy nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy albo w miesiącach poprzedzających.

Składniki wynagrodzenia przysługujące za okres dłuższe niż miesiąc

Poza składnikami przysługującymi za okresy miesięczne, w podstawie wymiaru zasiłku uwzględnia się składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc. Kwartalne składniki wynagrodzenia uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku w wysokości 1/12 kwot wypłaconych pracownikowi za cztery kwartały kalendarzowe poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy roczne, uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku wyrównawczego w wysokości stanowiącej 1/12 kwoty wypłaconej pracownikowi za rok kalendarzowy poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Jeśli w okresie, z którego ustala się podstawę wymiaru zasiłku wyrównawczego, niektóre składniki wynagrodzenia (np. premie) wypłacone zostały zaliczkowo, to do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się te składniki w wysokości wypłaconej zaliczkowo, a  po ich wyrównaniu podstawę wymiaru zasiłku przelicza się, uwzględniając te składniki i wyrównuje wysokość zasiłku.

Jeżeli jednak składniki wynagrodzenia, uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku przysługują, ale nie zostały wypłacone do czasu ostatecznego sporządzenia listy wypłat zasiłków chorobowych, to do podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się te składniki w wysokości wypłaconej za  poprzednie okresy. W tym przypadku podstawy wymiaru zasiłku nie przelicza się ponownie.

Do składników wynagrodzenia przysługujących za okresy dłuższe niż miesiąc (np. kwartalnych, rocznych), zmniejszanych proporcjonalnie w związku z usprawiedliwioną nieobecnością w pracy w okresie, za który są wypłacane, stosuje się zasadę uzupełnienia według wyżej podanych reguł dot. składników za okresy miesięczne. Jeśli składniki te są zmniejszane z tytułu usprawiedliwionej nieobecności w pracy ale nie w sposób proporcjonalny, to są one uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku w kwocie faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania.

Jakie składniki wynagrodzenia nie są uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku?

W podstawie wymiaru zasiłku przysługującego w czasie trwania ubezpieczenia nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo (wypłacanych) za okres pobierania zasiłku. Składniki te uwzględnia się jednak w podstawie wymiaru zasiłku przysługującego za okres po ustaniu zatrudnienia.

W przypadku braku postanowień o zachowywaniu prawa do składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku, uznaje się, że składnik wynagrodzenia nie przysługuje za okres pobierania zasiłku i powinien być przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru. Jeśli jednak, pomimo braku odpowiednich postanowień w przepisach płacowych lub umowach o pracę, pracodawca udokumentuje, że składnik wynagrodzenia jest pracownikowi wypłacany za okres pobierania zasiłku, to składnika tego nie uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku.

Jeżeli pracownikowi przyznano składnik wynagrodzenia tylko do określonego terminu (np. dodatek służbowy), to przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględnia się ten składnik jedynie za okres przypadający do tego terminu. Po upływie tegoż terminu, mimo nadal trwającej niezdolności do pracy, składnik ten wyłącza się z podstawy wymiaru zasiłku. Zasada ta ma zastosowanie m.in. do wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia czy innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia albo umowy o dzieło, z pracodawcą, z którym osoba wykonująca umowę pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Wynagrodzenie z tego tytułu uwzględniane jest w podstawie wymiaru zasiłku w kwocie faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się wynagrodzenie z tytułu kolejnych umów trwających bez przerwy albo gdy przerwa między umowami przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, albo gdy umowy zawierane są na nakładające się okresy.

Minimalna i maksymalna podstawa wymiaru zasiłku

Dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy podstawa wymiaru nie może być niższa od odpowiedniej do stażu pracy kwoty minimalnego wynagrodzenia, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tego wynagrodzenia.

Przerwy w pobieraniu zasiłku i podstawa wymiaru zasiłku

Podstawy  wymiaru zasiłku przysługującego u tego samego pracodawcy nie oblicza się na nowo, jeśli w pobieraniu wynagrodzenia za okres choroby i zasiłków nie było przerwy lub przerwa trwała krócej niż 3 miesiące kalendarzowe. Wyjątkiem jest przypadek, gdy między poszczególnymi okresami pobierania zasiłków nastąpiła zmiana wymiaru czasu pracy.

Kto jest płatnikiem zasiłku wyrównawczego?

Prawo do zasiłków ustalają, a także zasiłki te wypłacają:

  1. płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych – swoim ubezpieczonym w czasie trwania ubezpieczenia,
  2. oddziały ZUS:
  • ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych,
  • ubezpieczonym prowadzącym działalność pozarolniczą i osobom z nimi współpracującym,
  • ubezpieczonym będącym duchownymi,
  • osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia,
  • ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego.
Liczbę ubezpieczonych ustala się na rok kalendarzowy według stanu na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego, a w stosunku do płatników składek, którzy na ten dzień nie zgłaszali nikogo do ubezpieczenia chorobowego – według stanu na pierwszy miesiąc, w którym dokonali takiego zgłoszenia.

W liczbie ubezpieczonych  uwzględnia się:

  1. pracowników (w tym też uczniów),
  2. podlegające ubezpieczeniu chorobowemu osoby wykonujące pracę nakładczą,
  3. podlegające ubezpieczeniu chorobowemu osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące,
  4. podlegające ubezpieczeniu chorobowemu osoby prowadzące działalność pozarolniczą oraz osoby z nimi współpracujące.

W liczbie tej nie uwzględnia się natomiast osób przebywających na urlopach wychowawczych i bezpłatnych, a także duchownych podlegających ubezpieczeniu chorobowemu.

Kiedy roszczenie o wypłatę zasiłku się przedawnia?

Roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje.

Jeśli niezgłoszenie roszczenia o wypłatę zasiłku nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej, termin 6 miesięcy liczy się od dnia, w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia.

Jeżeli niewypłacenie zasiłku w całości lub w części było następstwem błędu płatnika składek zobowiązanego do wypłaty zasiłku albo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, to roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 3 lat.

Kto decyduje w sprawie przyznania zasiłku?

Decyzje w sprawie zasiłku wydaje oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. O wydanie w tej sprawie decyzji przez oddział ZUS może wystąpić płatnik składek, ubezpieczony bądź osoba uprawniona.

Od decyzji oddziału ZUS przysługuje odwołanie do Sądu Rejonowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w terminie 1 miesiąca od dnia doręczenia decyzji.

Odwołanie od decyzji wnosi się do oddziału ZUS na piśmie lub do protokołu sporządzonego przez ten oddział.

 


A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika