13.5.2013
Zespół
e-prawnik.pl
Jakie przestępstwa ścigane są na wniosek pokrzywdzonego?
Niektóre przestępstwa ścigane są na wniosek pokrzywdzonego. Są to tzw. przestępstwa wnioskowe. Należy do nich m.in. groźba bezprawna lub kradzież popełniona na rzecz osoby najbliższej, np. kradzież rzeczy rodzicom czy małżonkowi. Przestępstw wnioskowych nie należy utożsamiać z przestępstwami ściganymi z oskarżenia prywatnego.
W przypadku przestępstw wnioskowych po złożeniu wniosku postępowanie toczy się tak samo, jak w przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego (a zatem potrzebne jest przeprowadzenie postępowania przygotowawczego, zaś akt oskarżenia wnosi oskarżyciel publiczny, a nie sam pokrzywdzony). Jednakże bez takiego wniosku postępowanie nie może się toczyć. To zatem od decyzji pokrzywdzonego zależy, czy sprawca będzie ścigany, czy też nie.
|
Najważniejsze przestępstwa ścigane na wniosek:
|
Jak składa się wniosek o ściganie?
Wniosek o ściganie należy złożyć do organu ścigania. Najczęściej będzie on składany razem z zawiadomieniem o przestępstwie lub w trakcie przesłuchania i może nawet zostać wciągnięty do jednego protokołu, z którego jednak powinno wyraźnie wynikać, iż pokrzywdzony żąda ścigania sprawcy. Pokrzywdzony powinien być pouczony o możliwości złożenia wniosku.
Jeżeli o przestępstwie zawiadomi inna osoba niż pokrzywdzony, organy ścigania mają obowiązek pojąć kroki w celu ustalenia, czy wniosek będzie złożony, czy też nie. Pokrzywdzony zostanie zatem wezwany do złożenia oświadczenia, czy taki wniosek składa. Podobnie będzie, gdy postępowanie zostanie już wszczęte i w jego toku okaże się, że przestępstwo jest ścigane na wniosek (np. doszło do kradzieży, wszczęte zostało postępowanie, a potem się okazało, że rzecz ukradł syn pokrzywdzonego).
Wniosek o ściganie może być złożony na piśmie, np. razem z zawiadomieniem o popełnieniu przestępstwa lub też na wezwanie prokuratora, by pokrzywdzony się oświadczył, czy składa wniosek. Należy zwrócić uwagę na wymogi pism procesowych w postępowaniu karnym.
Czy wniosek obejmuje wszystkich sprawców przestępstwa?
Jeżeli przestępstwo popełniło kilka osób, to wniosek obejmie ich wszystkich, nawet jeśli pokrzywdzony wiedział tylko o niektórych i tylko o nich zawiadomił organy ścigania. Jest to tzw. niepodzielność podmiotowa wniosku. Pokrzywdzony nie może też wybrać, kto będzie ścigany, a kto nie. O tym także pokrzywdzonego mają obowiązek pouczyć organy ścigania.
Przykład:
-
Janowi Kowalskiemu skradziono traktor. Zgłosił on zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa i jako sprawcę wskazał Krzysztofa Nowaka. W toku postępowania Policja ustaliła, że Krzysztofowi Nowakowi pomagał w popełnieniu przestępstwa Piotr Nowak. Jan Kowalski zna Piotra Nowaka i z pewnych względów nie chciałby, by był on ścigany. Jednakże jego wniosek obejmuje obu współsprawców i wobec obu będzie się toczyło postępowanie.
Wyjątek dotyczy osób najbliższych – tu potrzebny jest osobny wniosek.
Przykład:
-
Janowi Kowalskiemu skradziono samochód.
Jako sprawcę wskazał on Krzysztofa Nowaka. Wszczęte zostało dochodzenie. Po kilku dniach okazało się, że samochód ukradło dwóch sprawców, a drugim był wnuk Jana Kowalskiego, Paweł Kowalski. W tej sytuacji, by móc prowadzić postępowanie wobec Pawła Kowalskiego, organy ścigania muszą uzyskać osobny wniosek o ściganie od Jana Kowalskiego. Jeśli oświadczy on, że nie składa wniosku, postępowanie wobec Pawła Kowalsiego nie zostanie wszczęte.
Czy można żądać ścigania tylko niektórych przestępstw?
Może się zdarzyć, że ta sama osoba padnie ofiarą kilku przestępstw ściganych na wniosek. Tu już możliwy jest wybór, które przestępstwa mają być ścigane. Inaczej mówiąc – wniosek o ściganie nie obejmuje automatycznie wszystkich przestępstw popełnionych na szkodę pokrzywdzonego.
