17.8.2012
Zespół
e-prawnik.pl
Majątek wspólny małżonków rządzi się swoimi prawami. Wspólność majątkowa może jednak ustać - czy to na skutek umowy notarialnej, orzeczenia sądu, czy wreszcie rozwodu lub separacji. Powstaje wtedy pytanie: czy można tym majątkiem rozporządzać - coś sprzedać, darować?
Rozporządzenie udziałem w całym majątku
Jak wiadomo, we wspólności majątkowej małżeńskiej nie ma udziałów (nie można np. powiedzieć, że żona ma 1/2 udziału w majątku wspólnym). Kiedy wspólność ta ustaje, udziały się pojawiają. Nie znaczy to jednak, że wspólność majątkowa staje się "zwykłą" współwłasnością ułamkową, choć jest do niej bardzo podobna. Stosuje się tu przepisy zarówno Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 46 k.r.o.), jak i Kodeksu cywilnego odnośnie wspólności majątku spadkowego (art. 1035 - 1036 k.c.) oraz współwłasności (art. 197 - 221 k.c.).
Z prawnego punktu widzenia każdy z (byłych) małżonków ma udział zarówno w całości majątku, jak i w każdym z przedmiotów z osobna. W związku z tym możliwe jest rozporządzenie (sprzedaż, darowizna itd.) całym udziałem w majątku wspólnym - a więc nie udziału w poszczególnych przedmiotach, ale właśnie udziału w całym majątku; można by pokusić się stwierdzenie, że ktoś sprzedaje nie tyle przedmioty, co swoją "sytuację majątkową", w którą wstąpi nabywca. Umowa zbycia udziału w całym majątku musi być zawarta w formie aktu notarialnego.
Rozporządzenie rzeczami należącymi do majątku
Znacznie częściej będzie jednak dochodzić do sprzedaży (darowizny itp.) nie całego udziału w majątku, lecz poszczególnych przedmiotów majątkowych (w tym np. nieruchomości). Jak to zwykle bywa, najprostsza sytuacja występuje wtedy, gdy (byli) małżonkowie są zgodni. Nie ma wtedy żadnych szczególnych reguł, tyle tylko, że oboje występują jako strona umowy.
Niestety stosunki między (byłymi) małżonkami nie zawsze umożliwiają dojście do porozumienia. W takim wypadku pozostaje zwrócić się do sądu (art. 199 k.c.). Sąd powinien mieć na uwadze cel zamierzonej czynności oraz interes małżonków i ich wspólnych dzieci. Sprawa toczy się w trybie postępowania nieprocesowego, a więc do sądu kierujemy wniosek (nie zaś pozew), w którym należy uzasadnić, dlaczego rozporządzenie rzeczą, mimo braku zgody (byłego) współmałżonka, jest celowe.
Rozporządzenie rzeczą bez zgody (byłego) małżonka albo orzeczenia sądu jest co do zasady bezwzględnie nieważne. Takiej czynności nie można nawet potwierdzić. Jak to jednak w prawie bywa, od tej zasady istnieją wyjątki. W przypadku nieruchomości zadziałać może rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych, a w przypadku rzeczy ruchomych - art. 169 k.c. (jedynie w granicach ochrony osób trzecich działających w dobrej wierze). W efekcie nabywca stanie się jednak właścicielem rzeczy.
Ten z (byłych) małżonków, który rzeczą rozporządził, powinien w takiej sytuacji rozliczyć się z drugim z (byłych) małżonków z uzyskanej korzyści. Powinno to nastąpić najpóźniej w postępowaniu o podział majątku wspólnego.
Rozporządzenie udziałem w rzeczy
Można wreszcie rozporządzić udziałem w jakiejś konkretnej rzeczy. Tu jednak także - co do zasady - potrzebna jest zgoda drugiego (byłego) małżonka. Gdy takiej zgody brak, wtedy rozporządzenie jest bezskuteczne o tyle, o ile narusza uprawnienia wynikające z przepisów o podziale majątku wspólnego.
