Rozdział III - Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę

Kodeks pracy

Artykuły 68-77

Oddział 1 - Stosunek pracy na podstawie powołania

Art. 68

§ 1

Stosunek pracy nawiązuje się na podstawie powołania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach.

§ 11

Stosunek pracy, o którym mowa w § 1, nawiązuje się na czas nieokreślony, a jeżeli na podstawie przepisów szczególnych pracownik został powołany na czas określony, stosunek pracy nawiązuje się na okres objęty powołaniem.

§ 2

Uchylony

Komentarz

Artykuł 68 reguluje podstawowe zasady nawiązywania stosunku pracy na podstawie powołania. Jest to szczególna forma zatrudnienia, która dotyczy najczęściej stanowisk kierowniczych w jednostkach organizacyjnych państwa lub samorządu. Powołanie następuje w przypadkach określonych w odrębnych ustawach, na przykład dyrektorów urzędów, kierowników jednostek organizacyjnych czy członków zarządów spółek z udziałem Skarbu Państwa.

Art. 681
Powołanie może być poprzedzone konkursem, choćby przepisy szczególne nie przewidywały wymogu wyłonienia kandydata na stanowisko wyłącznie w wyniku konkursu.

Komentarz

Artykuł 68? daje pracodawcy możliwość przeprowadzenia konkursu na stanowisko, na które następuje powołanie, nawet jeśli przepisy szczególne tego nie wymagają. Ma to na celu zapewnienie transparentności i wybór najlepszego kandydata spośród aplikujących osób.

Art. 682

§ 1

Stosunek pracy na podstawie powołania nawiązuje się w terminie określonym w powołaniu, a jeżeli termin ten nie został określony - w dniu doręczenia powołania, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

§ 2

Powołanie powinno być dokonane na piśmie.

Komentarz

Artykuł 68? określa moment nawiązania stosunku pracy na podstawie powołania oraz wymóg formy pisemnej. Stosunek pracy powstaje albo w dniu wskazanym w dokumencie powołania, albo ? gdy nie określono konkretnego terminu ? w dniu, w którym pracownik otrzymał powołanie.

Art. 683
Jeżeli pracownik powołany na stanowisko w wyniku konkursu pozostaje w stosunku pracy z innym pracodawcą i obowiązuje go trzymiesięczny okres wypowiedzenia, może on rozwiązać ten stosunek za jednomiesięcznym wypowiedzeniem. Rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie pociąga za sobą skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę za wypowiedzeniem.

Komentarz

Artykuł 68? ułatwia pracownikom przejście na stanowisko, na które zostali powołani w drodze konkursu. Jeśli osoba wyłoniona w konkursie jest zatrudniona u innego pracodawcy na warunkach przewidujących trzymiesięczne wypowiedzenie, może ten okres skrócić do jednego miesiąca. Przepis ten chroni także interesy pracownika, gdyż rozwiązanie umowy w tym trybie wywołuje takie same skutki prawne, jak gdyby to pracodawca wypowiedział umowę.

Art. 69
Jeżeli przepisy niniejszego oddziału nie stanowią inaczej, do stosunku pracy na podstawie powołania stosuje się przepisy dotyczące umowy o pracę na czas nieokreślony, z wyłączeniem przepisów regulujących:
1) tryb postępowania przy rozwiązywaniu umów o pracę;
2) rozpatrywanie sporów ze stosunku pracy w części dotyczącej orzekania:
a) o bezskuteczności wypowiedzeń,
b) (uchylona)
c) o przywracaniu do pracy.

Komentarz

Artykuł 69 określa zakres stosowania przepisów o umowie o pracę do stosunku pracy na podstawie powołania. Co do zasady, pracownik powołany jest traktowany jak pracownik zatrudniony na czas nieokreślony, jednak istnieją istotne wyłączenia ? przede wszystkim dotyczące trybu rozwiązywania stosunku pracy oraz możliwości sądowego dochodzenia przywrócenia do pracy.

Art. 70

§ 1

Pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być w każdym czasie - niezwłocznie lub w określonym terminie - odwołany ze stanowiska przez organ, który go powołał. Dotyczy to również pracownika, który na podstawie przepisów szczególnych został powołany na stanowisko na czas określony.

§ 11

Odwołanie powinno być dokonane na piśmie.

§ 12

Stosunek pracy z pracownikiem odwołanym ze stanowiska rozwiązuje się na zasadach określonych w przepisach niniejszego oddziału, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

§ 2

Odwołanie jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. W okresie wypowiedzenia pracownik ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem.

§ 3

Odwołanie jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli nastąpiło z przyczyn, o których mowa w art. 52 lub 53.

Komentarz

Artykuł 70 reguluje procedurę odwołania ze stanowiska pracownika powołanego. Odwołanie może nastąpić w każdym czasie, ze skutkiem natychmiastowym lub z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Co do zasady, odwołanie działa jak wypowiedzenie umowy o pracę, jednakże jeśli zachodzą przyczyny określone w art. 52 (ciężkie naruszenie obowiązków) lub art. 53 (inne przyczyny uniemożliwiające dalsze zatrudnienie), stosunek pracy może zostać rozwiązany bez wypowiedzenia.

Art. 71
Na wniosek lub za zgodą pracownika pracodawca może zatrudnić go w okresie wypowiedzenia przy innej pracy, odpowiedniej ze względu na jego kwalifikacje zawodowe, a po upływie okresu wypowiedzenia zatrudnić na uzgodnionych przez strony warunkach pracy i płacy.

