Odpowiedź prawnika: Zastaw na rzeczach osobistych
Jak wskazuje przepis art. 670 kc, dla zabezpieczenia czynszu oraz świadczeń dodatkowych, z którymi najemca zalega nie dłużej niż rok, przysługuje wynajmującemu ustawowe prawo zastawu na rzeczach ruchomych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu, chyba że rzeczy te nie podlegają zajęciu.
Kodeks stanowi więc wyraźnie, iż wynajmujący ma prawo zatrzymać rzeczy ruchome najemcy, w przypadku zalegania najemcy z opłatami - czynszem i świadczeniami dodatkowymi. Ustawa przewiduje jednak pewne ograniczenie. Wskazuje bowiem, iż pewne rzeczy nie podlegają zajęciu i powinny zostać wydane najemcy. Przedmioty nie podlegające zajęciu wymienia szczegółowo przepis art. 829 Kodeksu postępowania cywilnego (jest to wyłącznie, które stosuje się także w postępowaniu komorniczym). Zgodnie z zapisem w/w przepisu, nie podlegają zajęciu:
przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie codzienne, niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu;
zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca;
jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów;
narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych;
u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę - pieniądze w kwocie, która odpowiada nie podlegającej egzekucji części płacy na czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nie otrzymującego stałej płacy - pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie;
przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową;
Jak więc wynika z powyższego, wynajmujący nie ma prawa przechowywać w/w przedmiotów i powinien je niezwłocznie wydać najemcy.
Wynajmujący ponosi odpowiedzialność za przetrzymywane rzeczy. Zgodnie z przepisem art. 671 kc, wynajmujący może się sprzeciwić usunięciu rzeczy obciążonych zastawem i zatrzymać je na własne niebezpieczeństwo, dopóki zaległy czynsz nie będzie zapłacony lub zabezpieczony. Użyty przez ustawodawcę w art. 671 § 2 kc zwrot „na własne niebezpieczeństwo" rozumieć należy jako obowiązek wynajmującego do przechowania rzeczy przez czas potrzebny do zaspokojenia lub zabezpieczenia jego należności, obowiązek czuwania nad zachowaniem tych rzeczy, oraz ponoszenie przez niego ryzyka przypadkowej utraty czy uszkodzenia (tak J. Panowicz-Lipska w: System Prawa Prywatnego. Tom 8. Prawo zobowiązań - część szczegółowa s. 41).
W świetle powyższego można więc uznać, iż w przypadku przypadkowego czy też celowego zniszczenia czy też uszkodzenia rzeczy, najemca może domagać się od niego odszkodowania za poniesione szkody. Jednocześnie należy wskazać, iż wynajmujący powinien także ponowić odpowiedzialność odszkodowawczą za nie wydanie przedmiotów, które nie podlegają zajęciu i których obowiązek wydania nakładają na niego przepisy prawne. W niniejszej sytuacji można się zastanawiać także nad o wiele dalej idącą odpowiedzialnością wynajmującego, w przypadku zatrzymania dokumentów (do których wydania jest zobowiązany) niezbędnych do nawiązania stosunku pracy przez najemcę - szkoda w takim przypadku może być znacząca, jako że najemca może przez to stracić możliwość nawiązania stosunku pracy a co za tym następuje także zarobków i utrzymania.
Jak Pani wskazuje w pytaniu, część dokumentów jest także przechowywana na strychu, który jest ogólnie dostępny dla wszystkich najemców. Można więc uznać, iż i te rzeczy zostały wniesione do przedmiotu najmu (nie było nim objęte wyłącznie mieszkanie ale także i strych do wspólnego korzystania), wobec czego i te rzeczy są przechowywane niezgodnie z przepisami. Niestety prawo nie przewiduje sposobów zabezpieczenia dokumentów przed zniszczeniem. Jednakże, jak już wspomnieliśmy, dokumenty te przechowywane są niezgodnie z prawem. Możliwe jest więc wystosowanie do wynajmującego pisma zobowiązującego do wydania rzeczy nie podlegających zajęciu, z ostrzeżeniem, iż w razie nie wydania rzeczy będziecie Państwo dochodzić odszkodowania za poniesione w ten sposób szkody.
