Rozdział IIa - Zakaz konkurencji

Kodeks pracy

Artykuły 101[1]-101[4]
Art. 1011

§ 1

W zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji).

§ 2

Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody na zasadach określonych w przepisach rozdziału I w dziale piątym.

Komentarz

Artykuł 1011 reguluje zakaz konkurencji w czasie trwania stosunku pracy. Jest to ograniczenie wolności działalności gospodarczej pracownika, dlatego wymaga zawarcia odrębnej umowy pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Zakaz konkurencji w trakcie zatrudnienia oznacza, że pracownik nie może prowadzić własnej działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani świadczyć pracy (w jakiejkolwiek formie prawnej) na rzecz konkurenta. Umowa powinna precyzyjnie określać zakres zakazu - jakie konkretnie działania są zakazane. W przypadku naruszenia zakazu konkurencji pracodawca może dochodzić odszkodowania na zasadach odpowiedzialności materialnej pracowników określonych w dziale piątym Kodeksu pracy.

Art. 1012

§ 1

Przepis art. 1011 § 1 stosuje się odpowiednio, gdy pracodawca i pracownik mający dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, zawierają umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W umowie określa się także okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy, z zastrzeżeniem przepisów § 2 i 3.

§ 2

Zakaz konkurencji, o którym mowa w § 1, przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa przewidziana w tym przepisie, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania.

§ 3

Odszkodowanie, o którym mowa w § 1, nie może być niższe od 25 % wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji; odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach. W razie sporu o odszkodowaniu orzeka sąd pracy.

Komentarz

Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy:

Artykuł 1012 reguluje zakaz konkurencji obowiązujący po zakończeniu stosunku pracy. Jest to instytucja chroniąca interesy pracodawcy przed działalnością konkurencyjną byłych pracowników, którzy w czasie zatrudnienia uzyskali dostęp do szczególnie ważnych informacji. Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy może być zawarta wyłącznie z pracownikami mającymi dostęp do szczególnie ważnych informacji (np. tajemnic przedsiębiorstwa, knowhow, baz danych klientów), których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

Elementy umowy:

Umowa musi określać zakres zakazu konkurencji (jakie konkretnie działania są zakazane), okres obowiązywania zakazu oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi. Okres zakazu konkurencji nie jest limitowany przepisami, jednak w praktyce powinien być proporcjonalny do charakteru posiadanych przez pracownika informacji i ich wartości dla pracodawcy.

Odszkodowanie dla pracownika:

W zamian za zobowiązanie się do nieprowadzenia działalności konkurencyjnej po ustaniu zatrudnienia, pracownikowi przysługuje odszkodowanie od pracodawcy. Wysokość tego odszkodowania nie może być niższa niż 25% wynagrodzenia, które pracownik otrzymywał przed ustaniem stosunku pracy, liczone przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu. Odszkodowanie może być wypłacane jednorazowo lub w miesięcznych ratach. Jeśli pracodawca nie wypłaca odszkodowania, zakaz konkurencji przestaje obowiązywać.

Wygaśnięcie zakazu:

Zakaz konkurencji może wygasnąć przed upływem umówionego terminu w dwóch przypadkach: gdy ustały przyczyny uzasadniające taki zakaz (np. informacje, do których pracownik miał dostęp, straciły wartość lub stały się publicznie dostępne) lub gdy pracodawca nie wywiązuje się z obowiązku wypłaty odszkodowania. W sprawach spornych o odszkodowanie właściwy jest sąd pracy.

Art. 1013
Umowy, o których mowa w art. 1011 § 1 i w art. 1012 § 1, wymagają pod rygorem nieważności formy pisemnej.

Komentarz

Artykuł 1013 wprowadza wymóg formy pisemnej dla umów o zakazie konkurencji. Wymóg ten ma charakter ad solemnitatem, co oznacza, że niedochowanie formy pisemnej powoduje nieważność umowy o zakazie konkurencji. Forma pisemna służy ochronie obu stron umowy - zapewnia pewność co do istnienia i treści zobowiązania oraz ułatwia dowodzenie w przypadku sporu. Umowa powinna być zawarta w formie odrębnego dokumentu lub jako część umowy o pracę, ale zawsze w formie pisemnej. Ustne uzgodnienia lub porozumienia dorozumiane nie wywołują skutków prawnych w zakresie zakazu konkurencji.

Art. 1014
Przepisy rozdziału nie naruszają zakazu konkurencji przewidzianego w odrębnych przepisach.

Komentarz

Artykuł 1014 stanowi klauzulę odsyłającą do innych przepisów regulujących zakaz konkurencji. Przepis ten wskazuje, że regulacja zawarta w Kodeksie pracy nie wyczerpuje wszystkich przypadków zakazu konkurencji w stosunkach pracy. Odrębne przepisy mogą przewidywać dalej idące ograniczenia lub odmienne zasady zakazu konkurencji dla określonych grup zawodowych. Przykładem mogą być przepisy dotyczące członków zarządów spółek handlowych, funkcjonariuszy publicznych czy osób zatrudnionych w sektorze obronności lub bezpieczeństwa państwa. W takich przypadkach zakaz konkurencji może wynikać bezpośrednio z przepisów prawa, bez konieczności zawierania odrębnej umowy, lub może przewidywać surowsze sankcje za jego naruszenie.

Masz pytania dotyczące obowiązków pracownika lub zakazu konkurencji?

Skorzystaj z profesjonalnej porady prawnej online. Nasi eksperci pomogą Ci w sprawach związanych z obowiązkami pracowniczymi, umowami o zakazie konkurencji, tajemnicą przedsiębiorstwa oraz odpowiedzialnością pracownika.

Zadaj pytanie prawnikowi