Przykład:
-
Jan Kowalski w poniedziałek groził Krzysztofowi Nowakowi, że podpali jego samochód. Następnie w piątek Paweł Kowalski groził mu, że go pobije. Krzysztof Nowak może złożyć jeden wniosek o ściganie tylko jednego z tych przestępstw bądź dwa wnioski o ściganie każdego z tych przestępstw z osobna.
Co gdy pokrzywdzony jest osobą małoletnią?
Jeśli pokrzywdzony jest małoletni, wtedy wniosek mogą złożyć za niego jego przedstawiciele ustawowi, czyli z reguły rodzice (o ile nie zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, bo jeśli tak, to złożony przez nich wniosek nie miałby mocy prawnej).
Gdyby przedstawiciel ustawowy nie złożył wniosku o ściganie, a byłoby to sprzeczne z dobrem dziecka, wtedy ingerować może sąd opiekuńczy (np. nakazując rodzicom złożenie takiego wniosku na podstawie art. 109 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Kiedy pokrzywdzony osiągnie pełnoletność, nie musi ponownie składać wniosku. Może jednak samodzielnie już złożony wniosek cofnąć.
Do kiedy można złożyć wniosek?
Wniosek o ściganie można złożyć dopóty, dopóki nie doszło do przedawnienia karalności przestępstwa. Wniosek można złożyć nawet po tym, gdy postępowanie wcześniej już umorzono, gdyż brak było wniosku lub też pokrzywdzony oświadczył, że wniosku nie będzie składał.
Kiedy wniosek można cofnąć, a kiedy nie?
Wniosek o ściganie można cofnąć, ale wymaga to zgody prokuratora – w postępowaniu przygotowawczym (dochodzeniu lub śledztwie), albo sądu – w postępowaniu przed sądem, na dodatek tylko do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej, czyli do chwili odczytania aktu oskarżenia. O możliwości cofnięcia wniosku organy ściagania mają obowiązek pouczyć pokrzywdzonego. Oświadczenie o cofnięciu wniosku powinno być wyraźne. Może być złożone na piśmie lub ustnie do protokołu.
Pouczenie o braku możliwości cofnięcia wniosku o ściganie nie jest obowiązkowe. Jednakże brak takiego pouczenia, a także pouczenia o znaczeniu wniosku o ściganie dla możliwości wdrożenia postępowania, może spowodować sytuację, w której pokrzywdzony nie ma podstawowej wiedzy na temat trybu ścigania. W takiej zaś sytuacji nie sposób przyjąć, że u podstaw wniosku o ściganie legła swobodnie podjęta decyzja - czyli że został złożony wniosek (Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 20 lutego 1996 r., sygn. akt II KRN 166/96, OSNKW 1996/5-6 poz. 28).
Podstawa prawna:
-
ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1997 r. Nr 89, poz. 555, ze zm.);
-
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. 1997 r., Nr 88, poz. 553, ze zmianami)
Potrzebujesz porady prawnej?
Państwowa kompensata przysługująca ofiarom niektórych przestępstw umyślnych
Czego dotyczy ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych? Od 21 września 2005 r. obowiązuje ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych. Na mocy (...)
Czego można żądać od Policji, czyli zatargi z sąsiadem - opinia prawna
Stan faktyczny Mój brat przechodząc przez drogę publiczną, która przebiega między gospodarstwem a domem mieszkalnym został napadnięty i uderzony kijem przez sąsiada. Wybiegliśmy z domu na pomoc, była przepychanka, w końcu jakoś dało się wyrwać sąsiadowi kij, który (...)
Uporczywe nękanie - stalking, czyli co grozi stalkerowi?
Wraz z rozwojem techniki coraz więcej osób staje się ofiarami uporczywego nękania. Jak się bronić przed stalkerem? Stalking – czyli co? "Stalking" to określenie pochodzące z języka angielskiego i oznacza „skradanie się” lub „podchody”. Pod koniec lat (...)
Kiedy nastąpi wznowienie postępowania karnego?
Wznowienie postępowania jest - obok kasacji - nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, przysługującym od orzeczeń już prawomocnych. Wznowienia nie należy przy tym traktować jako "trzeciej instancji". Jest ono dopuszczalne tylko w ściśle określonych przypadkach. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, (...)
Czy wiesz, czego możesz domagać się od organów ścigania będąc pokrzywdzonym?
Status pokrzywdzonego musiał zostać określony przepisami, ponieważ „ofiarą przestępstwa” niestety może zostać każdy z nas. Dokładniej rzecz ujmując pokrzywdzonym może być zarówno osoba fizyczna jak i prawna. Kto posiada status pokrzywdzonego w rozumieniu polskich (...)
