Rozdział II - Normy i ogólny wymiar czasu pracy

Kodeks pracy

Artykuły 129-131
Art. 129

§ 1

Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem art. 135-138, 143 i 144.

§ 2

W każdym systemie czasu pracy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy, okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 12 miesięcy, przy zachowaniu ogólnych zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.

§ 3

Rozkład czasu pracy danego pracownika może być sporządzony - w formie pisemnej lub elektronicznej - na okres krótszy niż okres rozliczeniowy, obejmujący jednak co najmniej 1 miesiąc. Pracodawca przekazuje pracownikowi rozkład czasu pracy co najmniej na 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który został sporządzony ten rozkład.

§ 4

Pracodawca nie ma obowiązku sporządzania rozkładu czasu pracy, jeżeli:
1) rozkład czasu pracy pracownika wynika z prawa pracy, obwieszczenia, o którym mowa w art. 150 § 1, albo z umowy o pracę;
2) w porozumieniu z pracownikiem ustali czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w § 1; w takim przypadku rozkład czasu pracy ustala pracownik;
3) na pisemny wniosek pracownika stosuje do niego rozkłady czasu pracy, o których mowa w art. 1401;
4) na pisemny wniosek pracownika ustali mu indywidualny rozkład czasu pracy.

§ 5

Jeżeli w danym miesiącu, ze względu na rozkład czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, pracownik nie ma obowiązku wykonywania pracy, przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę ustalane na podstawie odrębnych przepisów; w przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy wysokość tego wynagrodzenia ustala się proporcjonalnie do tego wymiaru czasu pracy.

Komentarz

Artykuł 129 ustala podstawowe normy czasu pracy w Polsce. Określa maksymalny dobowy wymiar czasu pracy na 8 godzin oraz przeciętny tygodniowy na 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy. Przepis ten wprowadza również pojęcie okresu rozliczeniowego, który zasadniczo nie może przekraczać 4 miesięcy, ale w szczególnych przypadkach może być przedłużony do 12 miesięcy. Artykuł nakłada na pracodawcę obowiązek sporządzania i przekazywania pracownikom rozkładu czasu pracy z odpowiednim wyprzedzeniem, chyba że zaistnieją okoliczności zwalniające z tego obowiązku. Gwarantuje również minimalne wynagrodzenie w miesiącach, w których ze względu na rozkład czasu pracy pracownik nie ma obowiązku świadczenia pracy.

Art. 130

§ 1

Obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, ustalany zgodnie z art. 129 § 1, oblicza się:
1) mnożąc 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, a następnie
2) dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku.

§ 2

Każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin.

§ 21

(utracił moc)

§ 3

Wymiar czasu pracy pracownika w okresie rozliczeniowym, ustalony zgodnie z art. 129 § 1, ulega w tym okresie obniżeniu o liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności w pracy, przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy.

Komentarz

Artykuł 130 precyzuje metodę obliczania obowiązującego pracownika wymiaru czasu pracy w okresie rozliczeniowym. Przepis ten wprowadza szczegółowy algorytm matematyczny, który uwzględnia liczbę pełnych tygodni oraz dni roboczych przypadających w tym okresie. Istotnym elementem jest również regulacja dotycząca obniżania wymiaru czasu pracy o dni świąteczne przypadające w dni robocze oraz o godziny usprawiedliwionej nieobecności pracownika. Przepis § 21 utracił moc na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 października 2012 r. (sygn. akt K 27/11).

Art. 131

§ 1

Tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym.

§ 2

Ograniczenie przewidziane w § 1 nie dotyczy pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy.

Komentarz

Artykuł 131 wprowadza maksymalny limit tygodniowego czasu pracy, obejmujący zarówno godziny pracy w ramach normalnego wymiaru, jak i godziny nadliczbowe. Limit ten wynosi przeciętnie 48 godzin tygodniowo w okresie rozliczeniowym i ma na celu ochronę zdrowia i bezpieczeństwa pracowników poprzez zapobieganie nadmiernemu przeciążeniu pracą. Wyjątek od tej zasady dotyczy kadry kierowniczej najwyższego szczebla, czyli pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, dla których nie ma górnego limitu tygodniowego czasu pracy. Przepis ten jest implementacją dyrektywy unijnej dotyczącej czasu pracy.

Masz pytania dotyczące czasu pracy?

Skorzystaj z profesjonalnej porady prawnej online. Nasi eksperci pomogą Ci w sprawach związanych z normami czasu pracy, okresami rozliczeniowymi, godzinami nadliczbowymi i prawami pracowniczymi.

Zadaj pytanie prawnikowi