Komentarz

Artykuł 71 daje możliwość kontynuowania zatrudnienia pracownika odwołanego ze stanowiska w innym charakterze. Jeśli pracownik wyrazi na to zgodę lub sam wystąpi z takim wnioskiem, może być zatrudniony przy innej pracy już w okresie wypowiedzenia, a następnie ? po jego upływie ? może zawrzeć nową umowę o pracę na uzgodnionych warunkach.

Art. 72

§ 1

Jeżeli odwołanie nastąpiło w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, bieg wypowiedzenia rozpoczyna się po upływie tego okresu. Jeżeli jednak usprawiedliwiona nieobecność trwa dłużej niż okres przewidziany w art. 53 § 1 i 2, organ, który pracownika powołał, może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia.

§ 2

W razie odwołania pracownicy w okresie ciąży, organ odwołujący jest obowiązany zapewnić jej inną pracę, odpowiednią ze względu na jej kwalifikacje zawodowe, przy czym przez okres równy okresowi wypowiedzenia pracownica ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem. Jeżeli jednak pracownica nie wyrazi zgody na podjęcie innej pracy, stosunek pracy ulega rozwiązaniu z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, którego bieg rozpoczyna się od dnia zaproponowania na piśmie innej pracy.

§ 3

Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w razie odwołania pracownika, któremu brakuje nie więcej niż 2 lata do nabycia prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

§ 4

W razie naruszenia przepisów § 1-3, pracownikowi przysługuje prawo odwołania do sądu pracy.

Komentarz

Artykuł 72 wprowadza szczególne zasady odwołania w przypadku usprawiedliwionej nieobecności pracownika oraz chroni szczególnie kobiety w ciąży i pracowników bliskich emerytury. W tych sytuacjach pracodawca ma obowiązek zaproponowania innej pracy, a jeśli pracownik jej nie zaakceptuje, stosunek pracy rozwiązuje się z zachowaniem okresu wypowiedzenia.

Oddział 2 - Stosunek pracy na podstawie wyboru

Art. 73

§ 1

Nawiązanie stosunku pracy następuje na podstawie wyboru, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika.

§ 2

Stosunek pracy z wyboru rozwiązuje się z wygaśnięciem mandatu.

Komentarz

Artykuł 73 dotyczy stosunku pracy nawiązywanego w wyniku wyboru. Jest to forma zatrudnienia charakterystyczna dla osób wybieranych do pełnienia określonych funkcji, np. członków zarządów spółdzielni, członków zarządów związków zawodowych czy organizacji pracodawców. Stosunek pracy trwa tak długo, jak długo trwa mandat wyborczy.

Art. 74
Pracownik pozostający w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym ma prawo powrotu do pracy u pracodawcy, który zatrudniał go w chwili wyboru, na stanowisko równorzędne pod względem wynagrodzenia z poprzednio zajmowanym, jeżeli zgłosi swój powrót w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru. Niedotrzymanie tego warunku powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika.

Komentarz

Artykuł 74 chroni prawo pracownika do powrotu do poprzedniego pracodawcy po zakończeniu pełnienia funkcji z wyboru. Jeśli pracownik korzystał z urlopu bezpłatnego podczas pełnienia mandatu, ma siedem dni na zgłoszenie chęci powrotu do pracy na równorzędnym stanowisku. Niedotrzymanie tego terminu skutkuje wygaśnięciem stosunku pracy, chyba że opóźnienie wynikało z przyczyn niezależnych od pracownika.

Art. 75
Pracownikowi, który nie pozostawał w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym, przysługuje odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.

Komentarz

Artykuł 75 przewiduje świadczenie odprawy dla pracownika, który zakończył pełnienie funkcji z wyboru i nie korzystał z urlopu bezpłatnego u poprzedniego pracodawcy. Odprawa wynosi równowartość jednomiesięcznego wynagrodzenia i ma na celu zabezpieczenie pracownika w okresie poszukiwania nowego zatrudnienia.

Oddział 3 - Stosunek pracy na podstawie mianowania

Art. 76
Stosunek pracy nawiązuje się na podstawie mianowania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach.

Komentarz

Artykuł 76 określa, że stosunek pracy na podstawie mianowania powstaje tylko w sytuacjach przewidzianych w odrębnych ustawach. Mianowanie jest formą zatrudnienia charakterystyczną dla służby cywilnej oraz niektórych grup zawodowych, takich jak nauczyciele mianowani, sędziowie czy prokuratorzy. Szczegółowe warunki i zasady mianowania regulują odrębne przepisy dotyczące poszczególnych służb i grup zawodowych.

Oddział 4 - Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę

Art. 77

§ 1

Stosunek pracy między spółdzielnią pracy a jej członkiem nawiązuje się przez spółdzielczą umowę o pracę.

§ 2

Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę reguluje ustawa ? Prawo spółdzielcze, a w zakresie nieuregulowanym odmiennie tą ustawą stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy.

Komentarz

Artykuł 77 dotyczy szczególnej formy zatrudnienia w spółdzielniach pracy. Członkowie spółdzielni pracy są zatrudniani na podstawie spółdzielczej umowy o pracę, która łączy elementy stosunku pracy z przynależnością do spółdzielni jako członka. Podstawowe regulacje dotyczące tej formy zatrudnienia zawiera ustawa Prawo spółdzielcze, natomiast w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie stosuje się przepisy Kodeksu pracy.

Masz pytania dotyczące stosunku pracy na podstawie powołania, wyboru lub mianowania?

Skorzystaj z profesjonalnej porady prawnej online. Nasi eksperci pomogą Ci w sprawach związanych z zatrudnieniem, odwołaniem ze stanowiska, prawami pracowników powołanych oraz innymi kwestiami prawa pracy.

Zadaj pytanie prawnikowi