Nadzwyczajne złagodzenie kary w kodeksie karnym
Kiedy sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kar? Kodeks karny przewiduje dwa tryby zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary - fakultatywny oraz obligatoryjny (obowiązkowy). Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary (fakultatywnie) w sytuacjach określonych w kodeksie karnym (...)
Rozdział 1 działu II Kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.) określa właściwość i skład sądu karnego. W których sprawach orzeka sąd rejonowy? Właściwość sądów jest wyznaczana przez przedmiot orzekania, a nie przez ilość wysiłku organizacyjnego czy intelektualnego, (...)
Warunkowe zawieszenie wykonania kary - czyli \"kara w zawiasach\"
Często sądy karne, aby uniknąć negatywnych konsekwencji wykonania kary (zwłaszcza kary pozbawienia wolności), orzekają karę „w zawieszeniu” („w zawiasach”). W jakich przypadkach sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary? Sąd skazujący może warunkowo (...)
Od dziś nękanie SMS-ami jest karalne
Możesz sprawić, by natręt trafił do więzienia. Także za głuche telefony, niechciane e-maile i prezenty. Od 6 czerwca obowiązuje znowelizowany kodeks karny. Wprowadza on do polskiego prawa przestępstwo stalkingu. Pojecie to oznacza przede wszystkim ciągłe i zamierzone nękanie za pomocą SMS-ów, (...)
Już działają tzw. sądy 24-godzinne. 12 marca br. weszła w życie ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, a także rozporządzenia wykonawcze. Wskutek nowelizacji w Kodeksie postępowania karnego pojawił się nowy rozdział 54a (...)
Nowelizacja przepisów ma usprawnić i przyspieszyć postępowanie w sprawach karnych, przeciwdziałać obstrukcji procesowej stron, dostosować regulacje procesowe do wyzwań wynikających z rozwoju technologicznego. Jakie zmiany w procesie karnym przewidziano? Przygotowana przez Ministerstwo (...)
Jak uzyskać państwową kompensatę dla ofiar niektórych czynów zabronionych?
Na mocy ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych ofiary niektórych czynów zabronionych lub ich najbliżsi mogą ubiegać się o przyznanie kompensaty, pokrywającej utracone zarobki lub inne środki utrzymania, koszty (...)
Co jeśli Policja nie chce ścigać przestępstwa?
W jakich przypadkach Policja ma obowiązek ścigania każdego przestępstwa? Policja ma obowiązek ścigania każdego przestępstwa, jeśli uzyska wiarygodną wiadomość o jego popełnieniu. Niektóre z przestępstw są ścigane wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego, a niektóre tylko (...)
Prywatny monitoring w prawie polskim
Zjawiskiem coraz powszechniejszym w XXI w. jest wzrastająca ilość kamer monitoringu w naszym otoczeniu. Najczęściej obserwuje nas państwo i choć w Polsce nie jest jeszcze jak w Wielkiej Brytanii, gdzie na każdego Brytyjczyka przypada 14 kamer CTTV (telewizji przemysłowej), a każdy mieszkaniec (...)
Gdy zobowiązany nie płaci alimentów
Od 1 września 2006 r. obowiązują wszystkie już przepisy (wprowadzanej stopniowo) ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej. Ów akt określa zasady postępowania wobec osób zobowiązanych do świadczenia (...)
Przełomowe zmiany w służbie komorników?
Rządowe dwa projekty ustaw, przygotowane w Ministerstwie Sprawiedliwości, całościowo reformują działalność komorników. Przełomowe regulacje zawarte zostały w propozycji zupełnie nowej, liczącej wraz z uzasadnieniem prawie 200 stron, kompleksowej ustawy o komornikach sądowych, a także (...)
Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych
Ustawa z dnia 28 października 2002 roku o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary określa zasady odpowiedzialności za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe oraz zasady tej odpowiedzialności.Ustawa zawiera definicję podmiotu zbiorowego, którym jest osoba (...)
Ochrona przed nieuczciwymi firmami
Rząd przyjął 8 stycznia, przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości, projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Trafił on do Sejmu. Projekt zakłada zwiększenie skuteczności wymierzenia sankcji podmiotom zbiorowym (osobom prawnym), zwłaszcza w przypadku zwalczania poważnej (...)
Kompensata dla ofiar przestępstw
21 września 2005 r. wchodzi w życie ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych. Przez kompensatę należy rozumieć świadczenie pieniężne przyznawane osobie uprawnionej w trybie określonym w omawianej ustawie. Czego dotyczy nowa ustawa? Akt ten (...)
Odpowiedzialność karna podmiotów zbiorowych
W dniu 28 listopada 2003 r. wchodzi w życie ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz. U. z 2002r. Nr 197 poz. 1661). Ustawa ta określa zasady odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary jako przestępstwa lub przestępstwa (...)