Przykład:
-
Jan Kowalski i Anna Kowalska są w stanie separacji. Zaraz po ślubie nabyli samochód. Teraz Jan Kowalski postanowił darować udział w tym samochodzie swojemu siostrzeńcowi, ale nie ma zamiaru pytać o zgodę żony. Gdyby przy podziale majątku wspólnego sąd przyznał cały samochód Janowi Kowalskiemu - darowizna byłaby w pełni skuteczna. Gdyby jednak przyznał go Annie Kowalskiej, to wcześniejsza darowizna naruszałaby jej uprawnienia wynikające z podziału majątku (bo powinna dostać cały samochód, a nie tylko udział w nim), więc byłaby względem niej bezskuteczna. Sąd traktowałby samochód tak, jakby darowizny nigdy nie było. Siostrzeniec miałby co najwyżej roszczenia z rękojmi w związku z wadą prawną.
Podstawa prawna:
-
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami);
-
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami)
Potrzebujesz porady prawnej?
Jak małżonkowie mogą wpływać na skład majątku wspólnego w trakcie trwania wspólności?
Wszystkie sytuacje opisane w niniejszym artykule nie dotyczą bezpośrednio samego podziału majątku wspólnego. Mimo to, czynności takie, jak zarząd majątkiem wspólnym czy zaciąganie zobowiązań, mogą wpłynąć na kształt tego majątku - zarówno poprzez jego zwiększenie, (...)
Intercyza - stan prawny obowiązujący od 20 stycznia 2005 r.
Co to jest intercyza i dlaczego decydujemy się na jej zawarcie? Intercyza jest to majątkowa umowa małżeńska, na mocy której małżonkowie dokonują wyboru ustroju majątkowego jaki będzie regulował ich stosunki majątkowe w trakcie trwania małżeństwa. Panujący między małżonkami (...)
Jaka część majątku wspólnego nie podlega podziałowi po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej?
W zasadzie majątek wspólny małżonków będzie stanowił przedmiot podziału. Nie podlega natomiast podziałowi majątek osobisty każdego z małżonków. Czy majątek, który stanowi współwłasność małżonków w częściach ułamkowych, podlega podziałowi? Nie (...)
Kiedy wdowcy mają prawo do renty rodzinnej?
Warunkiem nabycia prawa do renty rodzinnej przez wdowę (wdowca) jest, poza spełnieniem przesłanek określonych w art. 70 ust. 1 i 2 ustawy 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pozostawanie przez małżonków do dnia śmierci jednego z nich w (...)
Jak zmniejszyć koszty podziału wspólnego majątku - opinia prawna
Stan faktyczny Planujemy złożyć pozew o rozwód bez orzekania o winie stron. W zakresie majątku myślimy o tym, że strony dokonają pomiędzy sobą faktycznego podziału majątku dorobkowego, poza postępowaniem sądowym (chyba, że podział majątku w sądzie przyniesie znaczną minimalizację (...)
Stan faktyczny Zamierzam wystąpić o rozwód z orzeczeniem winy żony, na co ona się nie zgadza. Żona od 1,5 roku utrzymuje kontakty z innym mężczyzną (systematyczne spotkania, niekiedy wspólne wyjazdy z noclegami, setki rozmów i SMS-ów miesięcznie, o czym świadczą (...)
Czy dochód z najmu to mój majątek odrębny, czy wspólny z żoną? – opinia prawna
Stan faktyczny W roku 2002 wykupiłem mieszkanie komunalne, którego byłem głównym najemcą, będąc w związku małżeńskim 50% zapłaciłem gotówką, resztę spłacam w 5 rocznych ratach – zostało mi jeszcze 3 raty. Tak więc na dzisiaj mam „zapłacone” za 70% wartości (...)
Rozdzielność majątkowa na żądanie wierzyciela małżonka
Zgodnie Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, rozdzielność majątkowa może być wprowadzona albo przez umowę majątkową małżeńską (często zwaną intercyzą), albo na mocy orzeczenia sądu. Do dnia 20 stycznia 2008 roku w obu tych przypadkach do ustanowienia rozdzielności zawsze potrzebna była (...)
Podział majątku spadkowego a prawa małżonki zmarłego - opinia prawna
Stan faktyczny Interesuje mnie skład i podział majątku spadkowego. Co wchodzi w masę spadkową? Czy do spadku należą np. telewizor, sprzęt elektroniczny, meble, sprzęt AGD? Spadkobiercami są żona oraz troje dzieci w wieku 39, 37 oraz 34 lat. Ile należy się poszczególnym (...)
Rewolucyjne zmiany w regulacjach majątków małżonków!
Pomimo tego, iż stosunki rodzinne wydają się być tymi, które przede wszystkim powinny cechować się stabilnością i w tym zakresie czasem konieczne są zmiany, czy też modyfikacje. Zawsze celem jest oczywiście dostosowywanie przepisów do realiów społecznych. Tak też (...)
Treść i forma testamentów szczególnych
Testament jest formą rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci. Przepisy kodeksu cywilnego przewidują w sumie pięć rodzajów testamentu, w tym trzy z nich to testamenty szczególne. Testamenty szczególne mogą być sporządzane, o ile zaistnieją wyjątkowe okoliczności, (...)
Kiedy można podzielić majątek wspólny małżonków?
Możliwość dokonania podziału, czyli ustanie wspólności majątkowej Powszechnie uważa się, że podział majątku wspólnego może zostać dokonany dopiero po rozwodzie lub separacji. To błędne przekonanie wynika z powszechności wspólności majątkowej jako podstawowego (...)
Jakie przepisy należy stosować? Celem obszernej ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych jest generalna obniżka opłat sądowych. Wspomniana ustawa zastąpiła dotychczasową ustawę z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Koszty (...)
Nierówne udziały w majątku dorobkowym małżeńskim
Ustrój wspólności majątkowej Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego, co do zasady między małżonkami powstaje ustrój wspólności majątkowej. Wspólność majątkowa małżeńska w okresie jej funkcjonowania między małżonkami jest wspólnością bez (...)
Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r.Prawo działalności gospodarczej.Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczejDefinicja działalności gospodarczejDziałalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz (...)
Kasa mieszkaniowa sposobem na mieszkanie
Kasa mieszkaniowa to jeden ze sposobów uzyskania środków pieniężnych na planowaną inwestycję mieszkaniową. Kasa Mieszkaniowa jest działalnością banku, polegającą na prowadzeniu rachunków oszczędnościowo - kredytowych dla klientów indywidualnych i udzielaniu kredytów kontraktowych przeznaczonych (...)
Nowe koszty sądowe w rozmaitych sprawach cywilnych!
Jakie przepisy należy stosować? Celem obszernej ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych jest generalna obniżka opłat sądowych. Niektóre jednak sprawy podrożeją. Nowe przepisy zaczną obowiązywać od 2 marca 2006 r. Warto sprawdzić, na wszczynanie jakich (...)
Obowiązek alimentacyjny. Od kogo możesz żądać środków utrzymania bądź wychowania?
Na czym polega obowiązek alimentacyjny? Przez obowiązek alimentacyjny należy rozumieć dostarczanie niezbędnych środków utrzymania osobie, która nie jest w stanie ich samodzielnie zdobyć, a w przypadku dzieci i młodzieży, także środków wychowania. Na środki utrzymania (...)
Rozszerzenie wspólności majątkowej małżeńskiej
Jednym z rodzajów modyfikacji małżeńskiej wspólności majątkowej w drodze umowy jest możliwość jej rozszerzenia na składniki należące do majątku osobistego małżonków. W niektórych jednak przypadkach zawarcie takiej umowy nie jest dopuszczalne. Na czym polega (...)
Prawa i obowiązki różnych podmiotów po dokonaniu podziału majątku wspólnego małżonków
Podział majątku wspólnego ma na celu definitywne rozliczenie majątkowe małżonków (byłych małżonków), po ustaniu między nimi wspólności majątkowej. Uczestnicy postępowania działowego będą jednak często zmuszeni do dokonania dodatkowych czynności, które (...)
